E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR). Organizacja zajmująca się w Tatrach od 1909 ratowaniem turystów i narciarzy, którzy zostali ranni, zachorowali lub znaleźli się w niebezpieczeństwie, oraz znoszeniem zwłok osób, które poniosły śmierć w górach; ponadto prowadzi akcję zapobiegającą wypadkom w górach.

Wskutek wzrastającej liczby nieszczęśliwych wypadków w Tatrach, w 1907 Mariusz Zaruski powziął myśl stworzenia takiej organizacji. Do tego czasu każdą wyprawę ratunkową organizowano dorywczo, zwykle z dużymi trudnościami, gdyż brakowało sprzętu oraz chętnych i wyćwiczonych ratowników. W 1908 Zaruski i Mieczysław Karłowicz mieli już konkretny plan takiego stowarzyszenia.

W lutym 1909 zginął w Tatrach w lawinie Karłowicz, co przyspieszyło powołanie do życia TOPR z siedzibą w Zakopanem. Statut TOPR został zatwierdzony przez władze adm. 29 X 1909, jest to więc oficjalna data powstania TOPR, chociaż faktycznie działało ono już w lecie 1909.

Najważniejszą część TOPR stanowiła Straż Ratunkowa, składająca się z członków czynnych, którzy przeprowadzali akcje ratunkowe. Poza tym istnieli członkowie hon. oraz tacy, którzy nie brali udziału w wyprawach ratunkowych, lecz jedynie wspierali TOPR pieniężnie; po I wojnie świat. ta ostatnia kategoria członków przestała istnieć i zaniechano nazwy Straż Ratunkowa na oznaczenie grupy ratowników.

Pierwszym kierownikiem TOPR (zwanym początkowo naczelnikiem Straży Ratunkowej TOPR) został Zaruski, właściwy twórca i organizator TOPR. Oprócz niego pierwszymi ratownikami TOPR (od 1909) byli górale przewodnicy: Klemens Bachleda, Stanisław Gąsienica-Byrcyn, Jędrzej Marusarz-Jarząbek, Jan Pęksa, Szymon Tatar młodszy, Wojciech Tylka-Suleja, Jakub Wawrytko-Krzeptowski (starszy) oraz taternicy zakop.: Henryk Bednarski, Józef Lesiecki i Stanisław Zdyb (dwaj z nich, Byrcyn i Marusarz, uczestniczyli w wyprawach ratunkowych jeszcze po II wojnie świat.).

W okresie 1910-13 ratownikami zostali dalsi przewodnicy: Jan Stopka-Ceberniak i Jan Obrochta-Bartków oraz taternicy: Paweł Kittay, Stefan Mazurkiewicz, Janusz i Jerzy Żuławscy, Leon Loria, Jan Małachowski, Konstanty Aleksandrowicz, Tadeusz Korniłowicz i Józef Oppenheim, a w 1918 jeszcze Rafał Malczewski i Adam Wisłocki.

Dopiero w 1930-37 przybyli dalsi ratownicy, mianowicie przewodnicy (którzy od 1930 obowiązkowo należeli do TOPR): Andrzej Wawrytko-Krzeptowski, Wojciech Wawrytko-Krzeptowski (jeden i drugi), Józef Wawrytko-Krzeptowski, Jan i Józef Tomków-Gąsienicowie, Wawrzyniec Dzielawa, Józef Bachleda-Wala, Józef Stopka-Krzeptowski, Stanisław Gąsienica-Szymków z Lasa, Stanisław Roj, Józef Krzeptowski, Andrzej Marusarz jun., Szymon Zarycki, Stanisław Majerczyk, Franciszek Łojas, Wojciech Juhas, Jakub Wawrytko-Krzeptowski jun. i Władysław Gąsienica oraz taternicy: Zdzisław Rittersschild, Stanisław Krystyn Zaremba, Bronisław Czech, Witold H. Paryski, Jan Staszel, Zbigniew Korosadowicz i Jan Kazimierz Petecki.

Razem w 1909-39 było 50 ratowników TOPR, z tych jeden zginął na wyprawie ratunk. (Klimek Bachleda w 1910). Oprócz nich liczni in. przewodnicy i taternicy brali w tych latach dorywczo udział w wyprawach ratunk., chociaż członkami TOPR nie byli nigdy, albo zostali nimi dopiero później. Do 1952 liczba ratowników TOPR przekroczyła 100 (w tym pierwsza kobieta, Zofia Radwańska-Paryska, w 1945), wielu ich jednak do tego czasu zmarło, zwł. w czasie I i II wojny świat., w tym dwóch zginęło w hitlerowskich obozach koncentr. (A. Wisłocki i B. Czech), a jeden z rąk gestapo (Józef Gąsienica-Tomków). W okresie 1909-39 kierownikiem TOPR był najpierw Zaruski, formalnie do 1926, a w rzeczywistości tylko do sierpnia 1914, gdy wyruszył na wojnę, bo później bywał w Zakopanem tylko dorywczo. Następnie kierownikiem był Oppenheim, formalnie od 1926, a faktycznie od 1914.

W okresie tym prezesami zarządu TOPR byli m.in.: Kazimierz Dłuski (1909-19), Karol Stryjeński (1926-30), Zaruski (1930-35), Tadeusz Malicki (1935-39). Funkcje lekarza TOPR pełnili kolejno: dr Wacław Kraszewski (od 1909), dr Gustaw Nowotny (sen.), W. H. Paryski (1928-1939 i 1945-1946), dr Antoni Krzyżak (do 1952 i potem w GOPR 1952-1961).

Za kierownictwa Zaruskiego (1909-26) działalność TOPR polegała na wyprawach ratunk., na zaopatrywaniu schronisk w podręczne apteczki i sprzęt ratunk. oraz na wydawaniu afiszów ostrzegawczych dla turystów. Udoskonalono sprzęt, a członkowie byli szkoleni w ratownictwie górskim i w udzielaniu pierwszej pomocy.

Za kierownictwa Oppenheima (1926-39), głównie w drugiej połowie tego okresu, w związku ze wzrastającym ruchem tur. i narc. wprowadzono dyżury ratowników w Zakopanem i w miejscach, gdzie zdarzały się częściej wypadki (na Kasprowym Wierchu i Gubałówce) oraz wystawiano posterunki ratowników na zawodach narciarskich. Rozszerzono też i lepiej zaopatrzono sieć stacji ratunk. w schroniskach Tatr Polskich. Udzielono także pomocy w zorganizowaniu ratownictwa w Karpatach Wschodnich.

W okresie międzywoj. zaszły również zmiany organizacyjne, gdyż w 1927 TOPR stało się Sekcją Ratunkową PTT, a w 1935 Sekcją Ratunkową Oddz. Zakop. PTT (przy zachowaniu pierwotnej nazwy TOPR); nie były to jednak zmiany zasadnicze, gdyż związki TOPR z PTT zawsze były ścisłe. Istotna zmiana zaszła jedynie w 1930, gdy dla przewodników tatrz. wprowadzono obowiązek należenia do TOPR.

W okresie II wojny świat., po przerwie spowodowanej wybuchem wojny i nieobecnością kierownika, niem. władze okupacyjne już w 1940 mianowały kierownikiem Z. Korosadowicza i poleciły mu wznowienie działalności TOPR, teraz pod nazwą Tatra-Bergwacht. W tej formie TOPR działało do wyzwolenia Zakopanego w styczniu 1945, udzielając pomocy głównie niem. turystom, ale również i mniej licznym polskim; ratownicy TOPR dyżurowali też w zimie na Kasprowym Wierchu.

Po wyzwoleniu Zakopanego TOPR (znowu pod swą właściwą nazwą) kontynuowało działalność, już w lutym 1945 ratując rannych » partyzantów słow. i radz. spoza linii frontu w Zuberskiej Dolinie (akcja ta stała się potem tematem filmu Błękitny Krzyż ).

Wojna i pierwsze miesiące po niej spowodowały duże straty w sprzęcie i w ludziach. Te ostatnie uzupełniono szybciej (w 1945-46 przybyło 17 ratowników i 25 członków adeptów), a ze sprzętem i funduszami było trudniej, działalność TOPR jednak mimo różnych zmian organizacyjnych rozwijała się, dostosowując się do rosnącego ruchu tur. i narciarskiego.

Po wyzwoleniu kierownikami TOPR byli kolejno: Z. Korosadowicz, J. Oppenheim, W. H. Paryski, Wojciech Wawrytko-Krzeptowski, Z. Korosadowicz i Tadeusz A. Pawłowski.

W 1952 powstało w Polsce » Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR), obejmujące swą działalnością wszystkie góry Polski; wtedy TOPR stał się jedną z regionalnych grup GOPR, z zachowaniem swej nazwy. Przy reorganizacji GOPR w 1956 TOPR stracił swą nazwę i stał się Grupą Tatrzańską GOPR.

W okresie istnienia TOPR (1909-56) jego ratownicy byli zobowiązani stawiać się na wyprawy ratunk. na każde wezwanie kierownika. W całych dziejach TOPR było zaledwie parę wypadków, że góral ratownik odmówił wzięcia udziału w akcji ratunkowej. Poza tym ratownicy (przewodnicy i taternicy) stawiali się zawsze szybko i chętnie na każde wezwanie i ofiarnie nieśli pomoc potrzebującym. Godło TOPR, niebieski krzyż, stało się symbolem poświęcenia dla ratowania bliźniego.

Członkami hon. TOPR zostali: Mariusz Zaruski (w 1935), Jakub Wawrytko-Krzeptowski starszy (1935) i Jędrzej Marusarz-Jarząbek (1945); ponadto Zaruski od 1930 był hon. kierownikiem, a od 1935 hon. prezesem TOPR. Liczni ratownicy TOPR otrzymali wysokie odznaczenia państw. i in. Ratowników TOPR i GOPR uczczono pomnikiem w Zakopanem (k. Domu Turysty), wyprawę po rannych partyzantów upamiętniono tablicą na Dworcu Tatrz. w Zakopanem, a Klimkowi Bachledzie, który zginął na wyprawie ratunk., są poświęcone dwie tablice: jedna w Zakopanem na Dworcu Tatrz., druga na Tatrz. Cment. Symbolicznym pod Osterwą. Wyprawy ratunk. TOPR były wielokrotnie opisywane, m.in. w książkach M. Zaruskiego, W. Żuławskiego i K. Steckiego jun.

Dnia 19 V 1990 członkowie Grupy Tatrz. GOPR uchwalili usamodzielnienie swej grupy pod jej pierwotną nazwą: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Dnia 13 XI 1991 TOPR został sądownie zatwierdzony jako samodzielna organizacja, a Grupa Tatrz. GOPR przestała istnieć. Kolejni naczelnicy odrodzonego TOPR: Piotr Malinowski (do 8 V 1993), Robert Janik (od 8 V 1993). Prezesi TOPR: Wojciech Krok (od 1991), wiceprezes: Władysław Cywiński (od 8 V 1993).

Zob. też: ratownictwo, Zaruski Mariusz.

Lit. (oprócz książek wspomnianych autorów). - Tadeusz A. Pawłowski: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. "Wierchy" 18, 1948. - 50 lat ratownictwa górskiego. Za. 1959. - Sygnały z gór. Wa. 1973.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024