| Echo Tatrzańskie (Wydawnictwo) |
| |
"Echo Tatrzańskie"; Dwutygodnik ukazujący się w 1918
w Nowym Targu (red. Zygmunt Lubertowicz ),
a w 1919 w Zakopanem (red. Józef Diehl ). Oprócz wiadomości bieżących
poruszał zagadnienia związane z Tatrami i
Podtatrzem (głównie Podhalem ) z dziedziny turystyki, taternictwa,
etnografii, historii itd. oraz dotyczące walki o pol. Spisz i Orawę . W czasopiśmie tym ogłaszali utwory
lit., artykuły i różne prace m.in.: Władysław
Orkan ,...
|
|
| Egenhoffer Teréz (Ludzie) |
| |
Egenhoffer Teréz (1855 Budapeszt - 1940 tamże).
Węgierka, jedna z najwybitniejszych taterniczek . Po Tatrach chodziła gł. w 1896-1910, w lecie i w
zimie, przeważnie z przew. Johannem Franzem sen
. Najlepsze wyniki osiągnęła w taternictwie zim., np. IV wejście zim. na Lodowy Szczyt w 1903, próba I wejścia zim. na
Gierlach w 1903 4, III wejście zim. na Rysy w 1905. Jako jedna z pierwszych uprawiała
też narciarstwo tur. w Tatrach. Przed 1900...
|
|
| Egner Adolf (Ludzie) |
| |
Egner Adolf (ok. 1850? - ?).
Węg. nauczyciel muzyki i kompozytor. Do 1887
uczył w szkole w Nowej Wsi Spiskiej, potem w szkole w miejscowości Kláštor pod
Znievom. Wydał w trzech zeszytach zbiorek 15 kompozycji na fortepian: Tátrai
emlékek, Erinnerungen an die Tátra (Igló 1881-83). Wśród utworów tego
zbiorku w pierwszym zeszycie znajdują się: Gondelfahrt auf dem Csorber See,
Auf der Meeraugspitze, Eine Mondnacht beim...
|
|
| Eichborn Ludwig (Ludzie) |
| |
Eichborn Ludwig (? - przed 1909).
Bankier niem. z Berlina, baron, w 1870-81 właściciel dóbr
białczańsko-zakopiańskich, zakupionych od Homolacsów . W 1881 dobra te przekazał swemu
zięciowi, Magnusowi Peltzowi ; posiadał je
do chwili ich sądowego zlicytowania w 1888 (» własnościowe sprawy ).
Gospodarka leśna w Tatrach , jaką prowadził E. i zwł. Peltz, była
rabunkowa i doprowadziła do dewastacji znacznej części terenów...
|
|
| Eichenwald Teodor (Ludzie) |
| |
Eichenwald Teodor (ok. 1880 Włocławek? - 5 X 1904
Bern, Szwajcaria).
Student geologii w Warszawie, potem w Bernie.
Jeden z lepszych taterników pol. w swoim
czasie.W 1902 uczestniczył w pierwszej wielodniowej wyprawie graniowej w Tatrach , od Salatyńskiego Wierchu po Cubrynę , w towarzystwie swego szwagra Ferdynanda Rabowskiego oraz przewodników Jana Bachledy-Tajbra i Wojciecha Tylki-Sulei , z którymi dokonał też
wówczas I wejścia...
|
|
| Ejsmonda, Zakręt (miejsca (las, osiedle, zbocze, grzeda, zleb) |
| |
Ejsmonda, Zakręt lub Zakręt Śmierci; Na tym
zakręcie w wypadku samochodowym ok. 25 VI 1930 doznał ciężkich obrażeń znany
literat Julian Ejsmond (1892-1930) i zmarł po kilku dniach (29 VI 1930 w Zakopanem ).
Potem przy przebudowie szosy zakręt ten został znacznie
złagodzony.
|
|
| Ekier Jan (Ludzie) |
| |
Ekier Jan (29 VIII 1913 Kraków).
Pianista, kompozytor, muzykolog, pedagog, od 1947 prof. wyższych szkół
muzycz. (od 1953 w Warszawie), zamiłowany turysta tatrzański.
Wśród jego licznych kompozycji znajdują się: Suita góralska na ork. kameralną (1935) i druga wersja na ork. symf.
(1937) oraz Taniec góralski na fort. (1938), a
także Kolorowe melodie (ludowe) na fort....
|
|
| ekslibris (Nie okreslony) |
| |
ekslibris . 1) E. własnościowy: mała, zwykle ozdobna kartka z nazwiskiem
lub nazwą właściciela księgozbioru, naklejana zwykle na wewn. stronie przedniej
okładki książki jako znak własności. E. własnościowe w powyższej postaci są
znane w Europie od poł. XV w., w Polsce od 1516. - 2) E. okolicznościowy: znak
podobny do poprzedniego, wydany przez instytucję lub stowarzyszenie z okazji
jakiejś rocznicy lub imprezy, i nie będący znakiem...
|
|
| Eksplorancik (Wydawnictwo) |
| |
"Eksplorancik"; Jedno z najważniejszych polskich
czasopism speleologicznych. Biuletyn powiel., potem czasopismo drukowane,
wydawane nieregularnie przez Krak. Klub
Taternictwa Jask. (KKTJ) przy Oddz. Krakowskim PTTK w 1981-91
(zeszytów 17). Zawiera zasadniczo teksty dotyczące speleologii (ogólne, tatrz. i
zagr.), ale także z dziedziny taternictwa i alpinizmu polskiego. Redaktorzy
(zwykle po dwóch lub więcej) m.in. Bogdan Samborski, Mirosław...
|
|
| eksponowany (Terminologia) |
| |
Przepaścisty, tzn. znajdujący się nad widoczną lub
niewidoczną przepaścią. Np. Orla Perć jest
eksponowana, gdyż w wielu miejscach wiedzie nad przepaścią.
|
|
| ekspozycja (Terminologia) |
| |
W taternictwie słowo to oznacza przepaścistość, tj.
położenie nad b. stromym, pionowym lub przewieszonym terenem. Np. na pd. ścianie
Zamarłej Turni e. jest ogromna, gdyż
opuszczony przedmiot spada kilkadziesiąt m wolno w powietrzu zanim uderzy o
skały lub o piargi u podnóża ściany. E. w górach zwiększa niebezpieczeństwo,
gdyż w razie upadku czy poślizgnięcia się w miejscu eksponowanym grozi turyście
czy taternikowi upadek z dużej...
|
|
| ekstremalne drogi (Nie okreslony) |
| |
ekstremalne drogi , także ekstremistyczne. W taternictwie i alpinizmie są
to drogi najtrudniejsze (wg skali trudności: VI czyli skrajnie trudne, a
ostatnio także VII itd.) i zarazem możliwe do przejścia jedynie przy stosowaniu
techniki sztucznych ułatwień. W Tatrach do e.d. można zaliczyć np.
najtrudniejsze drogi na pn.-wsch. ścianie Kazalnicy Mięguszowieckiej.
Przechodzenie takich dróg, to taternictwo ekstremalne (w Alpach: alpinizm...
|
|
| ekumena (Terminologia) |
| |
Obszary zamieszkane i użytkowane stale przez
człowieka. Na Podtatrzu są to: po pn. stronie Tatr - kraina uprawy, wsie,
osiedla; po pd. stronie - uzdrowiska podtatrz. (tzw. strefa intrawilanu), pola i
łąki, wsie. Zob. też anekumena i subekumena.
|
|
| Eljasz Maria (Ludzie) |
| |
Eljasz Maria , rzadziej Eljasz-Radzikowska (1860
Kraków - 1938 lub 1939 tamże), córka malarza » Wojciecha Eljasza , a siostra » Walerego Eljasza-Radzikowskiego .
Malarka i artystka hafciarka.
W 1892-94 wystawiała swe
obrazy w Krakowie, m.in. Z Zakopanego, Ze Strążysk. Inne jej tatrz. obrazy są znane z reprodukcji na pocztówkach
sprzed I wojny świat., np.
Kuźnice, Widok na halę...
|
|
| Eljasz Wojciech (Ludzie) |
| |
Eljasz Wojciech (4 V 1815 Niepołomice - 18 XI 1904
Zakrzówek k. Krakowa), ojciec » Walerego
Eljasza-Radzikowskiego .
Malarz. Studiował w krak. SSP 1838-43. Wystawiał w Krakowie od 1840. Malował
głównie obrazy rel. do kościołów, np. w Chochołowie
: Św. Tomasz i Męczeństwo św. Wojciecha.
|
|
| Eljasz-Radzikowski Stanisław (Ludzie) |
| |
Eljasz-Radzikowski Stanisław (ok. 1845 Kraków? - ?),
syn » Wojciecha Eljasza , brat Walerego E.-R ., a stryj lekarza Stanisława E.-R ., z którym jest nieraz mylnie
utożsamiany. Z zawodu budowniczy, przez kilka lat dyr. zakładu zdrojowego w
Rymanowie, projektant tamtejszego "dworca gościnnego" i kaplicy zdrojowej w
1888. W 1882-92 (z przerwą) mieszkał w Szczawnicy, gdzie w 1892 był właścicielem
realności.
Projektował w 1876 pierwszy dom...
|
|
| Eljasz-Radzikowski Stanisław (Ludzie) |
| |
Eljasz-Radzikowski Stanisław (21 IV 1869 Kraków - 19
VI 1935 tamże), syn » Walerego Eljasza-Radzikowskiego. Z zawodu lekarz, z
zamiłowań badacz historii Tatr i Podhala oraz ich nazewnictwa geogr., miłośnik i
znawca kultury ludowej Podtatrza, malarz. Na przełomie XIX i XX w. był jednym z
najlepszych znawców Tatr i ich przeszłości, a w ogóle był jednym z
najwybitniejszych tatrologów i autorem do dziś cennych prac o Tatrach i
Podtatrzu. W...
|
|
| Eljasz-Radzikowski Walery (Ludzie) |
| |
Eljasz-Radzikowski Walery (12 IX 1840, lub 1841,
Kraków - 22 III 1905 tamże). Malarz i grafik, autor przewodników tatrz.,
wytrwały popularyzator Tatr i Zakopanego, wybitny działacz Tow. Tatrz. Prawie
całe życie używał nazwiska pojedynczego Eljasz (nie Eliasz), a dopiero w
ostatnich latach podwójnego.
|
|
| Emericzy Viktor (Ludzie) |
| |
Emericzy Viktor lub Géza (19 XI 1838 Lubica k.
Kiezmarku - 5 XI 1887 Budapeszt).
Spiskoniem. pedagog i działacz tur. Do gimnazjum uczęszczał w Kiezmarku (matura 1859). Po studiach na
uniwersytetach niem. w Jenie i Getyndze (dr w 1862) uczył w gimnazjum węg. w
Nyíregyháza 1862-69, potem studiując szkolnictwo podróżował po Europie 1869-71,
a od 1871 był dyr. seminarium nauczycielskiego w Nowej Wsi Spiskiej. Autor
podręcznika szkolnego i...
|
|
| endemity (Nie okreslony) |
| |
|
|
| Ender Thomas (Ludzie) |
| |
Ender Thomas (4 XI 1793 Wiedeń - 28 IX 1875 tamże).
Malarz austr., w 1836-51 prof. na ASP w Wiedniu. Dużo podróżował, także po
ziemiach słowackich. Ok. 1865 był gościem bar. Edwarda Mednyánszkyego w zamku w
Strażkach k. Kiezmarku . Wtedy malował
krajobrazy tatrz. i był pierwszym nauczycielem młodego László Mednyánszkyego , który stał się również
pejzażystą Tatr .
|
|
| Engelmüller Ferdinand (Ludzie) |
| |
Engelmüller Ferdinand (22 XII1867- 29 IX1924 Praga).
Czes. malarz i
grafik. Od 1897 prowadził w Pradze własną szkołę malarską. Malował przeważnie
krajobrazy, m.in. monumentalny obraz Nad Tatrou sa blýska (po 1918).
|
|
| Engler Adolf H. (Ludzie) |
| |
Engler Adolf H. (25 III 1844 Sagan = Żagań na Dolnym
Śląsku - 10 X 1930 Berlin).
< P >
Niem. botanik (systematyk, geobotanik, paleobotanik), prof. uniw. w
Kilonii, Wrocławiu i Berlinie. Autor wielu prac bot. (zwł. słynnego i ciągle
aktualnego dzieła: Die natürlichen Pflanzenfamilien, 1888-1915,
współautor Karl Prantl), twórca naturalnego systemu roślin.W 1864 on oraz Paul Ascherson , Max Kuhn i Carl Reimann odbyli wspólną...
|
|
| Englisch Antonina (Ludzie) |
| |
|
|
| Englisch Karol (Ludzie) |
| |
Englisch Karol , także Karol Artur Enlisch-Payne (13
VII 1881 Kraków - 13 IV 1945 Stein an der Donau, Austria).
Pol. taternik , w całych dziejach
taternictwa jeden z najwybitniejszych, również alpinista. Z zawodu był
prawnikiem (UJ 1899-1903, dr 1905), od 1903 pracował w urzędach państw. we
Lwowie i Wiedniu. W 1919 był cenionym rzeczoznawcą przy pol. delegacji na
konferencję pokojową w Paryżu. W 1920 został docentem UJ z zakresu...
|
|
| epidot (Nie okreslony) |
| |
epidot . Minerał z grupy glinokrzemianów, barwy żółtozielonej lub szarej.
Występuje często w Tatrach, w skałach metamorficznych i granitowych jako
zielona, wygładzona powierzchnia tzw. luster tektonicznych, także w szczelinach
skalnych, np. w Koszystej, w Mięguszowieckich Szczytach.
|
|
| Ermich Karol (Ludzie) |
| |
|
|
| erozja (Geologia) |
| |
Żłobienie i niszczenie powierzchni ziemi przez wodę,
lodowce lub wiatr. E. lodowcowa w Tatrach utworzyła doliny U-kształtne, czyli o profilu w kształcie
U, wyżłobiła baseny jezior tatrz. (tzw.
cyrki czyli kary), wygładziła progi skalne zamykające ujścia jezior (tzw. rygle), wyryła głębokie kulistawe zagłębienia
w skałach (tzw. kociołki), np. przy Pięciu Stawach Spiskich i wypłynęła na wiele
in. form powierzchni (» dolina wisząca,...
|
|
| Ertl Milan (Ludzie) |
| |
Ertl Milan (25 IV 1930 Vrútky, obecnie część
Marcina).
Słow. hydrobiolog (Uniw. Karola w Pradze 1952, dr 1958), wykładowca na uniw.
w Bratysławie, pracownik instytutów nauk. tamże. Przyczynił się wybitnie do
rozwoju hydrobiologii na Słowacji.
Wśród jego licznych prac nauk. kilka dotyczy torfowisk
na Orawie , np.
Rhizopoda rašeliniska Bór, Orava (Br.1955, "Biol. Práce" I, nr 12),
Spoločenstvá perloočiek...
|
|
| Esmark (Esmarch) Jens (Ludzie) |
| |
Esmark (Esmarch) Jens (31 I 1763 Houlbjerg, Dania -
26 I 1839 Christiania = Oslo).
Duńsko-norweski mineralog i fizyk, zajmujący się górnictwem, prof. uniw. w
Christianii (Oslo). W 1791-97 odbywał podróże nauk., m.in. po Węgrzech,
Siedmiogrodzie, Polsce i Śląsku; w 1794 był na Słowacji, m.in. zapewne w Tatrach < /A
>
. Wyniki tej podróży ogłosił w dziele Kurze Beschreibung einer...
|
|
