| Naciekowa Jaskinia (Nie okreslony) |
| |
Naciekowa Jaskinia (otwory: 1199, 1188 i 1180 m). P. Na wsch.
stokach Kościeliskiej Doliny, w podszczytowych skałach Organów, ok. 60 m powyżej
Zimnej Jaskini. Długość korytarzy N.J.: 1260 m, deniwelacja 95 m (-62, +33).
Otwór odkryli w 1934 S.Zwoliński i J.Zahorski.W1959 członkowie Speleoklubu
Warsz.: J. Bieniaszewski, Jan Rudnicki i Hanna Sobol, po odgruzowaniu ciasnej
szczeliny zbadali ok. 400 m korytarzy. Dalszych odkryć dokonano w...
|
|
| Nalepiński Tadeusz (Nie okreslony) |
| |
Nalepiński Tadeusz (9 I 1885 Łódź - 13 XI 1918 Berno, Szwajcaria). Poeta, prozaik, krytyk lit.; studia na UJ (1906) i w Pradze (dr filozofii 1907). Bywał często w Zakopanem, gdzie stykał się ze Stanisławem Witkiewiczem i jakiś czas przyjaźnił się z jego synem Stanisławem Ignacym (późniejszy Witkacy). Po Tatrach wędrował m.in. z Tadeuszem Micińskim, Andrzejem Strugiem i Witkacym.
Tatry pojawiają się często w...
|
|
| Namysłowski Bolesław (Nie okreslony) |
| |
Namysłowski Bolesław (7 VI 1882 Zagórze k. Sanoka - 13 VIII 1929 Kraków).
Botanik, mikolog (UJ 1905, dr 1908), prof. Uniw. Pozn. od 1920. Autor prac nauk.
z dziedziny mikologii, algologii i hydrobiologii, a także heraldyki.
Prowadził badania również w Tatrach. Częściowo dotyczą ich takie jego
wcześniejsze prace jak Zapiski z wycieczek mykologicznych odbytych w r. 1909
("Kosmos" 35,1910), Prodromus Uredinearum Galiciae et Bucovinae....
|
|
| naparstnica purpurowa (Nie okreslony) |
| |
naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea ), z rodziny
Trędownikowatych (Scrophulariaceae ). Spokrewniona z naparstnicą
zwyczajną, ale znacznie od niej pokaźniejsza i bujniejsza, o kwiatach
purpurowych, rzadko białych, najrzadziej różowych.W Tatrach dotychczas
stwierdzono jedynie parę jej stanowisk w reglu dolnym, poza tym w Polsce w
Beskidzie Śląskim, uważana za wprowadzoną tam z wysiewu ok. 1844 r., oraz
również wprowadzona w...
|
|
| naparstnica zwyczajna (Nie okreslony) |
| |
naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora ), z rodziny
Trędownikowatych (Scrophulariaceae ). Dosyć wysoka roślina, często
występująca w reglach, na wapieniu i granicie. Liście ma owalnie podługowate,
duże, kwiaty kremowożółtawe w kształcie spłaszczonych długich naparstków o
karbowanym brzegu, dłuższym od dołu, osadzone prawie jednostronnie wzdłuż osi.
Kwitnie w lipcu i pocz. sierpnia. Roślina reglowa, ale wyjątkowo...
|
|
| Napieralska-Chwaścińska Hanna (Nie okreslony) |
| |
|
|
| naradki (Nie okreslony) |
| |
naradki (Androsace ), z rodziny Piewiosnkowatych (Primulaceae
). W Tatrach występują trzy gatunki naradek: n. mlecznobiała (A. lactea
), n. włosista (A. chamaejasme) i n. tępolistna (A. obtusifolia
).Wszystkie trzy mają nieduże białe kwiatki, przy czym n. włosista dość
często miewa je różowawe. Listki n. mlecznobiałej są niedługie, wąskie i
zupełnie nagie, u n. włosistej, jak sama nazwa wskazuje, owłosione...
|
|
| Narciarska Odznaka Wysokogórska PTTK (Nie okreslony) |
| |
Narciarska Odznaka Wysokogórska PTTK (NOW PTTK). Ustanowiona przez
Komisję Turystyki Narc. PTTK od sezonu zim. 1979-80. Odznaka ta jest najwyższym
wyróżnieniem dla osób uprawiających turystykę narc. w Tatrach.Uzyskuje się tę
odznakę przez uczestnictwo i zdanie końcowego egzaminu na kursie wysokogórskiej
turystyki narc., organizowanym przez Komisję Narciarską ZG PTTK lub przez
wzięcie udziału w pięciu Wysokogórskich Rajdach Narciarskich PTTK...
|
|
| Narciarski Klub Zjazdowy (Nie okreslony) |
| |
Narciarski Klub Zjazdowy (NKZ). Powstał w Zakopanem w 1932, istniał do II
wojny światowej. Jednym z założycieli i w 1933-39 prezesem był Józef Faden.
Uprawiano narciarstwo zjazdowe, gł. na trasach narc. z Kasprowego
Wierchu.
|
|
| narciarstwo (Terminologia) |
| |
Rysunki naskalne, świadczące o istnieniu i
użytkowaniu nart w Skandynawii i Syberii, pochodzą sprzed kilku tysięcy lat. W
pol. literaturze pierwsze wiadomości o nartach (używanych wtedy w Rosji)
pojawiły się w XVII w. i zdaje się, że w owych czasach narty były też stosowane
na ziemiach pol., ale potem wyszły z użycia i zapomniano o nich.
Współczesne narciarstwo na ziemiach pol., czes. i słow. (także w Tatrach i na
Podtatrzu) zaczęło...
|
|
| Narkiewicz-Jodko Konstanty (Nie okreslony) |
| |
|
|
| narodowościowe sprawy (Nie okreslony) |
| |
narodowościowe sprawy. W Tatrach (gdzie długo nie było stałych,
całorocznych osiedli) i na szeroko pojętym Podtatrzu (Podhale, Orawa, Liptów,
Spisz) stosunki narodowościowe osiadłej tu ludności były złożone, nawet zawiłe,
i z biegiem czasu zmienne, zwł. na niektórych obszarach, najbardziej na Spiszu,
najmniej na Podhalu. Skomplikowane sprawy tej tatrz.-podtatrz. mozaiki
narodowościowej mogą tu być jedynie naszkicowane.
O n.s. w...
|
|
| nartostrada (Terminologia) |
| |
Dobrze urządzony szlak do masowego użytku narciarzy,
zasadniczo tylko do zjazdu. Ze względu na bezpieczeństwo dozwolony jest na
nartostradach jedynie ruch jednokierunkowy (w dół). Pierwszą n. w Tatrach Pol.
zbudowano w latach międzywoj.; prowadzi z Gąsienicowej Hali ponad Olczyską Dolinę i przez Nosalową Przełęcz do Kuźnic.
|
|
| narty (Terminologia) |
| |
Dwie specjalnego rodzaju płozy (deski), stosunkowo
długie a wąskie, o wygiętym dziobie, przymocowywane do stóp narciarza, a służące
do chodzenia, biegania i zjeżdżania po śniegu, także do skoków. N. były dawniej
drewniane (najczęściej jesionowe), obecnie także z tworzyw sztucznych i metalowe
lub kombinowane.
Z biegiem lat kształt i wymiary n. ulegały modyfikacjom
i zróżnicowaniu zależnie od przeznaczenia tego sprzętu, a więc n....
|
|
| nasięźrzał (Nie okreslony) |
| |
nasięźrzał (Ophioglossum vulgatum ), z rodziny Nasięźrzałowatych
(Ophioglossaceae ). Mała paproć o jednym całobrzegim, podługowatym liściu
płonnym, z którego podstawy wyrasta kłos zarodnionośny.Nazwa pol., dla
niektórych trudna do prawidłowego wymówienia, jest b. dawna, prawodpodobnie
pochodzenia ludowego. Stare góralki znały zaklęcie: "nasięźrzele, rwę cię śmiele
pięcią palcy, szóstą dłonią, niech się za mną...
|
|
| naukowe badania (Nie okreslony) |
| |
naukowe badania.
Okres do 1650.
O samych początkach naukowego interesowania się Tatrami wiadomo niewiele.
Odszukane dane są skąpe i z pewnością niekompletne. Najstarszy drukowany opis
Tatr (b. zwięzły) zamieścił śląskoniemiecki humanista i poeta Georgius Wernher,
bakałarz Uniw. Krak., w swej pracy o źródłach mineralnych na Węgrzech (m.in. na
Spiszu i Liptowie) pt. De admirandis Hungariae aquis hypomnemation
(1549)....
|
|
| naukowe, czasopisma (Nie okreslony) |
| |
naukowe, czasopisma. Aż do 1885 nie istniało żadne regionalne czasopismo
nauk. zajmujące się Tatrami i Podtatrzem, czy też częścią tego obszaru (Podhale,
Spisz, Liptów, Orawa) Już w XVIII w. i zwł. w I poł. XIX w. publikowano liczne
prace nauk. o tematyce tatrz. i podtatrz., ale w czasopismach o znacznie
szerszym zasięgu terytorialnym, najwcześniej w niemieckojęzycznych na terenie
Niemiec, Austrii i Węgier, potem także w cz.n. węgierskich,...
|
|
| naukowe instytucje i placówki (Nie okreslony) |
| |
naukowe instytucje i placówki. Pierwsze instytucje, które zajmowały się
zasadniczo stale badaniami nauk. w Tatrach i na Podtatrzu (obok swych podst.
zadań) to » muzea powstające na Podtatrzu od 1881. Już wcześniej powstawały na
Podtatrzu i w samych Tatrach normalne stacje meteor., które wprawdzie jedynie
rejestrowały obserwacje nauk., jednakże niektórzy obserwatorzy ogłaszali na tej
podstawie prace nauk. z zakresu klimatologii, np. Miklós...
|
|
| naukowe komisje (Nie okreslony) |
| |
naukowe komisje. Już w 1751 zjawiła się na Podtatrzu i w samych Tatrach
komisja nauk., chyba pierwsza. Celem jej było zbadanie stanu bogactw mineralnych
w Tatrach i na Podtatrzu, a przysłał ją ces. Franciszek, który zainteresował się
zbiorem minerałów i rud z tych okolic, ofiarowanym mu przez » Jakuba
Buchholtza.
W skład tej komisji wchodzili wiedeńscy uczeni Nagel i J.L. de Baillon, prof.
matematyki » Joseph Liesganig z Koszyc, Ernst...
|
|
| naukowe towarzystwa (Nie okreslony) |
| |
naukowe towarzystwa. Pomijając tu towarzystwa nauk. o zasięgu
ogólnokrajowym, zajmujące się Tatrami i Podtatrzem tylko dorywczo, trzeba jednak
wspomnieć o Tow. Tatrzańskim. Nie było to towarzystwo nauk., ale od początku
swego istnienia w różny sposób popierało badania nad górami pol. i to gł. w
Tatrach i na Podtatrzu. Podobnie, ale w węższym zakresie, również i Węg. Tow.
Karp. (Magyarországi Kárpátegyesület).
Pierwszym...
|
|
| nawis (Nie okreslony) |
| |
nawis. Zwieszająca się masa zbitego śniegu, nawianego przez wiatr,
utworzona najczęściej na graniach. N. zwiesza się z grani na stronę stoku
bardziej stromego, wskutek czego można na grani napotkać kolejno nawisy
zwieszające się raz na jedną, raz na drugą stronę.Nawisy stanowią dla turystów,
taterników i narciarzy duże niebezpieczeństwo, zwł. we mgle, gdyż stąpnięcie
zbyt blisko brzegu n. powoduje jego oberwanie i runięcie w dół,...
|
|
| nazewnictwo geograficzne (Terminologia) |
| |
Nazwy stosowane w Tatrach i na Podtatrzu obecnie i w
przeszłości (w literaturze, na mapach, w dawnych rękopiśmiennych aktach) są
częściowo pochodzenia ludowego, a częściowo nieludowego. Pojawiają się gł. w
języku pol., słow., czes., niem. i węg., także po łac., a wywodzą się wprost lub
pośrednio (zwł. poprzez terminy topogr.) również i z in. języków, np. z
ruskiego, rum. (wołoskiego) i nawet albańskiego, co się wiąże z dziejami...
|
|
| Nechay Wiktor (Nie okreslony) |
| |
Nechay Wiktor (25 I 1895 Lwów - 1944? ZSRR). Geolog i geograf (uniw. we
Lwowie, Krakowie i Warszawie 1924, dr we Lwowie 1926), pedagog. W okresie I
wojny świat. walczył w Legionach Polskich, potem w WP do 1920.Jego prace nauk.
dotyczą różnych regionów Polski, m.in. Tatr: Z petrografji trzonu
krystalicznego Tatr ("Kosmos" 54, 1929). Ogłaszał też artykuły pop.-nauk.,
m.in. Jeziora polodowcowe w Polsce ("Przyr. i Techn." 6, 1927)....
|
|
| Nedobrý Gustáv (Nie okreslony) |
| |
Nedobrý Gustáv (11 III 1893 Beszeniowa = Bešeňová, Liptów - ok. 10 III
1966 Nowy Smokowiec?, poch. w Nowym Smokowcu). Wybitny słow. działacz tur. i
narc., taternik i ratownik tatrz. Przed I wojną świat. był telegrafistą
kolejowym, w czasie wojny lotnikiem, w 1920-25 kierownikiem internatu w Nowej
Wsi Spiskiej, gdzie wciągał młodzież do turystyki.
Prowadził od 1928 restaurację przy Szczyrbskim Jeziorze, w 1936-43 swoje
prywatne...
|
|
| Neilreich August (Nie okreslony) |
| |
Neilreich August (12 XII 1803 Wiedeń - 1 VI 1871 tamże?). Botanik austr.,
z zawodu prawnik, czł. sądu wyższego (Civilgerichtsrath) do 1856, po czym z
powodu gruźlicy zajmował się tylko botaniką, głównie florą austriacką.
Tatr i Podtatrza dotyczą jego prace Ueber die Draben der Alpen- und
Karpathenländer ("Oester. Bot. Zs." 1859) oraz Zur flora der Karpaten
(tamże 1867, o Ranunculus pygmaeus ), a także w dużym stopniu...
|
|
| nerecznica (Nie okreslony) |
| |
nerecznica (Dryopteris ), paproć z rodziny Paprotkowatych
(Polypodiaceae ). Dawny rodzaj paprotnik (Aspidium ) został w
nowszej systematyce podzielony na kilka rodzajów, m.in. paprotnik
(Polystichum ) i właśnie n. (Dryopteris ). Ten ostatni rodzaj
obejmuje w Tatrach kilka gatunków, z których nerecznica samcza (Dryopteris
filix-mas ) jest najpospolitszą z paproci i najdawniej znaną botanikom.
Również dość...
|
|
| Nespiak Andrzej (Nie okreslony) |
| |
Nespiak Andrzej (23 XI 1921 Lwów - 11 I 1981 Wrocław). Mikolog (studia
bot. na UJ i Uniw. Wrocł. 1950, dr 1952), doc. hab. WSR (1960) i prof. nadzw.
(1975) Akad. Med. we Wrocławiu. Studiował też za granicą i był członkiem
polskich i zagr. towarzystw naukowych.
Był wielkim miłośnikiem Tatr i czł. PTT od 1946. Uprawiał również
taternictwo, zwł. w 1960-70. Badania nauk. prowadził gł. w Tatrach, Sudetach,
Beskidzie Niskim i...
|
|
| Ney Roman (Nie okreslony) |
| |
|
|
| Nezabudov Bohuš (Nie okreslony) |
| |
Nezabudov Bohuš (Bohuslav) lub Nosák-Nezabudov Bohuš, właśc. Nosák
Timotej Ignác Bohuslav (3 II 1818 Tisovec, okres Rimavská Sobota - 5 IV 1877
Sabinów = Sabinov, okres Prešov). Słow. poeta i prozaik z grupy szturowców
(piszący po czes. i po słow.), tłumacz i publicysta. W 1831-38 uczył się w
Lewoczy na Spiszu i tam debiutował jako poeta. W 1841-42 był ewang. wikarym u
Michala Miloslava Hodžy w Mikułaszu Lipt., współpracował potem z...
|
|
| Nędza Kubiniec Jan (Nie okreslony) |
| |
Nędza Kubiniec Jan (6 III 1942 - 9 X 1976, poch. w Zakopanem na starym
cment.), syn poety » Stanisława Nędzy-Kubińca. Przewodnik tatrz., prawnik (UJ,
mgr), pracownik rad nar., od 1972 naczelnik gminy w Białym Dunajcu, potem
naczelnik gminy w Nowym Targu, działacz społ. i polit. (ZSL).
Pisywał o bieżących sprawach Tatr i Podtatrza, np. Kronika Podhala
("Wieści" 1967, nr 44), Zakopane i jego problemy (tamże 1972, nr 1).
Był...
|
|
