| ubiór ludowy (Nie okreslony) |
| |
ubiór ludowy. W Tatrach Pol. aż do I wojny świat. zasadniczo wszyscy
pracujący oprócz leśniczych (pomijając też dawnych górników i zbieraczy ziół)
byli góralami: pasterze, myśliwi, woźnice, drwale, gajowi, przewodnicy i ich
pomocnicy (tragarze), węglarze (wypalający węgiel drzewny), cieśle (np. przy
budowie schronisk) itd., nawet muzykanci (zabierani na niektóre wycieczki przez
Tytusa Chałubińskiego i jego naśladowców). Wszyscy oni...
|
|
| ubiór turystyczny (Nie okreslony) |
| |
|
|
| ubocz (Nie okreslony) |
| |
ubocz. W gwarze podh.: niezbyt strome zbocze góry, najczęściej trawiaste
lub lesiste, ale także piarżyste. Słowo to jest rodzaju żeńskiego (ta
ubocz).
|
|
| Uchmański Bernard (Nie okreslony) |
| |
Uchmański Bernard ( 3 III1936 Pruszków k. Warszawy - 8 VI 1995 na Alpamayo w Andach Peruwiańskich). Taternik, alpinista, grotołaz, publicysta, fotograf górski, filmowiec, z zawodu hydrolog (Politechn. Warsz.), projektant w biurze projektowym Energomontaż w Warszawie.
W Tatrach wspinał się od ok. 1955 i uczestniczył w ok. 30 pierwszych wejściach o wielkich trudnościach: nową drogą na wsch. ścianie Mięguszowieckiego Szczytu (w 1964), na...
|
|
| Udziela Seweryn (Nie okreslony) |
| |
Udziela Seweryn (24 XII 1857 Stary Sącz - 26 IX 1937 Kraków). Etnograf,
jeden z założycieli Pol. Tow. Ludozn., twórca i dyr. Muzeum Etnogr. w Krakowie,
poprzednio nauczyciel i inspektor szkolny. Czł. Komisji Fizjogr. i Etnogr. PAU.
Autor wielu prac z dziedziny kultury lud., m.in. z Karpat.
W jego pracach, sprawozdaniach i recenzjach znajdują się liczne fragmenty
dotyczące kultury lud. na Orawie, Podhalu i Spiszu, a także w Tatrach...
|
|
| Uechtritz Rudolph (Nie okreslony) |
| |
Uechtritz Rudolph lub Üchtritz (31 XII 1838 Wrocław - 21 XI 1886 tamże). Botanik
wrocł., dr filozofii.
W 1857, mając 18 lat, odbył podróż bot. w Tatry. Od strony pol. dotarł wtedy
do Jaworzyny Spiskiej i przez Przełęcz pod Kopą do Rakus, następnie był w
Kiezmarku i Lubicy (chodził po okolicznych wzgórzach). Potem Czarną Doliną
Rakuską doszedł w Dolinę do Siedmiu Źródeł, był na...
|
|
| Uhlig Viktor (Nie okreslony) |
| |
|
|
| Uhrocie Kasprowe (Nie okreslony) |
| |
Uhrocie Kasprowe (1849, 1852 m). P. Grzbiet między Kasprowym
Wierchem a Kopą Magury. Oddziela Gąsienicową Dolinę od Kasprowej
Doliny.
|
|
| Uhrocie Kasprowe, Małe (Nie okreslony) |
| |
Uhrocie Kasprowe, Małe (1746, 1750 m). P. Kopiaste wzniesienie w
pn.-wsch. grani Uhrocia Kasprowego, blisko Przełęczy Mechy.
|
|
| Umarła Kopka (Nie okreslony) |
| |
Umarła Kopka ( 1044 m); Umrlá. S. Lesista czuba zaraz na pd. od
Umarłej Przełęczy, w grzbiecie ciągnącym się do Bobrowca (1663
m).
|
|
| Umarła Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Umarła Przełęcz (988, 981 m); Umrlá, Grúnik. S. Szeroka przełęcz
między Jeżowym Wierchem a Umarłą Kopką. Przez U.P. prowadzi droga wozowa z
dolnej części Bobrowieckiej Doliny do Juraniowej Doliny. Przez U.P. wywożono z
Juraniowej Doliny rudę żelazną, którą dawniej wydobywano w tej
dolinie.
|
|
| Ungrisches Magazin (Nie okreslony) |
| |
"Ungrisches Magazin", podtytuł: "Beyträge zur vaterländischen
Geschichte, Erdebeschreibung und Naturwissenschaft". Kwartalnik wychodzący w
Bratysławie (wtedy Pressburg) w 1781-87 z przerwą w 1784-86. Red.: » Karl
Gottlieb Windisch.Jest to trzecie z kolei czasopismo poniekąd "tatrzańskie",
gdyż drukowano w nim b. ważne prace dotyczące Tatr i Podtatrza (zwł. Spisza)
takich autorów jak Samuel Augustini ab Hortis junior (w 1782) oraz...
|
|
| upłaz (Nie okreslony) |
| |
upłaz. W gwarze podh.: rozległe, trawiaste, stosunkowo płaskie zbocze o
b. różnym nachyleniu i rozmiarach. Zdrobn.: upłazek.
|
|
| Upłaz, Hala (Nie okreslony) |
| |
Upłaz, Hala. P. Dawna hala past. w Tatrach Zach., położona na pn.
stokach długiego pn.-zach. ramienia Ciemniaka w Czerwonych Wierchach, między gł.
gałęzią Kościeliskiej Doliny a Miętusią Doliną. H.U. sięgała ku górze po
wierzchołek Ciemniaka, Krzesanicy i Małołączniaka, obejmując Mułową Dolinę i
Litworową Dolinę.Budynki past. H.U. znajdowały się na Polanie Upłaz. Wypas
prowadzili górale z Cichego, Ratułowa i in. wsi...
|
|
| Upłaz, Hala (Nie okreslony) |
| |
Upłaz, Hala, także Hala pod Upłazem. S. Dawna hala past. w Tatrach
Wys., położona między gł. gałęzią Jaworowej Doliny a Kołową Doliną. Obejmowała
pn.-zach. część Bździochowej Grani i jej stoki, a więc Czarnogórski Upłaz,
Czarnogórską Czubę i Żółtą Czubę oraz pr. (zach.) stronę Kołowej Doliny.Budynki
past. Hali Upłaz znajdowały się niegdyś na Polanie pod Upłazem i na Kołowym
Burdelu. Pasterstwo na tym obszarze zostało...
|
|
| Upłaz, Polana (Nie okreslony) |
| |
Upłaz, Polana (ok. 1250-1340 m). P. Wielka, pochyła polana wysoko
ponad dnem Kościeliskiej Doliny po jej wsch. stronie i zarazem wysoko ponad
dolnym odcinkiem Miętusiej Doliny. Znajduje się ona na zach. stokach dolnej
części długiego pn.-zach. ramienia Ciemniaka.Była to gł. polana dawnej Hali
Upłaz i stały tu niegdyś budynki past. (szałasy i szopy). Przez Polanę Upłaz
prowadzi jeden ze znakowanych szlaków tur. na Czerwone Wierchy (z...
|
|
| Upłazem, Polana pod (Nie okreslony) |
| |
Upłazem, Polana pod (1377 m), zwana też krótko Pod Upłaz lub Pod Upłazem;
Polana pod Úplazom. S. Pochyła polana wysoko ponad dolnym odcinkiem
Doliny Zadnich Koperszadów, nieco poniżej Czarnogórskiego Upłazu na pn.-zach.
zboczu Czarnogórskiej Czuby. Niegdyś stały tu szałasy górali ze wsi spiskich
Czarna Góra, Jurgów i Rzepiska.
|
|
| Upłaziańska Kopa (Nie okreslony) |
| |
Upłaziańska Kopa (1794, 1796 m). P. Wybitne wzniesienie w długim
pn.-zach. ramieniu Ciemniaka w Czerwonych Wierchach, mn.w. w połowie odległości
między wierzchołkiem Ciemniaka a Polaną Upłaz. Dość długa i prawie pozioma grań
szczytowa U.K. ciągnie się ze wsch. ku zach.Nazwa U.K. pochodzi od dawnej Hali
Upłaz, na której obszarze się znajdowała. Na samą U.K. błędnie przesuwano czasem
nazwę jej pn. i pn.-zach. stoków: Gładkie...
|
|
| Upłaziańska Kopka (Nie okreslony) |
| |
Upłaziańska Kopka (1460, 1457 m). P. Ostatnie ku dołowi nieco
wybitniejsze wzniesienie w długim pn.-zach. ramieniu Ciemniaka w Czerwonych
Wierchach, na pn. od Pieca, a na wsch. od Polany Upłaz.
|
|
| Upłaziański Wierszyk (Nie okreslony) |
| |
Upłaziański Wierszyk (1203, 1203 m). P. Niewybitne wzniesienie na
pn.-pn.-zach. od Polany Upłaz, wysyłające długi grzbiet ku pn.-zach. w kierunku
wylotu Miętusiej Doliny. Owym grzbietem oraz poprzez niepozorny wierzchołek U.W.
i płytkie siodło tuż na pd.-wsch. odeń przebiega droga leśna (ze znakowanym
szlakiem tur.) wiodąca z Zahradzisk na Polanę Upłaz.Lesiste zach. zbocze
pn.-zach. grzbietu U.W. to »Adamica, a pn. zbocze tego grzbietu,...
|
|
| Upłazkowa Przełączka (Nie okreslony) |
| |
Upłazkowa Przełączka (ok. 1585 m), dawniej Przełączka nad Pisaną.
P. Przełączka nad górnym końcem Pisaniarskiego Żlebu (nad Pisaną Polaną w
Kościeliskiej Dolinie), między Upłazkową Turnią a Pisaniarskimi
Zdziarami.
|
|
| Upłazkowa Turnia (Nie okreslony) |
| |
Upłazkowa Turnia (ok. 1650 m). P. Wybitna turnia po pn. stronie
Wąwozu Kraków, między Saturnem a Wysoką Turnią. Na pn.-wsch. od U.T. znajduje
się Upłazkowa Przełączka.
|
|
| Uram Rehor (Nie okreslony) |
| |
Uram Rehor lub Gregor, pseud. Podtatranský i in.
(12 III 1846 Mikułasz Lipt. - 8 IX 1924 Koszyce, poch. w Mikułaszu Lipt.). Słow.
prozaik i poeta, także dla dzieci, z zawodu w 1871-1922 nauczyciel i kierownik
ewang. szkoły podst. w Mikułaszu Liptowskim.
W jego bogatej i różnorodnej twórczości publikowanej od 1874 wiele pozycji o
rozmaitej tematyce dotyczy Tatr i Liptowa, np. Výlet ku Štrbskému plesu
("Orol"...
|
|
| Urbanovič Ivan (Nie okreslony) |
| |
Urbanovič Ivan (3 IX 1932 Nemecká Lupča, obecnie Partizánska Lupča,
Liptów). Słow. taternik, alpinista, w 1951-55 pracownik zakładów przem. w Świcie
(Svit), od 1955 zawodowy ratownik tatrz. (Horská služba), przewodnik tatrz.
klasy I, fotograf górski.
W Tatrach w latach 1950. i 1960. należał do czołowych i najbardziej aktywnych
taterników, przeszedł wiele nowych dróg o wielkich trudnościach, w lecie i zimą,
np. I wejście zimowe...
|
|
| Urbanowska Zofia (Nie okreslony) |
| |
Urbanowska Zofia (15 V 1849 Kowalewko k. Konina - 1 I 1939 Konin).
Powieściopisarka i publicystka, autorka głośnych w swoim czasie i wielokrotnie
wydawanych powieści dla młodzieży i dzieci: Gucio zaczarowany (1884),
Księżniczka (1886) i in. W 1929 odznaczona Złotym Wawrzynem PAL.
Od 1890 przez kilkanaście lat jeździła do Zakopanego, zapoznając się
wszechstronnie z Podhalem i Tatrami. Rezultatem tych zainteresowań stała się...
|
|
| Urbański Jarosław (Nie okreslony) |
| |
Urbański Jarosław (3 IX 1909 Poznań - 13 VIII 1981 tamże). Zoolog (Uniw.
Pozn. 1937, dr 1945), działacz ochrony przyrody, od 1950 prof. Uniw. Pozn.,
autor licznych prac nauk. i pop.-nauk. Zajmował się głównie mięczakami,
skorupiakami i ważkami oraz zoogeografią i ekologią. W Tatrach badania zool.
prowadził już od 1926, potem także na terenach sąsiednich: w Choczańskich
Wierchach, na Babiej Górze i w Pieninach.
Szczególnie...
|
|
| Urzędów Marcin (Nie okreslony) |
| |
Urzędów Marcin lub Marcin z Urzędowa (ok. 1500 Urzędów, woj. lubelskie -
22 VI 1573 Sandomierz). Botanik i lekarz pol., prof. Akad. Krak. Pośmiertnie
wydano jego cenne dzieło bot. Herbarz polski (Kr. 1595).Uznano go za
"pierwszego badacza naukowego Tatr" na tej jedynie podstawie, że w jego wspom.
dziele przy czterech roślinach są wzmianki, iż rosną w Tatrach. Jednakże
wiadomości te mógł mieć z drugiej ręki, nie ma więc podstaw do...
|
|
| uskok (Nie okreslony) |
| |
uskok. W turystyce i taternictwie: strome spiętrzenie grani, albo też
większy próg lub wysoki stopień w żlebie, kominie itp.W narciarstwie (przy
zjeździe na nartach): nagłe przejście stoku mało stromego w stok stromy.W
geologii: rozerwanie i przesunięcie warstw skalnych wzdłuż pewnej płaszczyzny
pod wpływem ruchów tektonicznych; na płaszczyznach takich uskoków powstają
nieraz » lustra tektoniczne.
|
|
| Ustupski Jerzy (Nie okreslony) |
| |
Ustupski Jerzy (1 IV 1911 Zakopane). Taternik, ratownik górski, działacz
tur., zawodnik i działacz sport. (narciarstwo i wioślarstwo), olimpijczyk. Z
zawodu najpierw drukarz, potem w 1936-39 studia na AWF w Warszawie (mgr wych.
fiz. w 1945 na UJ). W czasie II wojny świat. uczestnik ruchu oporu (AK). Po
wojnie burmistrz Zakopanego 1948-50, kier. schroniska PTTK na Gąsienicowej Hali
1951-53, dyr. Ośrodka Sport. GKKFiT w Zakopanem 1953-68, prezes Związku...
|
|
| uwiezisko (Nie okreslony) |
| |
uwiezisko lub uwozisko. W gwarze podh. (często u pasterzy podh. w
Tatrach): część stromego zbocza (zwł. trawiastego), z którego darń czy
wierzchnia warstwa ziemi, czasem razem z kosodrzewiną, oberwała się i obsunęła
(uwiezło sie ) zostawiając gołe podłoże, zwykle piarżyste, czasem
skaliste. Jest to skutek erozji wodnej, nieraz wzmożonej nadmiernym
przedeptywaniem terenu przez owce. W literaturze naukowej gwarowe uwiezisko...
|
|
