E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Gierlach


(Gerlach lub Gerlachovský štít; Gerlsdorfer Spitze;)
 
  Kategoria: 
Szczyty 
  Wysokość:  2663, 2654 m n.p.m.

  opis  
  forum (0)  

Położenie:

Najwyższy szczyt i zarazem jeden z najpotężniejszych masywów w Tatrach i w ogóle w Karpatach. Wznosi się nad Doliną Białej Wody, Batyżowiecką i Wielicką. Masyw G. sięga ku pn. po Litworową Przełęcz, a właściwie jeszcze dalej, aż po Polski Grzebień; ku pn.-zach. po Batyżowiecką Przełęcz, a ku pd. schodzi dwoma olbrzymimi ramionami, obejmującymi głęboko wydrążony Gierlachowski Kocioł, nadający górze jej charakterystyczny od południa wygląd.

W masywie G. wyodrębniają się dwa gł. szczyty: Zadni Gierlach (ok. 2638 m) oraz najwyższy, właściwy Gierlach (2663, 2654), zwany czasem Wielkim Gierlachem, podczas gdy nazwa Gierlach oznacza cały masyw. Wielki Gierlach wznosi się w potężnej bocznej grani, która od gł. grzbietu Tatr odgałęzia się w Zadnim Gierlachu ku pd.-wsch. Zadni Gierlach jest oddzielony od reszty masywu Gierlachu wybitną Przełęczą Tetmajera. W masywie G. znajduje się poza tym wiele drugorzędnych wzniesień i przełączek o własnych nazwach.




Gierlach

Przez dłuższy czas nie wiedziano, że G. jest najwyższym szczytem tatrz.; za taki uchodził Krywań, a potem Łomnica lub Lodowy Szczyt. Wprawdzie już pomiary Ludwika Greinera z 1837-38, ogłoszone w 1839, wykazały pierwszeństwo G., ale jeszcze do ok. 1865 Łomnica uchodziła powszechnie za najwyższą.Na pd. stoki G. zapędzali się za kozicami strzelcy ze Spisza już ok. 1800, a może nawet wcześniej, ale nie jest prawdopodobne, aby już wtedy weszli na sam wierzchołek. Pierwszym zdobywcą G. jest późniejszy przewodnik Johann Still, który dokonał tego wejścia z czterema towarzyszami, strzelcami na kozice, już w 1834. Lista najdawniejszych znanych wejść na G. przedstawia się następująco:

1) Gelhof (szwagier Stilla), Martin Spitzkopf-Urban, Johann Still i jeszcze dwóch strzelców o nieznanych nazwiskach, w 1834.

2) Zygmunt Bośniacki i ks. Wojciech Grzegorzek (zapewne z zakop. przewodnikami) 11 VIII 1855.

3) Oficerowie austr. przy pomiarach kartogr. w 1868 (zapewne z miejscowymi strzelcami).

4) Nieznany turysta niem. i przew. Martin Spitzkopf-Urban w końcu lat 1860.

5) Franz Holst i przew. Johann Still, VIII 1872.

6) Hugo Elsner, Theodor Steinberg, przew. Johann Still i tragarz (późniejszy przewodnik) Samuel Horvay, 7 VIII 1874.

7) Mór Déchy, Anton Döller , Paul Schwartz, Josef Schäferling, przew. Johann Still i tragarz Samuel Horvay, 31 VIII 1874.

8) Ks. Józef Stolarczyk oraz przew. Wojciech Gąsienica-Kościelny, Wojciech Giewont, Wojciech Roj i Szymon Tatar starszy, 22 IX 1874.

Od 1875 Gierlach stał się szczytem często odwiedzanym. Z czasem wejście na G. udostępniono zakładając na dwóch drogach klamry i łańcuchy. Graniami i ścianami taternicy poprowadzili wiele nowych dróg o różnych stopniach trudności. W zimie pierwsi na G. byli Janusz Chmielowski, Károly Jordán oraz przew. Klemens Bachleda, Johann Franz senior i Paul Spitzkopf sen., 15 I 1905.

Gierlach nazywano dawniej również Gerlach i Gierlachowski Szczyt oraz (zupełnie błędnie) Garłuch lub Garłuchowski Szczyt. Nazwę Garłuch wywodzono niesłusznie od gardła lub od przeinaczonej na Garłuchów nazwy wsi Gierlachów, a inni bezpodstawnie uważali formę Garłuch za staropolską. Tymczasem nazwa Gierlach i Gierlachowski Szczyt pochodzi po prostu od wsi spiskiej » Gierlachów . Gierlach bywa też dodatkowo określany epitetem Król Tatrzański lub Król Tatr (a Łomnica: Królowa Tatrzańska lub Królowa Tatr).W 1896 Węgrzy przemianowali G. na Szczyt Franciszka Józefa (Franz Josef-Spitze, Ferencz József-csúcs), Polacy w 1918 na Szczyt Polski, Czesi i Słowacy w 1918 na Štít Legionářů (Štít Legionárov) a w 1949 Słowacy przemianowali G. na Stalinov štít. W obcych językach były też i in. projekty, a nawet mniej lub bardziej oficjalne uchwały, jednakże w języku pol. żadna z tych nazw nie była nigdy oficjalna, ani też szerzej stosowana, a w obcych językach również wyszły one z użycia, chociaż sporadycznie niektóre z nich jeszcze się pojawiają.



Literatura:
Józef Stolarczyk: Wycieczka na szczyt Gierlachu. "Pam. TT" 1876. - Walery Eljasz: Wycieczka na Gierlach. "Kłosy" 1876. - Zob. też przy haśle Still Johann.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024