Bachleda Klemens

Bachleda Klemens , potocznie Klimek (1849 Bachledówka = Bachledy w Zakopanem - 6 VIII 1910 w Tatrach, poch. w Zakopanem na nowym cment.). Słynny przewodnik i ratownik tatrz. Jako sierota spędził młodość na pracy u gazdów w Zakopanem, u baców na halach, a potem wywędrował za pracą na Słowację. Po służbie wojsk. wrócił do Zakopanego w 1873, trafiając na epidemię cholery. Z wielkim poświęceniem pielęgnował chorych i grzebał zmarłych. Pracował potem jako cieśla, był też kłusownikiem w Tatrach, ale zasłynął przede wszystkim jako przewodnik tatrz.  

Zrazu chodził na wycieczki jako pomocnik słynnych przewodników: Macieja Sieczki, Szymona Tatara starszego oraz Jędrzejów Walów (ojca i syna). Chodził też samotnie w góry, aby poznać nie znane sobie szlaki. Posiadał niezwykły dar orientacji w terenie górskim i był jednym z najlepszych wspinaczy swoich czasów. W 1886 został przewodnikiem I klasy, a od 1898 - od chwili gdy Jędrzej Wala młodszy opuścił na stałe Zakopane i Tatry - pierwszeństwo Klimka wśród przewodników było ogólnie uznane i nazywano go "królem przewodników tatrzańskich" (także Orzeł Tatr). Posiadał wybitne zalety charakteru: takt i kulturę obejścia, odwagę i rozwagę, ofiarność, uczynność, pracowitość, uczciwość. Towarzyszył w góry wielu znanym i wybitnym turystom i taternikom, wśród których byli: Karol Potkański, Edmund Cięglewicz, Jan Fischer, Kazimierz Tetmajer, Ferdynand Hoesick, Stanisław Eljasz-Radzikowski, Franciszek H. Nowicki, Janusz Chmielowski, Mieczysław Karłowicz, ks. Walenty Gadowski.

Klimek odkrył w  Tatrach wiele nowych dróg tatern., poczynając od zejścia z Łomnicy jej pn. ścianą w 1888, a poza tym dokonał pierwszych wejść na nie zdobyty jeszcze Staroleśny Szczyt (w 1892), Ganek (1895), Rumanowy Szczyt (1902), Kaczy Szczyt (1904), Zadniego Mnicha (1904), Kozie Czuby (1904) i in. Dokonał II wejścia na Mnicha i Żabiego Konia. Uczestniczył w I zim. wejściu na najwyższy szczyt tatrz. Gierlach (w 1905 Żlebem Karczmarza) i na najwyższy szczyt Tatr Zach., Bystrą (w 1905). Odegrał niezwykle wybitną rolę w tatern. zdobywaniu Tatr przez lat 30. Zasługi B. w taternictwie odkrywczym uczcił już w 1901 znany węg. taternik i alpinista prof. Károly Jordán, nadając jednej z przełęczy między Durnym Szczytem a Łomnicą nazwę Bachleda-rés (pol. » Klimkowa Przełęcz). Klimek jest też upamiętniony w Tatrach ponad dziesięcioma in. nazwami, z których najważniejsza, to » Klimkowa Turnia. Od STTT otrzymał Klimek w 1903 nagrodę za odkrycie nowego przejścia przez gł. grań Tatr: przez Wsch. Batyżowiecką Przełęcz.

Gdy w 1909 Mariusz Zaruski stworzył TOPR, B. stał się jednym z najbardziej czynnych i ofiarnych członków Pogotowia. W służbie tej stracił życie w czasie wyprawy ratunkowej w sierpniu 1910 po Stanisława Szulakiewicza, który uległ ciężkiemu wypadkowi wysoko w urwiskach pn. ściany Małego Jaworowego Szczytu. Gdy pozostali członkowie Pogotowia, wyczerpani ulewnym deszczem i zimnem, nie mieli już sił wspinać się dalej, Klimek (wtedy 61-letni) bez nakazu kierownika ruszył sam na dalsze poszukiwania rannego taternika i poniósł przy tym śmierć, runąwszy ze ściany z lawiną kamienną do czeluści żlebu Wyżniej Rówienkowej Przełęczy.

Pochowany został w Zakopanem na nowym cment.; na wielkim kamieniu nagrobnym jest napis: "Poświęcił się i zginął". Tablica pamiątkowa ku czci B. znajduje się na Tatrz. Cment. Symbolicznym k. Popradzkiego Stawu, przeniesiona na to miejsce z Jaworowej Doliny, gdzie ją pierwotnie wmurowano w wielką wantę u stóp Jaworowych Szczytów. Druga tablica jest na ścianie Dworca Tatrz. w Zakopanem. Również w Zakopanem jest ul. Klimka Bachledy, nad pr. brzegiem Gładczańskiego Potoku na stokach Gubałówki.

Postać Klimka jest odmalowana w opisach wycieczek tatrz. wielu dawnych turystów i taterników (np. J. Chmielowskiego i M. Karłowicza), we wspomnieniach pośmiertnych (zob. niżej), w poezji (wiersze Jana Kasprowicza, Zygmunta Lubertowicza, Mieczysława Opałka, Stanisława Nędzy-Kubińca, Stanisława Gąsienicy-Byrcyna i in.), a w zbeletryzowanej formie np. w Księdze Tatr Jalu Kurka. Sztukę teatr. o życiu i śmierci Klimka napisał Julian Reimschüssel pt. Klimek Bachleda (Orzeł Tatr), a w sierpniu 1959 odegrał ją po raz pierwszy w Zakopanem tamtejszy Zespół Regionalny im. Klimka Bachledy; wówczas rolę Józefa Wawrytki, uczestnika wyprawy ratunkowej z 1910, odegrał tenże. Również i później grano tę sztukę w Zakopanem, np. w 1973, już w in. obsadzie.

B. był przewodnikiem na miarę światową i ofiarnym ratownikiem. Rozpoczął działalność przewodnicką w czasach, gdy do Zakopanego podróżowało się nie koleją, lecz góralską furką, a zakończył ją, gdy do Morskiego Oka jeździło się już samochodem. Razem z Tytusem Chałubińskim, ks. Józefem Stolarczykiem i Sabałą należy do "legendarnych" postaci Zakopanego i Tatr.

Lit. - "Tat . 1910, nr 5 (Janusz Chmielowski). - "Czas" 1910, nr 371 i "Ziemia" 1910, nr 37 (Edmund Cięglewicz). - "Pam. TT" 1911 (Ferdynand Hoesick). - "NCZ" 1988.

---