Kurek Jalu, właśc. Franciszek Kurek (27 II 1904 Kraków - 10 XI 1983 Naprawa, poch. w
Krakowie). Poeta, powieściopisarz i publicysta. W latach międzywoj. należał do
krak. awangardy literackiej. Duża część jego twórczości to opiewanie Krakowa i
Tatr (łącznie z Podhalem i góralszczyzną ).
Utwory tatrz. i podh. znajdują się w wielu zbiorach jego wierszy, np.
Wiersze wybrane (Kr.1956), Strumień goryczy (Wa.1957), a zwł.
Posągi z wiatru (Wa.1966), Wysoka Gierlachowska (Wa.1970),
Ludowa lutnia (Wa.1975), Boże mojego serca (Kr.1983) i wreszcie
Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie (Wa. 1984).
Ukazał się duży album fot. wspólnego autorstwa Henryka Hermanowicza i Jalu
Kurka: Tatry (Kr. 1988); zdjęcia są Hermanowicza, a cały, dość obfity
tekst towarzyszący fotografiom, to fragmenty wierszy i prozy poetyckiej Jalu
Kurka.
Z jego tatrz. powieści najważniejsza to Księga Tatr (Wa.1955 i kilka
nast. wydań) i jej kontynuacja Księga Tatr wtóra (Kr.1978). W tej
dwutomowej księdze fabuła powieściowa jest przeplatana licznymi epizodami niby
to z dziejów Zakopanego
i Tatr, ale tylko część tych epizodów to fakty hist., a
inne to fikcja lit. o pozorach autentycznych wydarzeń. Zresztą sam autor
niejednokrotnie oświadczał, że w swej powieści zarówno fakty hist. jak i
przytaczane rzekome cytaty dostosowuje dowolnie do własnej koncepcji swego
dzieła.
Mimo to wielu czytelników i nawet niektórzy krytycy lit. błędnie uważają
Księgę Tatr za rodzaj monografii hist., łączącej materiały dokumentalne z
fikcją lit., nawet cytuje się ową powieść jako źródło hist., wbrew intencjom
autora.
Tematyka tatrz. występuje też w in. powieściach K.: Uważaj, żmija
(Kr.1965), w której znajdują się liczne
wypady przeciw ówczesnemu taternictwu
, oraz Świnia Skała (Wa.1970), zawierające próbę stworzenia
mitologii tatrz. Natomiast wcześniejsza powieść K., trzytomowy Janosik
(Kr.1945-48 i nast. wydania) mało ma wspólnego z Tatrami, a nic ze słynnym
zbójnikiem Janosikiem. W innej jego powieści, Pod przełęczą (Kr.1968), akcja toczy się na Orawie
.
Zbeletryzowana tematyka alpin. z szerokiego świata znalazła się w dwóch
książkach K.: Mount Everest 1924 (Wa.1933) i Węzeł Garmo
(Kr.1953), obie odbiegające znacznie od realiów opisywanych w nich
wypraw.
Od 1933 K. jest również autorem licznych artykułów,
reportaży, felietonów itp. o różnorodnej tematyce tatrz. i podh., np. piękny
artykuł o taternictwie z okazji śmierci górskiej Wawrzyńca Żuławskiego
: Kto idzie w góry, idzie do
matki ("Dz. Pol." 1957, nr 201), artykuły poruszające sprawy ochrony
przyrody, a także książki o charakterze reportażowym, m.in. Góralu, czy ci
nie żal? (Kr.1953).
Ostatnią opublikowaną wypowiedzią Jalu Kurka jest wywiad, jaki z nim
przeprowadził we wrześniu 1983 Jan Pieszczachowicz: Zawsze służyłem
człowiekowi ("Kraków" 1984, nr 1).
