E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Potkański Karol

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Potkański Karol, właśc. Jan Nepomucen Karol P. (16 IV 1861 Prędocinek k. Radomia - 16 VIII 1907 Kraków). Historyk (studia na UJ 1883 i za granicą, dr UJ 1900), prof. UJ 1901-07, czł. koresp. AU 1902. Taternik i alpinista.

W Zakopanem i Tatrach był po raz pierwszy w 1874, a potem często i długo, m.in. w celach leczniczych (choroba płuc i inne oraz neurastenia), ale też po prostu z upodobania, aż do 1907. Taternictwo uprawiał od ok. 1880, także w zimie.

Stykał się i nawet przyjaźnił z wieloma ówczesnymi miłośnikami Zakopanego i Tatr, np. Tytus i Ludwik Chałubińscy, Adam Asnyk, Stanisław Witkiewicz, Maria i Bronisław Dembowscy, Helena Modrzejewska, Leon Wyczółkowski, Henryk Sienkiewicz, Kazimierz i Włodzimierz Tetmajerowie, Józef Rostafiński, Stefan Żeromski, Adam Chmielowski (brat Albert). Był jednym z nauczycieli Stanisława Ignacego Witkiewicza (uczył go historii Polski) i dzieci Sienkiewicza. Utrzymywał przyjazne stosunki z wieloma góralami, m.in. z Sabałą i przewodnikami tatrz.

Zalicza się go do najwybitniejszych taterników z końca XIX w., po epoce Tytusa Chałubińskiego. Po Tatrach chodził z Ludwikiem Chałubińskim i najwięcej w towarzystwie jedynie przewodników góralskich lub samotnie. Jako pierwszy (z przewodnikami) był w 1884 na Cubrynie, w 1892 na Małym Ganku (przy próbie zdobycia Ganku), a samotnie przechodził grań Małego Giewontu. Dopiero drugie były jego wejścia na Baranie Rogi w 1884 (z L. Chałubińskim i przewodnikami) i na Mnicha w 1887 (z Klimkiem Bachledą i Janem Bachledą-Tajbrem).

Był jednym z pionierów taternictwa zim., dokonując pierwszych wejść zim. na Krzyżne (w 1894), Kasprowy Wierch (w latach 1890.) i Czerwone Wierchy, wszystko jeszcze bez nart.Należał też do wcześniejszych alpinistów pol., gdyż chodził po Alpach z L. Chałubińskim w 1884 i 1885 (wejście na Aletschhorn 4182 m), a potem sam w 1891 i 1896.P. w swych pracach hist. nieraz zajmował się Podtatrzem i Tatrami, np. Granice i osiedlenie Podhala ("Spraw. AU" 1896, nr 3), Pierwsi mieszkańcy Podhala ("Pam. TT" 18, 1897), Lachowie i Lechici ("Rozpr. Wydz. Filol. AU" 12, 1898, m.in. o nazwie Lach na Podhalu), Granice biskupstwa krakowskiego ("Rocz. Krak." 4, 1900, m.in. o najdawniejszych wiadomościach o Spiszu), O pochodzeniu Słowian ("Kwart. Hist." 1902, nr 2) oraz w dwóch pośmiertnie wydanych zbiorach jego prac: Pisma pośmiertne (2 t., Kr. 1922 i 1924, tu m.in. Podhale i Pierwsi mieszkańcy Podhala ) oraz Lechici, Polanie, Polska. Wybór pism (Wa. 1965).

Zainteresowania P. obejmowały też podh. kulturę ludową. Swe spostrzeżenia z tej dziedziny, spisane w Zakopanem w 1895 i 1896, ogłosił pt. Z wierzeń i przesądów ludu na Podhalu ("Lud" 1905, nr 1) i Wiatr (tamże 1905, nr 2). Miał on też udział w powstaniu stylu zakopiańskiego: wg oryginalnych wzorów zebranych przez Marię i Bronisława Dembowskich, i rysunków Andrzejkowiczówny dał sobie zrobić w 1886 meble wzorowane na kształtach i ornamentyce mebli podh.; w 1902 były na wystawie Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana" w Krakowie. P. był współzałożycielem tego towarzystwa i w 1906 jego prezesem. W 1904 i 1905 był współred. "Ludu".

P. miał życie ciężkie (choroby i od 1896 trudności materialne), a osobowość skomplikowaną, ale fascynującą. O jego umiłowaniu Tatr pisał Stanisław Witkiewicz w książce Na przełęczy (1891), młody Witkacy ofiarował mu jedno ze swych pierwszych dzieł estetyczno-filoz., dla Sienkiewicza był częściowo modelem postaci Leona Płoszowskiego w powieści Bez dogmatu (1894), Tadeusz Miciński w swej powieści Nietota (1910) potraktował go groteskowo w osobie "pana Melanchtoniusa, najwytworniejszego z dżentelmenów w Turowym Rogu tj. Zakopanem , postaci wykwintnej, bladej i wysmukłej". Asnyk poświęcił mu wiersz Trimurti. Jacek Malczewski, kuzyn P., namalował jego portret i przypuszczalnie był zainspirowany osobowością P. przy malowaniu obrazu Melancholia.

Lit. - Stanisław Eljasz-Radzikowski: Karol Potkański. "Słowo Pol." 1907, nr 386. - Franciszek Bujak: Życie i działalność Karola Potkańskiego. W jego Pismach pośmiertnych, Kr. 1922, t. 1. - Henryk Barycz: Wśród gawędziarzy, pamiętnikarzy i uczonych galicyjskich, t. 1, Kr. 1963, rozdział Karol Potkański. - "PSB" 27, 1983 (H. Barycz). - "BUP" I 3, 1985.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024