E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Chmielowski Janusz

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Chmielowski Janusz (9, nie 8, I 1878 Warszawa - 26 IV 1968 Katowice, poch. tamże: Katowice-Dąb), syn » Piotra Chmielowskiego. Jeden z najwybitniejszych taterników, alpinista, autor pierwszego przewodnika tatrz. dla taterników, współtwórca pierwszej organizacji tatern., z wykształcenia inż. budowy maszyn (studia na politechn. w Rydze, Darmstadcie i Lwowie do 1903) oraz matematyk (Uniw. Lwow. 1906).

W 1906-08 był nauczycielem we lwow. szkole średniej, potem pracował w instytucjach techn. i ubezpieczeniowych w Wilnie (1908-12) i Petersburgu (1913-23), w X 1923 wrócił do Polski. Od 1924 pracował na Górnym Śląsku, od 1928 w przemyśle hutn. w Katowicach aż do wybuchu wojny w 1939, a w 1939-44 w towarzystwie handlu żelazem w Warszawie. Przeszedłszy w 1944 przez niem. obozy w Pruszkowie i Skierniewicach, w III 1945 wrócił do pracy w Katowicach, do 1950 w przemyśle hutn., a w 1950-65 jako red. naukowy wydawnictw hutn., ponadto jako red. czasopisma "Hutnik" (1945-65). Pracował więc do 87 roku życia zachowując jasność umysłu i doskonałą pamięć.

Wycieczki w Tatry odbywał od 9 roku życia (z rodzicami do Morskiego Oka w 1887), a taternictwo zaczął uprawiać w 1892 jako 14-letni chłopiec (I wejście na Mały Kozi Wierch), najintensywniej w latach, kiedy jego rodzice mieszkali w Zakopanem (do 1903) oraz w czasie swych studiów i pracy we Lwowie (do 1908). Z przerwami kontynuował działalność tatern. aż do 1958, gdy mając 80 lat był na swej ostatniej wspinaczce, Grani Kościelca. Do Zakopanego przyjeżdżał aż do 1963; wszedł wtedy pieszo, w 85 roku życia, na swój ostatni "szczyt", Antałówkę, i napisał: "W górach, podobnie jak i w życiu, gdy nie można tak, trzeba - inaczej !"

Żył lat 90. Z młodości pamiętał Tytusa Chałubińskiego i Sabałę, a przeżył Wawrzyńca Żuławskiego i Jana Długosza. Po Tatrach aż do I wojny świat. chodził najczęściej w towarzystwie przewodników (np. Jędrzej Wala młodszy, Jan Bachleda-Tajber, od 1894 Klimek Bachleda, potem Jędrzej Marusarz Jarząbek), a także z licznymi taternikami pol. i węg., ale na wyprawach odkrywczych prawie zawsze sam był inicjatorem. Bez przewodników również dokonał z różnymi taternikami wielu pierwszorzędnych wejść, np. w 1903 na Ostry Szczyt (I wejście bez przewodnika, a w ogóle III).

Był pierwszym zdobywcą wielu szczytów i turni tatrz., m.in.: w 1895 Zadni Gierlach, w 1898 Poślednia Turnia, w 1902 Orla Baszta i Rumanowy Szczyt, w 1904 Zadni Mnich, Kaczy Szczyt, Czubata Turnia i Kozia Turnia, w 1905 Niżnie Rysy, Wyżni Żabi Szczyt i Kościołek, w 1907 Żabi Mnich, w 1908 Żabia Lalka. Odkrył też wiele nowych dróg w Tatrach w latach 1892-1927, od Świnicy po Jagnięcy Szczyt ; ostatnią było I wejście pd. żebrem na Wołową Turnię. W dziejach taternictwa zim. zapisał się jedynie I wejściem zim. na Gierlach w I 1905 (Żlebem Karczmarza), ale było to jedno z czołowych osiągnięć w tej dziedzinie przed I wojną świat. (z Węgrem Karolem Jordánem oraz przew. Klimkiem Bachledą, Janem Franzem sen. i Pawłem Spitzkopfem sen.).

Zwł. w okresie 1900-14, ale także później, należał do czołowych taterników i był najlepszym znawcą Tatr. Pisano o nim, że po Tytusie Chałubińskim został Królem Tatr. Uprawiał też alpinizm w Alpach: w 1907 w Dolomitach i Wilder Kaiser, w 1913 w grupie Mont Blanc.

W 1900-31 ogłosił liczne artykuły na tematy tatern. i alpin., biografie, sprawozdania, recenzje, notatki itd. Poza fachowymi opisami nowych dróg tatern. (w "Tat". od 1907) opublikował kilka wspomnień ze swych wypraw tatrz.: Baranie Rogi i Pośrednia Grań ("Pam. TT" 1902), W głębi Tatr (tamże 1904), W Tatrach ("Wędrowiec" 1905), Az Egenhoffer-csúcs első megmászása ("Tur. Lapja" 1905), Reisenotizen aus der Hohen-Tátra ("Jahrb. UKV" 1905); w tym ostatnim artykule pisze o wejściu zim. na Gierlach. W artykule pt. Z wycieczki po Alpach Tyrolskich ("Tat." 1907) przeprowadził porównanie wejść alpejskich z tatrzańskimi.

Pisywał również na takie fachowe tematy tatern. jak W sprawie klasyfikacyi wycieczek tatrzańskich (tamże 1910) i ogłosił szereg prac z dziejów taternictwa, m.in. Droga na Łomnicę od strony północnej ("Prz. Zakop." 1902), Południowa ściana Ostrego Szczytu ("Tat". 1910, wsp. z Romanem Kordysem ), Przyczynki do monografji Łomnicy ("Wierchy" 1924), Lodowy Szczyt ("Tat". 1928), Kozia Turnia (tamże 1931). Oprócz szeregu drobniejszych napisał kilka obszerniejszych biografii ludzi związanych z Tatrami: Klimek Bachleda ("Tat." 1910), Prof. Leopold Świerz ("Tat." 1911 i "Pam. TT" 1912), Kazimierz Przerwa-Tetmajer ("Tat." 1941 i przedruk tamże 1947).

Zajmował się też fotografowaniem w Tatrach i jego zdjęcia były reprodukowane zarówno w czasopismach pol. (np. "Tat.") jak i zagr. (np. "Tur. és Alp."), a także na pocztówkach. Ogłosił też artykuł Nieco o nowoczesnych aparatach fotograficznych dla taternika ("Tat." 1928). Wygłaszał pogadanki o taternictwie przez radio (rozgłośnia katowicka w 1926).

Wybitną pozycję w piśmiennictwie tatrz. zdobył jednak Ch. przede wszystkim swym przewodnikiem: Przewodnik po Tatrach (Lw., t. 1-4, 1907-12). Był to pierwszy w tatrz. literaturze przewodnik dla taterników, a nie tylko dla zwykłych turystów. Pojawiając się po tur. przewodnikach Walerego Eljasza i Mieczysława Kowalewskiego oraz po współczesnych im tur. przewodnikach niem. i węg., przewodnik Ch. był pozycją przełomową w tatrz. literaturze przewodnikowej i odegrał wielką rolę nie tylko w rozwoju taternictwa, ale również i w poznawaniu topografii Tatr, w ustalaniu ich nazewnictwa i terminologii topograficznej. Podkreślić należy (wbrew temu, co się nieraz pisze), że pierwsze przewodniki tatern. w in. językach pojawiły się później (od 1914). Następnie, już wsp. z Mieczysławem Świerzem , Ch. opublikował nowe wydanie swego przewodnika: Tatry Wysokie (Kr., t. 1-4, 1925-26), znowu zdobywając przodującą rolę w tej dziedzinie piśmiennictwa tatrz. Równocześnie z pierwszym wydaniem swego przewodnika opublikował Ch. także mapę Tatry Wysokie (1:50 000) oraz mapy szkicowe: Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie (obie 1:75 000).Ch. należy również do czołowych działaczy tatern. na polu organizacyjnym. Był jednym z gł. inicjatorów i współzałożycieli, a w 1903-04 pierwszym prezesem pierwszego stowarzyszenia tatern., » Sekcji Turystycznej TT, której kontynuacją stał się Klub Wysokogórski i wreszcie Polski Związek Alpinizmu .

Ch. przez szereg lat do 1914 zajmował się szkoleniem i egzaminowaniem przewodników tatrz. Zarówno wśród taterników jak i przewodników tatrz. upowszechnił stosowanie nowoczesnego sprzętu alpin., jak lina, raki, czekan, specjalne obuwie itd. Żywo interesował się sprawami nazewnictwa tatrz. i przyczynił się do jego uporządkowania w pol. piśmiennictwie, a także do ustalenia tatrz. terminologii topogr., opartej w znacznej mierze na gwarze podhalańskiej.

Przekształcenie się dawnego taternictwa, uprawianego na modłę Stolarczyka  czy Chałubińskiego, w nowoczesne taternictwo - to zasługa przede wszystkim Chmielowskiego, który doprowadził do tego zarówno swą działalnością w górach jak i piórem i pracą organizacyjną.W 1913 jako jeden z pierwszych otrzymał członkostwo hon. STTT (potem KWPTT), a w 1948 członkostwo hon. PTT i Order Odrodzenia Polski za całokształt swych zasług w rozwoju taternictwa pol. W niem. i węg. nazewnictwie tatrz. został Ch. uczczony nazwami: Chmielowski-Scharte i Chmielowski-rés (Poślednia Przełączka), Chmielowski-Turm i Chmielowski-torony (Mała Poślednia Turniczka) oraz Chmielowskispitze i Chmielowski-csúcs (Sępia Turnia ).



Literatura:
"Hutnik" 35, 1968, nr 9. - "Wierchy" 37, 1968 (Walery Goetel). - "SBTP" 2, 1992 (Janusz Czermiński).



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024