Kowalewski Mieczysław (21 VI 1857 Żuków na Wołyniu -
26 (nie 20 ) VI 1919 Dublany k. Lwowa, nie Zakopane ).
Zoolog (embriolog, parazytolog i wybitny helmintolog), prof. WSR w Dublanach
1903-19 i prof. Szkoły Politechnicznej we Lwowie 1907-19. Prowadził badania w
kraju, także w Tatrach , i za granicą.
Członek Komisji Fizjogr. AU od 1904 i czł. koresp. AU od 1917. Działacz tur. i
autor przewodników tatrz.
W Zakopanem bywał
od 1888 corocznie, a w czasie I wojny świat. mieszkał tam stale. Prowadził w
Tatrach badania nauk., ale był też zamiłowanym turystą, ze szczególnym
upodobaniem do Tatr Zakopiańskich
i stał się ich wszechstronnym
znawcą.
Interesował się też bliżej tatrz. nazwami geogr., w 1901 wszedł do komitetu
redakcyjnego mapy Tatr wydawanej przez TT, a w 1903 uczestniczył w
zorganizowanej przez TT dyskusji nad nazewnictwem tatrz.
W 1902 brał udział w Zakopanem w zebraniu, które
uchwaliło założenie Sekcji Tur. TT
i został jednym z jej pierwszych członków. W 1904 z ramienia TT kierował
robotami w Tatrach. W czasie I wojny świat. był czynny w zakop. komitecie pomocy
ofiarom wojny.
W 1899-1905 wybitna była rola K. w tatrz. piśmiennictwie na tematy tur. i
także toponomastyczne, ale długo pozostała ona mało znana, gdyż pisywał
przeważnie anonimowo lub pod pseudonimem. Jako A. Groń ogłosił artykuły:
Łysanki w Tatrach ("Prz. Zakop." 1899, nr 4-5), Upłaz Kalacki
(tamże 1899, nr 12), O nazwach miejscowości w Tatrach (tamże 1899, nr
15), Ścieżka "Za Reglami" (tamże 1900, nr 31).
Pod własnym nazwiskiem pisał obszernie o ówczesnych sprawach Zakopanego i
turystyki tatrz.: O potrzebie niektórych reform w działalności Towarzystwa
Tatrzańskiego (tamże 1900, nry 2-4 i 6-8), Po pożarze Dworca
Tatrzańskiego i restauracji w Kuźnicach (tamże 1900, nr 14).
Wreszcie b. ważną pozycję w tatrz. literaturze przewodnikowej zajmuje
anonimowo wydany przewodnik K.: Zakopane i Tatry; Kalendarzyk tatrzański
(Kr. 1901-05,
5 wydań, wszystkie z planem Zakopanego i mapą szkicową Tatr). O przewodniku tym
napisał Roman Kordys
: "wydawnictwo na swoje czasy znakomite,
którego niepospolitą wartość pora jest obecnie docenić" ("Tat." 1911, s.
57).
Zool. prace nauk. K. przeważnie nie dotyczą Tatr, ale jest kilka opartych na
jego badaniach tatrz., np. Materiały do fauny polskich skąposzczetów wodnych
(Oligochaeta aquatica), Część II ("Spraw. Komis. Fizjogr." 48, 1914),
Marionina tatrensis M. Kowalewski (1914) 1916, nowy przedstawiciel rodziny
Enchytraeidae ("Rozpr. Wydz. Mat.-przyr. AU" 16 B, 1916). Wcześniej zaś, gdy
1903 odkrył w Dublanach nowy gatunek tasiemca, z myślą o umiłowanych Tatrach
nazwał go Tatria biremis.
Historykom turystyki tatrzańskiej działalność
K. w Tatrach czy związana z tymi górami była długo prawie nieznana czy też
zapomniana; rzadkie wzmianki trafiały się jedynie w pracach Juliusza Zborowskiego , W.H. Paryskiego i Wiesława A. Wójcika . Życiorys tatrzański K.
ustalił i napisał pierwszy Zborowski
, już w czasie II wojny świat., ale opublikowany jest dopiero w "Rocz.
Podh." 5, 1992.
