Grań Tatr lub Główna Grań Tatr. Jest to gł. grzbiet
Tatr, który ciągnie się od Huciańskiej
Przełęczy aż po Zdziarską Przełęcz .
Topograficznie składa się z trzech odcinków: 1) Grań Tatr Zach ., tj. ich gł. grań od Huciańskiej
Przełęczy do Liliowego ; 2) Grań Tatr Wys ., tj. ich gł. grań od Liliowego do Przełęczy pod Kopą ; 3) grań biegnąca z
Przełęczy pod Kopą przez Szalony Wierch i
Płaczliwą Skałę na wierzchołek Hawrani, i
grzbiet wododziału między dorzeczem Bielskiego
Potoku a dorzeczem Jaworowego Potoku -
ciągnący się mn.w. ku pn. - do Zdziarskiej
Przełęczy . Ten trzeci odcinek pokrywa się więc tylko częściowo z główną
Granią Tatr Biel ., która - biegnąc mn.w.
od zach. ku wsch. - ciągnie się od Rogowej
i Murania aż po Kobyli Wierch .
Hydrograficznie G.T. dzieli się również na trzy odcinki,
ale inne niż podane wyżej: 1) odcinek od Huciańskiej Przełęczy do Wołowca , stanowiący wododział między
dorzeczem Orawy a dorzeczem Wagu ; 2) odcinek od Wołowca do Cubryny , stanowiący odcinek Europejskiego
Działu Wodnego i zarazem wododział między dorzeczem Dunajca a dorzeczem Wagu; 3) odcinek od
Cubryny doZdziarskiej Przełęczy ,
stanowiący wododział między dorzeczem Dunajca a dorzeczem Popradu
.
G.T. stanowi linię krętą, długości ok. 75 km (Tatry Zach . 42 km, Tatry Wys . 26 km, Tatry Biel . 7 km). Najwyższe szczyty G.T. na
odcinku Tatr Zach.: Banówka (2178, 2178 m) i
Starorobociański Wierch (2176, 2172, 2176
m); na odcinku Tatr Wys.: Zadni Gierlach
(ok. 2640, 2616 m) i Lodowy Szczyt
(2630, 2627 m); na odcinku Tatr Biel.: Hawrań (2154, 2151 m). Najniższe przełęcze
Grani Tatr: Palenica Jałowiecka (1574, 1576
m), Tomanowa Przełęcz (1686, 1686 m) i Przełęcz pod Kopą
(1756, 1749 m). Suma różnicy wzniesień G.T. (pomijając drobniejsze zęby
i turniczki): ok. 22 100 m; z tego przypada na Tatry Zach. 9150 m, na Tatry Wys.
10 700 m, na Tatry Biel. 2250 m. Liczba szczytów G.T. (pomijając niższe
wierzchołki szczytów oraz mniejsze turnie i igły): 97; z tego 32 w Tatrach
Zach., 62 w Tatrach Wys., 3 w Tatrach Biel.
Przejście G.T. - całej lub choćby Grani Tatr Wys. - w ciągu jednej wyprawy
wielodniowej stanowi poważny wyczyn tatern., nawet przy dobrej pogodzie.
Pierwszą próbę przejścia G.T. podjęli Teodor Eichenwald i Ferdynand Rabowski z przew. Janem Bachledą-Tajbrem i Wojciechem Tylką-Suleją ; 2-6 VIII 1902
przeszli granią (ale z pewnymi opuszczeniami) od Salatyńskiego Wierchu po Cubrynę , po czym w nast. trzech dniach weszli
jeszcze na Przełęcz koło Drąga , Batyżowiecki Szczyt i Staroleśny Szczyt (od Polskiego Grzebienia ). Razem z dojściem z Zakopanego
i powrotem była to wycieczka 11-dniowa.
Próba przejścia Grani Tatr Wys., i to w zimie, podjęta w
kwietniu 1928 przez Adama Karpińskiego i Konstantego Narkiewicza-Jodkę , zaczęła się na
Przełęczy pod Kopą i po 10 dniach
załamała się na Białej Ławce . Grupa
wspierająca dotarła jedynie na Lodową Przełęcz
.W czerwcu 1931, przy próbie przejścia Grani Tatr Wys., Zofia Stopkówna, Bronisław Czech i Jan Gnojek w 4 dni przeszli od Liliowego po
Polski Grzebień. Do Mięguszowieckiej Przełęczy
towarzyszył im przew. Józef Krzeptowski
. Przy próbie przejścia Grani Tatr Wys. łącznie z Tatrami Biel., Jan Staszel i Paweł Vogel w dniach 24 VII - 5 VIII 1934 (13
dni) przeszli od Murania po Rysy
.
Pierwsze przejście Grani Tatr Wys. (od Przełęczy pod
Kopą do Liliowego): Adam Górka i Kazimierz Paszucha
, 15-20 VII 1946 (tj. w 6 dni). Nieśli z sobą
wszystko, co było im potrzebne (bez poprzedniego przygotowania składów na grani,
jak to robiono przy wymienionych próbach). Ominęli tylko 4 szczyty.
Pierwsze przejście całej G.T. (od Zdziarskiej Przełęczy do Huciańskiej Przełęczy ): Zbigniew Hegerle,
Zbigniew Krysa, Jerzy Piotrowski , Ryszard W. Schramm i Jan Staszel
, 3-13 IX 1955 (tj. w 11 dni). Bez składów na grani i bez
grupy wspierającej, z ominięciem 6 szczytów.
Przejście całej G.T. w odwrotnym kierunku (od
Huciańskiej Przełęczy do Zdziarskiej Przełęczy): Krzysztof Berbeka , Michał Gajewski
i Ryszard Wawro, 2-9
VI 1957 (tj. w 8 dni). Z grupą wspierającą, donoszącą żywność, z ominięciem 8
szczytów.
Natomiast przejścia całej G.T. (od Zdziarskiej Przełęczy
do Huciańskiej Przełęczy) bez ominięcia jakiegokolwiek szczytu lub nazwanej
turni dokonali ściśle granią (nawet na odcinkach skrajnie trudnych): Marian Kruczek , Stanisław Obrochta, Józef Olszewski
i Henryk Szot, 27 VIII-18 IX 1960 (tj. w 23 dni). Z
biwakami na przełęczach, ale ze składami żywności na grani i z grupą
wspierającą.
W rekordowo wówczas krótkim czasie 6 dni przeszli G.T.
(od Zdziarskiej Przełęczy do Huciańskiej Przełęczy) Ryszard Szafirski i Adam Zyzak
, 28 VIII-2 IX
1964, z dwoma składami żywności na grani i niewielkimi obejściami.
Pierwszą próbę przejścia G.T. samotnie podjął Stanisław
Z. Zdrojewski , VII 1969; szczegóły nie są znane. Najszybsze przejścia całej
G.T. (od Zdziarskiej Przełęczy do Huciańskiej Przełęczy) odbyły się w lecie
1975: Krzysztof Żurek samotnie w 3 dni
(21-23 VI 1975), a Władysław Cywiński
też samotnie, w 3,5 dnia
(15-18 VII 1975).
Pierwszego kobiecego przejścia grani Tatr Wys. dokonały
Anna Okopińska i Danuta Schelenbaum, 15-23
VIII 1970 (tj. w 9 dni). Całą G.T. przeszła samotnie Anna Czerwińska
w 7 dni w lecie 1990 (27 VII-2 VIII), bez składów na grani i bez
wsparcia z zewnątrz.
Zimowe przejścia G.T. stanowią jeszcze poważniejsze
przedsięwzięcie. Pierwszego przejścia zim. całej G.T. (od Zdziarskiej Przełęczy
do Huciańskiej Przełęczy) dokonali: Jerzy Krajski, Czesław Mrowiec, Kazimierz Olech , Andrzej Sobolewski, Szymon Wdowiak i Andrzej Zawada
, 27 III-14 IV 1959 (tj. w 19 dni),
bez noclegów w schroniskach i bez grupy wspierającej.
Z zim. przejść całej G.T. najkrócej trwało IV zim.
przejście (od Zdziarskiej Przełęczy do Huciańskiej Przełęczy): Piotr Malinowski , Józef Olszewski i Krzysztof Żurek
, 14-23 I 1978 (10 dni). Bez składów na grani i bez grupy
wspierającej; ominęli niektóre szczyty i turnie.
Wreszcie było też i samotne przejście zimowe G.T.: Pavel Pochylý, 29 II-9 III 1979
(tj. w 10 dni). Bez składów na grani i bez grupy wspierającej. Ponadto były
też in. przejścia Grani Tatr Wys. i całej G.T., w lecie i w zimie, ale
przeważnie z przygotowaniem poprzednio na grani składów żywności, paliwa itd.,
lub z donoszeniem zapasów na grań przez grupy wspierające; albo też były
przejścia, przy których poszczególne odcinki (dzienne czy inne) były robione
przez zmieniające się zespoły taterników. Pod względem tatern. (sport.) jedno
przejście G.T. (czy Grani Tatr Wys.) nie dorównuje więc drugiemu.
Robiono też przejścia Grani Tatr Wys. nie cały czas
główną ich granią (od Przełęczy pod Kopą do Liliowego), lecz od Rakuskiej Czuby granią po Krywań . Przechodzono też jednym ciągiem,
także w zimie, mniejsze lub łatwiejsze odcinki Głównej Grani Tatr, a więc Tatry
Biel. (od Murania do Kobylego Wierchu
) lub
Tatry Zach.
Grzbiety górskie otaczające różne doliny tatrz. również
bywają dla taterników celem przejścia jednym ciągiem (bez schodzenia do doliny),
w lecie lub w zimie, i otrzymały nazwy, które często na pierwszy rzut oka wydają
się nielogiczne: np. Grań Pańszczycy, to grań otaczająca Dolinę Pańszczycy (od Małej Koszystej po Żółtą Turnię ); Grań Morskiego Oka, to grań
otaczająca Dolinę Rybiego Potoku (od Żabiej Czuby po Opalony Wierch lub Roztocką Czubę
).
Grań Tatr (jej topografia, historia i taktyka przejść)
była w 1976 tematem pracy dyplomowej Andrzeja
Zawady
w AWF w Krakowie. Po 1980 zaostrzone czechosł.
przepisy graniczne utrudniały pol. taternikom przechodzenie G.T.
