E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

limba


(Pinus cembra)
 
  Kategoria: 
Rośliny 

  opis  
  forum (0)  

limba (Pinus cembra), z rodziny Sosnowatych (Pinaceae). Wyniosłe, majestatyczne drzewo iglaste, spokrewnione z sosną zwyczajną i z kosówką. Ma pięć igieł w pęczku (skróconym pędzie), korę szarobrunatną, koronę zwykle ugałęzioną od samego dołu, rozłożystą, kolumnową o zaokrąglonym szczycie, po którym łatwo ją rozpoznać wśród spiczastych wierzchołków świerków. Czasem mylona z sosną czarną czyli austriacką (Pinus nigra), obcym gatunkiem sadzonym tu i owdzie, np. na Nosalu. Sosna ta różni się od limby dużo dłuższymi igłami i skupieniem ich w pęczek tylko po dwie.

L. jest b. starym gatunkiem, a zarazem b. długowiecznym. W Alpach dożywa kilkuset lat, a istnieje podobno nawet okaz, któremu przypisuje się wiek 1200 lat, zaś w dawnej literaturze alp. podaje się dla limb 1500 lat i to nierzadko. Tatrz. limby, obecnie żyjące, na ogół niewiele przekraczają wiek 300 lat. Osiągają przeciętnie wys. kilkunastu m (najwyższa - 21 m, w Tatrach Pol.), a grubość kilkadziesiąt cm, wyjątkowo do 1 m.

L. w Polsce rośnie dziko tylko w Tatrach, poza tym trafia się, sadzona, w Beskidach oraz w parkach i ogrodach. W Tatrach występuje na całej długości ich łańcucha od Tatr Biel. po grupę Siwego Wierchu na zach., pojedynczo lub w skupieniach, gł. przy górnej granicy lasu między 1300 a 1600 m. W Tatrach Pol. najobficiej k. Morskiego Oka i na Żabiem, w Waksmundzkiej Dolinie, Dolinie Roztoki i w Suchej Dolinie Kasprowej, a najbliżej Zakopanego w Dolinie Białego ponad Ścieżką nad Reglami. W Tatrach Słow. natomiast jest daleko pospolitsza, występuje obficie np. w Dolinie Złomisk i Mięguszowieckiej Dolinie, a czasem tworzy nawet spore lasy, np. w Furkotnej i Młynickiej Dolinie. Najwyższe stanowisko limby jest na Wołoszynie - 2020 m, najniższe zaś na Ptasiowskich Turniach w pobliżu Zdziaru - 945 m (ale to ostatnie stanowisko znajduje się tuż poza ścisłą granicą Tatr). Niegdyś limba występowała w Tatrach Pol. daleko obficiej, została jednak ogromnie przetrzebiona przez wyrąb, a młody jej nalot przez wypas owiec objadających chętnie miękkie igły. Odnawia się trudno, bo smakowite orzeszki jej szyszek są łakomym kąskiem dla różnych ptaków jak dzięcioły, krzyżodzioby, a zwł. orzechówki, oraz dla gryzoni, jak np. wiewiórki. Przy tym zakwita i owocuje po raz pierwszy dopiero w wieku 60-70 lat i tylko co 8-10 lat. Zakwitanie przypada na czerwiec lub lipiec, owocowanie na jesień.

L. jest otoczona "podwójną" ochroną: ustawą o roślinach chronionych oraz jako element parku narodowego. Stan limb od czasu objęcia ich ochroną zaczął się polepszać, przybywa też młodego nalotu. Także przyczynia się do poprawy ograniczenie wypasu. L. jest to drzewo wyjątkowo odporne przeciw szkodnikom owadzim, a także mrozo- i wiatroodporne. Najciekawsza jest odporność limby na wyładowania elektryczne. Choć przy uderzeniu piorunu w limbę iskra elektryczna przebiega między korą a drewnem (nie powierzchniowo jak np. u buka), takie tzw. limby "piorunowe" żyją i rozwijają się. Potężne i silne korzenie limby - co można ujrzeć np. przy ścieżce nad Morskim Okiem - utrzymują ją mocno w gruncie i dość rzadkie są przypadki powalenia limby. Natomiast na miejscach wystawionych na wiatr tworzą się » sztandarowe formy. W dawnych czasach wyrabiano po pd. stronie Tatr » limbowy olej.

W poł. XIX w. J.G. Rainer próbował szczepić limby na sośnie. Miało to wywoływać szybszy wzrost i dawać lepsze drewno. W 1960. latach szczepienia zrzezów limbowych na podkładkach z młodych limbek prowadził inż. Czesław Madeyski z TPN. Takie szczepione limby zakwitały w 6-7 roku życia i wydawały nasiona. I obecnie w dalszym ciągu stosuje się tę metodę. Pod koniec XIX w. wysiano w okolicy Roztoki otrzymane z Syberii nasiona limby syberyjskiej (P. cembra ssp. sibirica). Siewki wzeszły, ale co się z nimi stało - nie wiadomo; są przypuszczenia, że zniszczyły je pasące się tam wówczas owce i krowy. Sadzone limby istnieją też np. w Dolinie Małej Zimnej Wody, gdzie tworzą grupkę niezbyt dużych drzew. Zostały tam posadzone przez Węg. Tow. Karp. (MKE), ale nie wiadomo z jakich nasion czy sadzonek. Sporo limb jest też posadzonych przy słow. osiedlach podtatrz. po pd. stronie Tatr. Oczywiście także po pn. stronie, w zakop. ogrodach.

Drewno limbowe, b. piękne, złotawej barwy, poznaczone wiśniowymi sęczkami, było używane do wyrobu mebli, niektórych sprzętów, b. rzadko pasterskich.

Od nazwy limby powstały niektóre nazwy w Tatrach, np. Limbowe w Dolinie Jaworzynce, Limbiny w Kamienistej Dolinie. L. była opiewana przez poetów: znany wiersz Adama Asnyka Limba, Kazimierza Tetmajera Schnąca limba i Limba, Jana Mazura Limba i in. Także w muzyce pojawia się temat limby, np. w suicie Jerzego Młodziejowskiego Tatrzańskie drzewa jedna z części nosi tytuł Limba ; pieśni solowe z fort. pisali też m.in. Noskowski, Szeligowski i in. A do słów wiersza Tetmajera Zawód ("Wykołysałem cię wśród fal mych snów, jak limbę gdzieś nadwodną...") aż sześciu kompozytorów napisało pieśni.



Literatura:
Lit. - Jerzy Młodziejowski: Limby w Tatrach ("Ilustracja Pol." 1932, nr 16). - Praca zbior. Limba, Pinus cembra L. Wa. 1971. - Stefan Myczkowski i Zdzisław Bednarz: Limba Pinus cembra L. ("Studia Ośrodka Dokum. Fizjogr." 3, 1974).



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024