Młodziejowski Jerzy

Młodziejowski Jerzy (2 II 1909 Łuhinki, Wołyń - 7 V 1985 Poznań). Geograf (dr 1935), taternik, krajoznawca, skrzypek i altowiolista (Konserw. Pozn. 1927), kompozytor, dyrygent (chórów, orkiestr symf. i in.), krytyk muzycz., publicysta (sprawy muzycz., krajozn. i ochrony przyrody), prelegent w radiu i telewizji.

Od grudnia 1918 mieszkał w Poznaniu z przerwą wojenną (udział w kampanii wrześniowej 1939, obóz jeniecki w Woldenbergu, gdzie prowadził żywą działalność muzycz. i pedag.). Był działaczem PTT w Poznaniu w latach międzywoj. i prezesem oddziału po II wojnie światowej.

W Zakopanem i Tatrach był po raz pierwszy w 1923 i powtórnie w 1924 jako uczestnik kolonii harcerskiej. Wtedy też, mając lat 15, napisał swój pierwszy utwór tatrz.: Nasza najbliższa dolina Strążyska pod względem geologicznym, wydrukowany w "Pamiętniku Letniska..." (Poznań 1924). Bywał potem w Tatrach b. często, zawsze w lecie, i jako zapalony krajoznawca i geograf poznał dobrze Tatry i Podtatrze: Podhale, Spisz, Liptów i Orawę.Uprawiał też taternictwo i w 1929 został członkiem Sekcji Tur. PTT. Przeszedł kilka nowych dróg tatern., będąc ich inicjatorem i prowadzącym na wspinaczce, np. na trudnej pn.-wsch. ścianie niższego wierzchołka Świnicy w 1930, co opisał we wspomnieniu: Na skalnych urwiskach ("Czuj Duch" 1932, nr 5).

Wkrótce jednak M. ograniczył swe taternictwo, a zajął się intensywnie badaniami nauk. w Tatrach. Jego najważniejsze prace geogr. to: Rola kwarcytów permo-triasowych w krajobrazie tatrzańskim ("Kosmos" 1932), nagrodzona medalem Uniw. Poznańskiego praca Zjawiska tektoniczne na grzbietach Tatr Zachodnich ("Wiad. Służby Geogr." 1934, nr 1), rozprawa doktorska Morfologja glacjalna Siwych Sadów w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach (tamże 1934), Krajobraz geograficzny Doliny Pańszczycy w Tatrach ("Ochr. Przyr." 1934), Smreczyny w Dolinie Kościeliskiej (tamże 1936) oraz Rzeźba Polskich Tatr Zachodnich (tamże 1937).

Zajął się też badaniami stawów tatrz. W 1934 uczestniczył w pomiarach stawów Tatr Pol., przeprowadzonych przez Wojsk. Instytut Geogr.; wyniki tych pomiarów ogłosił Kazimierz Śliwerski: Pomiar batymetryczny jezior w Tatrach ("Wiad. Służby Geogr." 1934). Dalsze pomiary, w Tatrach Słow., prowadził sam M. i ogłosił rezultaty w swych pracach: Stawy Jamnickie w Tatrach Zachodnich ("Czas. Przyr." 1936, nr 3) i Bystre Stawy w Tatrach Zachodnich (tamże 1937, nr 1); były to pierwsze pomiary tych stawów. Opracował też dwie małe monografie: Stawy w krajobrazie Tatr ("Ochr. Przyr." 1935) i Morskie Oko ("Wierchy" 1937).

Zainteresowania M. regionem Tatr i Podtatrza były wielostronne i od 1928 do 1975 ogłosił on z tego terenu niezliczone artykuły, notatki, recenzje, sprawozdania, reportaże i wspomnienia o tematyce przyr., krajozn., tatern., geogr., etnogr., o ochronie przyrody, o przyszłych parkach nar., z dziedziny kultury lud. i ogólnej itd.Pisał w sposób niebanalny, ciekawy i fachowy, m.in. liczne artykuły pop.-nauk., ilustrowane jego własnymi fotografiami i mapkami, np.: Wizyta w Żabiem Królestwie ("Tęcza" 1931, nr 24, o Żabiej Dolinie Białczańskiej), Limby w Tatrach ("Ilustracja Pol." 1932, nr 16), Owce na hali (tamże 1932, nr 32, o pasterstwie tatrz.), Noc nad turniami (tamże 1933, nr 29, o schroniskach tur., kolebach skalnych i szałasach), Hej Idem w las... Zbójnicy na Podhalu (tamże 1935, nr 16), Jak powstały Tatry (tamże 1935, nr 30).

Często też pisał o ludziach związanych z Tatrami, np.: Jerzy Leporowski, Stanisław Witkiewicz, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Jan Gwalbert Pawlikowski, Stanisław Pawłowski, Zygmunt Noskowski, Juliusz Zborowski, Stanisław Staszic. Przygotował nowe wydania pism tatrz. Mieczysława Karłowicza W Tatrach (Kr. 1957, 1959 i 1968).

Wreszcie własne publikacje książkowe M. o Tatrach i Podtatrzu: album z własnymi zdjęciami i ciekawym tekstem pt. Morskie Oko (Wa. 1966, 1970 i 1974) oraz trzy książki krajozn. i zarazem wspomnieniowe: O Tatrach rozmowy (Wa. 1974), Moja tatrzańska symfonia (Kr. 1981) oraz Orawą... Podhalem... Spiszem... (Wa. 1983); w tej ostatniej książce fatalnie zreprodukowano wspaniałe dokumentalne zdjęcia M., bo fotografem był świetnym.

Działalność muzyczna M. była b. wszechstronna, ożywiona i długotrwała. Jego obfita twórczość kompozytorska w dużej części jest również powiązana z Tatrami i Podtatrzem: z utworów orkiestrowych np. Orawska rapsodia (1948), Białczańska muzyka (1949), suita symf. Tatrzańskie drzewa (1952), tryptyk symf. Dziewin, Wag, Krywań (1956), Wysoko z przełęczy (1962), Suita tetmajerowska (1963); z utworów wokalno-instrumentalnych np. kantata Legenda o Janosikowej sławie, miłości i śmierci (1943), Stanąłem na przełęczy, Pieśni podhalańskie na tenor i ork. (1956); z utworów wokalnych np. Elegia na śmierć Janosika (1949), Zbójnicka nuta i Wierchowa nuta na chór (1953 i 1964), Od Orawy do Spisza na chór miesz., sopran i tenor (1964); ponadto szereg chóralnych opracowań melodii podtatrz. Zebrał też i wydał razem tatrz. pieśni chóralne Zygmunta Noskowskiego pt. Hej, za mną w Tatry (1954).

Ponadto M. zorganizował i prowadził w Rabce w 1973, 1974 i 1975 festiwal "Muzyka i poezja gór". Próba kontynuowania tej imprezy w Zakopanem nie udała się.M. pisał też o muzyce związanej z Tatrami, np. Góry polskie w polskiej muzyce (w: Sympozjum "Góry w kulturze polskiej", Kr. 1975). Wszystko to nie wyczerpuje bogatej działalności M. w świecie muzyki. Pozostały jego zapiski z wycieczek po Tatrach i obszerny pamiętnik, podyktowany żonie w czasie ostatniej choroby.

Lit. - "SMP" 2, 1967. - "Wierchy" 55, 1986 (Ryszard W. Schramm).

---