Asnyk Adam (11 IX 1838 Kalisz - 2 VIII 1897 Kraków,
poch. w grobach zasłużonych na Skałce).
Poeta i dramaturg , dr filozofii, taternik. Od 1858 brał
udział w antycarskiej konspiracji polit., a podczas powstania w 1863 był czł.
"czerwonego" Rządu Narodowego. W 1870 osiadł w Krakowie poświęcając się pracy
lit., polit. i społ. W 1882-95 był współred. liberalno-demokr. "Nowej Reformy"
oraz inicjatorem i w 1891 pierwszym prezesem Tow. Szkoły Ludowej. Poglądy polit.
i społeczne A. odzwierciedlają się w jego poezji, np. w sonetach Ze sceny
świata (1872) potępia wojnę, a w wierszu Janowi Kollarowi, wieszczowi
Odrodzenia Czech (1893) głosi braterstwo słowiańskie. W poezji tatrz.
zalicza się A. do poetów najwybitniejszych. Przyjeżdżał często do Zakopanego i
Tatr w 1872-96, a może i wcześniej, gdyż już w 1868 był w Pieninach i ogłosił
wiersz Z podróży Dunajcem
("Dz. Lit." 1868, nr 49). Był zapalonym turystą tatrz. i taternikiem, czego
odbicie znajdujemy w ogłoszonych drukiem listach poety do ojca ("Wierchy" 1937 i
w książkowym opracowaniu Antoniego J. Mikulskiego w 1938). Był jeden z
pierwszych członków Tow. Tatrzańskiego i w 1874-77 członkiem jego wydziału.
W 1873 był np. na rzadko wówczas zwiedzanym Lodowym
Szczycie (z Walerym Eljaszem, Leopoldem Świerzem i in.), w 1874 na Giewoncie (z
ks. Augustynem Sutorem i L. Świerzem), a kulminującym punktem jego działalności
tatern. był rok 1876, kiedy z Mieczysławem i Janem G. Pawlikowskimi (i z
przewodnikami) dokonał II wejścia na Wysoką, która wtedy u pol. turystów jeszcze
uchodziła za szczyt niezdobyty. A. sporo chodził po Tatrach z przew. Maciejem Sieczką, któremu
poświęcił piękny wiersz: Maciejowi Sieczce, przewodnikowi w Zakopanem
("Echo" 1879, nr 193 i liczne przedruki).
Rezultatem wycieczek tatrzańskich A. oraz wyrazem jego stosunku do przyrody
jest cykl wierszy W Tatrach, zajmujący b. wybitną pozycję w pol. liryce
opisowej, a wydany w całości po raz pierwszy w 1880 (Poezye t. 3, Lw. 1880). Poszczególne wiersze tego cyklu były
przeważnie drukowane już wcześniej w różnych czasopismach, a najbardziej znane
to: Ranek w górach ("Echo" 1878, nr 264), Morskie Oko (pięć
sonetów, "Pam. TT" 1, 1876), Kościeliska ("Echo" 1879, nr 181), Noc
pod Wysoką ("Bluszcz" 1879, nr 45), Limba (pierwodruk w zbiorze
Poezye 1880), Giewont (pierwodruk jak poprzedni), Ulewa
("Bluszcz" 1879, nr 31) oraz wspom. wiersz poświęcony Sieczce. Wiersze A.
były tłumaczone na różne języki, np. cykl W Tatrach na język czes. (w zbiorze Poesie, Pr. 1886, tłum.
František Kvapil).
A. został uczczony w Tatrach dużą tablicą pamiątkową (wykonaną przez
Pietkiewicza), umieszczoną na ścianie schroniska Murowaniec na Gąsienicowej
Hali, odsłoniętą 11 IX 1929 (na tablicy data 2 VIII 1927, tj. 30 rocznica zgonu
poety), ale gł. uroczystość przy tablicy odbyła się w 1930. W Zakopanem jest ul.
Asnyka, tak nazwana po II wojnie światowej.
