E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Homolacs

 
  Kategoria: 
Ludzie 

  opis  
  forum (0)  

Homolacs (rodzina). Węg. rodzina ziemian i przemysłowców, która z Węgier przeniosła się na Morawy, a stamtąd do Zakopanego .

Jan Wincenty H. w 1807 kupił zakłady hutn. w Kuźnicach i Kościeliskiej Dolinie . Jego brat czy kuzyn Emanuel (1779-1830) dziedziczył po nim te zakłady, a w 1824 z rozsprzedawanego przez rząd austriacki Dominium Nowotarskiego nabył trzy sekcje: białczańską i zakopiańską, które razem obejmowały znaczną część Tatr Pol ., oraz sekcję ostrowską, położoną na Podhalu poza Tatrami . Sekcje białczańska i zakopiańska tworzyły wspólnie tzw. dobra zakopiańskie , które należały do Homolacsów od 1824 do 1869.

W 1830, po śmierci Emanuela, dobra zakop. odziedziczyła po nim wdowa, Klementyna ze Sławińskich Homolacsowa (1809-78). Ok. 1832 Klementyna wyszła powtórnie za mąż za » Edwarda Homolacsa (1808-90), bratanka Emanuela. Edward teraz zarządzał dobrami zakop., należącymi nadal do Klementyny. W Kuźnicach Homolacsowie wybudowali dwór i urządzili koło niego ogród z fontanną, a kuźnicki zakład górn.-hutn. wszedł w okres swego najlepszego rozwoju.

Dwór kuźnicki Homolacsów stał się ważnym punktem oparcia dla naukowców, artystów i turystów przybywających w Tatry. Bywał tu malarz Jan Nepomucen Głowacki , geograf i poeta Wincenty Pol , etnograf Oskar Kolberg , zoologowie Maksymilian Nowicki i Ernst Schauer , i wielu in. Tu organizowano wycieczki w Tatry, zapewniając góralskich przewodników i tragarzy oraz zaprowiantowanie. Udającym się w góry towarzyszyli nieraz synowie Edwarda i Klementyny, zwł. Edward jun ., Bronisław i Stanisław , czasem (na krótsze wycieczki) ich starsza siostra, też Klementyna . Przyjmowano również w Kuźnicach ważne osobistości ze sfer polit. i członków rodziny cesarskiej: w 1823 austr. arcyksięcia Franciszka Karola, a w 1854 arcyksięcia Karola Ludwika. Oba te wydarzenia upamiętnili Homolacsowie postawieniem w swym ogrodzie dwóch pomników z lanego żelaza, uroczyście odsłoniętych w 1840 i 1856. Wcześniej, w 1827, Emanuel H. postawił przy Morskim Oku pierwsze schronisko tatrz., które służyło turystom do 1865. Ok. 1855 we dworze kuźnickim powstał zbiór okazów zoologicznych. Homolacsowie mieli też przez jakiś czas niewielki zwierzyniec z żywymi okazami fauny (pozostała po nim nazwa » Zwierzyniec ).

W 1869 Klementyna Homolacsowa sprzedała dobra zakopiańskie pruskiemu baronowi Ludwikowi Eichbornowi , a zakopiańscy Homolacsowie całkowicie przenieśli się do nabytych już wcześniej Balic pod Krakowem. Ostatnią osobą z rodu zakop. Homolacsów o tym nazwisku była wnuczka Bronisława H., mgr inż. Helena Homolacs (specjalistka od hodowli owiec), żyjąca po II wojnie świat. w Bydgoszczy; zm. w 1988. Potomkowie o in. nazwiskach (po kądzieli) żyją w Polsce i Anglii.

Homolacsowie i ich działalność w Zakopanem i Tatrach w latach 1807-69 jest różnie oceniana w dotychczasowej literaturze. Zgodne są opinie (potwierdzone faktami), że doprowadzili oni podupadłe zakłady górn.-hutn. w Kuźnicach do rozkwitu i stworzyli dodatkowe źródła zarobków dla biedującej wówczas ludności okolicznych wsi. Ale rozwój tych zakładów powodował dewastację lasów tatrz., dla których prawdziwą klęską była jednak dopiero rabunkowa gospodarka leśna następców Homolacsów: Eichborna i Peltza . Stosunek H. w ich zakładach do robotników był chyba lepszy niż w większości podobnych zakładów w owych czasach: zapewniano im opiekę lek. i założono szkołę dla dzieci pracowników, a w Zakopanem H. ufundowali pierwszy kościół.

Najbardziej kontrowersyjne są opinie o stosunku H. do górali: od przesadnych a nie udowodnionych zarzutów o wyrządzonych krzywdach do przesadnych pochwał. Niewątpliwie H. żyli w przyjaźni z jednymi góralami, a z innymi mieli zatargi. Również kontrowersyjne są opinie o polskości i patriotyzmie H., zwł. Edwarda sen. i jego żony Klementyny. Faktem jest, że w Kuźnicach postawili oni dwa wiernopoddańcze pomniki arcyksiążąt austr. i przyjmowali ich u siebie w sposób wybitnie czołobitny, ale podobnie w owych czasach postępowało wielu Polaków (ks. Józef Stolarczyk również). Z drugiej strony Edward H. w 1831 walczył w Powstaniu Listopadowym (choć nie z patriotyzmu), a w założonej przez niego szkole kuźnickiej uczono historii Polski, przy czym Edward to przecież dopiero "świeżo upieczony Polak" (jak sam mawiał). Dzieci swoje Edward i Klementyna wychowali na patriotów pol., ich dwóch synów walczyło w 1863 w Powstaniu Styczniowym, a w dworze kuźnickim był punkt przerzutowy dla Węgrów, którzy też udawali się walczyć w tym powstaniu. Obiektywna historia działalności rodziny H. nie została jeszcze napisana.

Zob. też: górnictwo własnościowe sprawy , zakopiańskie dobra oraz hasła o poszczególnych Homolacsach.



Literatura:
Henryk Jost: O górnictwie i hutnictwie w Tatrach Polskich. Wa.1962. - Halina Kenarowa: W obronie Homolacsów. "Przekrój" 1983, nr 1989. - Wacław Polakiewicz: Wspomnienia Kazimierza Waściszewskiego z r. 1863. "Rocz. Podh." 4, 1987.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024