Grosz Alfred , węg. Grósz Alfréd (26 VIII 1885
Kiezmark - 1 III 1973 tamże, poch. w Tatrach).
Jeden z najwybitniejszych spiskoniem. taterników oraz działaczy w dziedzinie
turystyki, taternictwa, narciarstwa, ratownictwa górskiego i ochrony przyrody na
terenie Tatr i Podtatrza , historyk taternictwa i turystyki
tatrz., z zawodu nauczyciel wychowania fiz., od 1922 w liceum kiezmarskim. Autor
licznych artykułów i prac tatrz. z wymienionych wyżej dziedzin.
Turystykę zaczął uprawiać w Tatrach w 1901, a taternictwo
od 1905, dokonując w 1905-45 przeszło stu pierwszych wejść, m.in. pd. ścianą Lodowej Kopy (w 1912), drogą zaliczaną przez
wiele lat do najtrudniejszych w Tatrach, ponadto na ścianach Kiezmarskiego Szczytu , Gierlachu , Staroleśnego Szczytu , Szatana , Durnego Szczytu , Łomnicy i wielu in. Jako pierwszy stanął na
dziesięciu turniach tatrz., od Złotej Turni w masywie Kiezmarskich Szczytów aż po Skoruszową Turnię
i Anioły w masywie Młynarza . Również w zimie należał do
przodujących taterników, dokonując pierwszych wejść zim. w 1911 na Ostry Szczyt , w 1913 na Wołową Turnię , Żabią Turnię Mięguszowiecką i Żabiego Konia , w 1914 na turnie w Grani Baszt i na Rumanowy Szczyt
.
Towarzyszami jego wypraw tatern. byli: Tibold Kregczy, Lajos Rokfalusy , Gyula A. Hefty , István Laufer i in., a także
jego uczniowie, gdyż w liceum kiezm. propagował turystykę, taternictwo i
narciarstwo, prowadząc swych uczniów na liczne wycieczki w Tatry; ze szkoły tej
wyszli znani taternicy: Klara Hensch , Ferenc Bányász , Georg Lingsch, Gabriel
Seide in.
Przez wiele lat G. był b. czynnym działaczem Węg. Tow.
Karp. (MKE), a potem Tow. Karp. (Karpathenverein , KV) w dziedzinie turystyki,
taternictwa, narciarstwa i ratownictwa tatrz. Był jednym z pierwszych ratowników
pierwszej po pd. stronie Tatr organizacji ratunkowej, założonej w 1913: » Tátrai Önkéntes Mentő Bizottság
(TÖMB), a potem działał w tej dziedzinie w ramach KV i in.
stowarzyszeń. Uczestniczył w akcjach ratunkowych, szkolił w ratownictwie górskim
(jeszcze po II wojnie świat.). Współpracował blisko z taternikami polskimi.
Od 1906 ogłosił wiele artykułów i prac na różne tematy związane z Tatrami,
gł. w czasopismach węg. i spiskoniem., ale również i w polskich (od 1912 w
"Tat."). Oprócz fachowych opisów nowych dróg publikował też artykuły
wspomnieniowe, np. Drei Tátratouren ("Jahrb. UKV" 1906), Die
Ratzentürme (tamże 1914), Die erste Durchkletterung der Südwand des
Markasitturmes (tamże 1917). Pisał o ratownictwie, np. Das Freiwillige
Rettungskomitee der Tátra (tamże 1914), A fecsketoronyi katasztrófa
("Tur. Lapja" 1925). O lawinach ogłosił pionierską pracę Über die Lawinenverhältnisse in der Hohen Tátra ("Jahrb.
UKV" 1916), a w obronie przyrody tatrzańskiej artykuł Schafft einen
Naturschutz für die Tatra ("Karp. Post " 1934, nr 12).
O historii poznawania Tatr oraz o dziejach turystyki tatrz. i taternictwa
opublikował szereg prac: Die Rolle der Zipser in der Erschliessung der Hohen
Tatra ("Tur. und Alp." 1922-23), Wer war der erste Bergsteiger der
Lomnitzer Spitze? ("Die Karpathen " 1941, nr 4), Der Anteil unserer
Anstalt an der Erschliessung der Hohen Tatra (Kesmark 1942), Wer war der
Erstbesteiger der Gerlsdorfer Spitze... ("Karpatenjahrbuch
", Stuttgart
1971), a także książkę, która stanowi jedną z podstawowych pozycji do dziejów
turystyki tatrz.: Die Hohe Tatra, Geschichte des Karpatenvereins
(Stuttgart 1962).
Pisał też o nazwach w Tatrach i na Podtatrzu : Käsmark oder Kesmark?
("Die Karpathen" 1942, nr 2), Auf den Spuren der Hinzen (tamże 1943,
nr 3-4) oraz o osobach związanych z Tatrami, np. Josef Déry; Ein Pionier der
Tatraturistik ("Karp. Post" 1937, nr 43), Siedemdziesięciopięciolecie dra
Gyuli Komarnickiego ("Tat." 1960, nr 3-4). Ostatnią książką G. był zbiór
spiskoniem. bajek i opowieści: Sagen aus der Hohen Tatra (München
1973).
Ponadto od 1917 z niezwykłą uczynnością G. dostarczał
obfitych materiałów wszystkim autorom przewodników taternickich: węg., niem.,
pol. i słow. Jego fotografie należały do najlepszych z Tatr i były reprodukowane
w licznych publikacjach, również polskich (np. "Wierchy
" 1933).
W czasie I wojny świat. spędził G. trzy lata na froncie
włoskim w Alpach, okres II wojny przebył na Spiszu
, doznając przykrości od swych rodaków, których
antyhumanitarnej działalności nie popierał. Po wojnie Niemców ze Spisza
wysiedlono, ale G. mógł pozostać, bo zawsze działał jedynie dla dobra swych
bliźnich, niezależnie od ich narodowości. Po śmierci jego popioły rozsypano,
zgodnie z ostatnią wolą, w Tatrach.
