Kordys Roman (23 II 1886 Lwów - 6 XII 1934 Kraków,
poch. we Lwowie).
Prawnik (dr 1912) i dziennikarz, wybitny taternik i alpinista, działacz tur. i narc.,
badacz historii taternictwa. Odegrał wielką rolę w rozwoju taternictwa i
alpinizmu pol. w 1905-30 oraz narciarstwa pol. od 1907. Jego I przejście Grani
Kościelca w 1905 (z Zygmuntem Klemensiewiczem
) było sygnałem nowych czasów, objawem samodzielności w taternictwie
wyzwalającym się z dotychczasowej opieki zawodowych przewodników. W pierwszym
okresie, zgodnie z ówczesnymi celami taternictwa, K. zdobywał dziewicze jeszcze
wówczas szczyty i granie tatrz. Towarzyszami jego wypraw byli gł. jego
rówieśnicy, Z. Klemensiewicz i Jerzy Maślanka
.
On i jego towarzysze byli pierwsi na Zadnim Kościelcu (w 1905), niektórych Jaworowych Turniach (1905), Hrubej Turni (1906), Wschodnim Szczycie Wideł (1906), Niebieskiej Turni (1907), Igle w Wysokiej
(1907), Wielkiej Zbójnickiej Turni (1907) i
in. Dokonali pierwszych przejść licznych grani, m.in.: Czarnych Ścian (1906), Żabiego Konia (1907), Kaczego Szczytu (1907), Hrubego Wierchu
(1910).
Gdy taternicy zaczęli zdobywać trudne ściany tatrz., K.
znowu znalazł się wśród pionierów. Dokonał pierwszych przejść w 1906 pn. ściany
Batyżowieckiego Szczytu (z Klemensiewiczem i
Maślanką), w 1908 pn.-zach. ściany Mnicha (z Gyulą Komarnickim ) i pn. ściany Wysokiej (z Aleksandrem Znamięckim ), w 1909 częściowo
nowej drogi pn. ścianą Jaworowego Szczytu
(ze Znamięckim) itd.
Ważną rolę odegrał też w rozwoju narciarstwa pol., w Karpatach Wsch . i Tatrach . W tych ostatnich, posiłkując się w
znacznej mierze nartami, dokonał w 1908 z Mieczysławem Karłowiczem pierwszych wejść zim.
na Kościelec , Żółtą Turnię i Wołoszyn
, a potem innych (częściowo z Mariuszem Zaruskim i J. Maślanką).
W Alpach był kilkakrotnie (1908, 1912-14), dokonując wielu trudnych wejść
szczytowych, gł. z Klemensiewiczem i Maślanką. Po I wojnie świat. z powodu
pogarszającego się zdrowia zaniechał działalności taternickiej.
Rozwinął także intensywną pracę organizacyjną: w 1904
był jednym z założycieli Kółka Taterników (Klub
Himalaja) , w 1906-11 był b. czynnym członkiem zarządu Sekcji Tur. TT , w 1907 współzałożycielem i
następnie aktywnym członkiem Karp. Tow.
Narciarzy
, w okresie międzywoj. jednym z czołowych działaczy PTT (w
1923-33 jako członek jego zarządu gł.). Był też jednym z pierwszych propagatorów
hasła, że przyszłość taternictwa pol. leży poza Tatrami, przygotowując w ten
sposób drogę późniejszemu rozkwitowi alpinizmu pol. w różnych górach świata.
Ważną dziedziną działalności K. była również jego
różnorodna twórczość pisarska od 1907 do 1934. Poza licznymi fachowymi opisami
dróg tatern. (w "Taterniku " i "Pam. TT" od
1907) ogłosił on szereg wspomnień z Tatr
, np. Ze
wspomnień o Widłach ("Pam. TT" 1908), Wysoka od Czeskiego ("Tat."
1908, nr 6), Ściana,której zapomnieć nie mogę (tamże 1932, nr 1, o
pn. ścianie Jaworowego Szczytu
) oraz wspomnienie o początkach swego taternictwa:
Pierwsze kroki (tamże 1928, nr 4-6).
Jest on też autorem cennych i podst. prac dotyczących historii taternictwa,
np. Kto pierwszy przeszedł Żabią przełęcz? ("Tat." 1907, nr 1), O
tatrzańskie itinerarjum Staszica (tamże 1928, nr 3), Przedsłannicy
turystyki polskiej; Wiek XVI i XVII ("Słońce" 1930, nr 1) oraz wnikliwej
analizy o trwałej wartości pt. Czy Frölich był na Łomnicy? ("Tat." 1930,
nr 4).
Natomiast negatywnie trzeba ocenić jego krytyczną
rozprawę o tatern. działalności » Karola
Englischa
pt. Mistyfikacye w taternictwie ("Tat."
1907, nr 6); rozprawa ta przez wiele lat była uważana za ostatnie słowo w tej
głośnej sprawie, ale później okazało się, że K. mylnie tu interpretował źródła i
wyciągał błędne wnioski.
K. zabierał też nieraz głos na temat teorii i ideologii taternictwa i
alpinizmu, np. O trudnościach wycieczek górskich ("Tat." 1910, nr 2),
O cele taternictwa (tamże 1913, nr 4), Taternictwo wczoraj, dziś i
jutro (tamże 1929, nr 3), Polacy i alpinizm ("Ilustr. Kur. Codz." 25
VIII 1934). Wartościowa również i obiektywna jest jego rozprawa o wyznawcy innej
ideologii tatern. niż jego własna: Karłowicz jako taternik ("Tat." 1909,
nr 2).
Ponadto ogłosił on liczne recenzje, notatki i artykuły
na różne tematy tatern., często pod kryptonimami lub anonimowo, gł. w "Tat." i
"Pam.TT
", ale
również w wielu in. czasopismach; czasem także o bardziej ogólnych sprawach
sportu i kultury fizycznej, jak Uwagi o wychowaniu fizycznym ("Słowo
Pol." 1909, nry 346, 348 i 350) czy Sport i kultura ("Ruch" 1911). Warto
też zaznaczyć, że K. i inni już od 1909 uprawiali wspinaczki skałkowe (nawet z
użyciem sztucznych ułatwień) poza Tatrami, co K. opisał pt. Wspinaczki w
Bubniskach ("Wierchy " 1928).
Jeszcze jedna dziedzina pisarstwa K. dotyczy narciarstwa. Jest on autorem
m.in. podręcznika Narty i ich użycie (Lw. 1908), szkiców hist. Rozwój
narciarstwa polskiego ("Tat." 1909, nr 3) i Początki polskiego
narciarstwa ("Narciarstwo Pol." 1, 1925) oraz wspomnień narc. z Karpat
Wsch., np. Przez siedm gór i przez siedm dolin na nartach ("Wierchy"
1929).
Pisał też na in. tematy górskie, np. Rana tatrzańska ("Słowo Pol." i
przedruk w "Gaz. Zakop." 1921, nr 5, o granicy w Tatrach), Reforma Polskiego
Towarzystwa Tatrzańskiego ("Wierchy" 1923).W 1907 był
współzałożycielem "Taternika" i aktywnym członkiem jego komitetu redakc., a w
1908-11 jego redaktorem. W 1911-12 redagował dział tur. we lwow. "Wędrowcu". Był
dobrym fotografem górskim . Ku końcowi
życia jeszcze bardziej pogorszyło się zdrowie K. i nastąpił zwrot w jego
nastawieniu do spraw górskich: zaczął ostro zwalczać projektowany Tatrz. Park Narodowy i ideę ochrony przyrody Tatr
. Należy jednak
wyraźnie odgrodzić wieloletnią korzystną działalność K. na wielu polach od
ostatniego okresu jego życia. Jego zasługi w latach 1905-1930 są
niezaprzeczalne. W 1928 został członkiem hon. STPTT.
