Jurgów; Ok. 940 mieszk. Piękne położenie z
widokiem na Tatry Biel .; od dawna dużo
letników, rozwinięte chałupnictwo. Stary kościół drewniany, zbudowany ok. 1670,
ale skutkiem przeróbek pozbawiony stylowego charakteru.
Pierwsza znana wzmianka o J. w dokumentach z 1556, ale
wieś tę założono już w 1546 na prawie wołoskim. W 1570 jej sołtysem był Gywrko,
tj. Jurko i stąd nazwa wsi. Jurgowianie od dawna wypasali owce i bydło w Tatrach , zapewne od ok. 1590, w Dolinie Białej Wody , Jaworowej Dolinie
i w Tatrach Biel., nawet jeszcze w
latach międzywoj., ale wtedy już w ograniczonym zakresie.
Od 1859 aż do 1894 cała Dolina Białej Wody po otaczające
ją granie, podobnie Jaworowa Dolina, bez części Zadnich Koperszadów , oraz zach. część Tatr
Biel. (po Hawrań ) znajdowały się w obrębie
gminy katastralnej Jurgów. Wszystko to wraz z Jaworzyną Spiską wchodziło w skład dóbr
baronów węg. » Horváth-Palocsay aż do 1856;
potem » Salamonów (od ok. 1860 bar. Aladára
Salamona). Wreszcie od 1879 dobra jaworzyńskie z Tatrami Jaw . stały się własnością pruskiego
księcia Christiana Hohenlohego .Ok. 1875
zaostrzyły się spory Jurgowian z właścicielami dóbr jaworzyńskich o liczne
polany podtatrz. między Jurgowem a Podspadami i także w samych Tatrach. Wyroki
sądów węg., poparte siłą wojsk., odebrały Jurgowianom sporne polany. Pasterstwo
Jurgowian w Tatrach było coraz bardziej ograniczane, ale pracowali oni w
zakładach przem. Jaworzyny Spiskiej, jako robotnicy leśni w Tatrach i jako
naganiacze na wielkich polowaniach tatrz. Hohenlohego. Uprawiali też
kłusownictwo w Tatrach (» Budz Jan ), a w
dawnych latach także niezorganizowane przewodnictwo, prowadząc np. Stanisława Staszica na Kołowy Szczyt , a in. turystów na Lodowy Szczyt
.
Po I wojnie światowej Jurgów, należący do 1918 do Węgier, został odcięty od
Tatr nową granicą (pol.-czechosł.) i znalazł się w Polsce. W 1939-45 decyzją
Niemców hitlerowskich był okupowany przez faszystowską wówczas republikę słow.,
a w 1945 wrócił do Polski.
Ludność J. jest pochodzenia pol. z domieszką (z dawnych
czasów) zasymilowanej ludności ruskiej (łemkowskiej) i mówi pol. gwarą spiską.
Część mieszkańców J. podaje się za Słowaków i jest dwujęzyczna (pol.-słow.), ale
nie mówi żadną gwarą słow. (nie istniejącą zresztą nigdzie na Spiszu Pol.) lecz
językiem słow. wyuczonym w słow. szkole lub w czasie wędrówek zarobkowych (wciąż
trwających) na Słowację. W J. jest też niewielka grupa osiadłych Cyganów.
Śladami dawnych ścisłych związków Jurgowian z Tatrami Jaw. jest ich zachowany
folklor (pieśni i opowiadania związane z Tatrami) i pol. nazewnictwo polan
podtatrz. i in. obiektów w samych Tatrach. Z J. pochodził » Jan Pluciński . Dawna karczma w J. jest
upamiętniona w wierszu Jerzego
Lieberta
Jurgowska karczma.
