Pluciński Jan

Pluciński Jan (13 IV 1897 Jurgów, Spisz - 2 XI 1982 Nowy Targ). Pol. góral z Jurgowa, nauczyciel, działacz spisko-orawski, krajozn. i w dziedzinie ochrony zabytków, przewodnik tatrz.

Pochodził z jurgowskiej rodziny góralskiej o silnym poczuciu swej narodowości polskiej. Do szkoły podst. z nauką w języku węg. uczęszczał w Jurgowie, do gimnazjum w Krakowie i Nowym Targu, w 1915-18 służył w wojsku austr., w 1918-20 w Wojsku Pol. w Kompanii Spisko-orawskiej Strzelców Podh. i wtedy brał żywy udział w spisko-orawskim komitecie plebiscytowym.

Następnie w Krakowie zdał maturę (1922) i egzamin nauczycielski (1924). Pracował jako nauczyciel we wsiach spiskich i podh.: Łapsze Wyżnie (1920-21 i 1924-35), Brzegi (1935-37), Frydman (1937-38), Jaworzyna Spiska (1938-39).

W czasie okupacji niem. uczył w miejscowościach: Brzezie k. Krakowa, Wieliczka, Wola Radziszowska (do 1946); w 1942-45 uczestniczył też w tajnym nauczaniu.

Po II wojnie świat. był kolejno nauczycielem Uniw. Lud. w Słupi 1946-47, kierownikiem szkoły w Jabłonce na Orawie 1947-48, dyrektorem Uniw. Lud. w Culichowie na Śląsku 1948-51, kierownikiem szkoły w Chochołowie 1951-67, następnie zarobkował jako przewodnik tatrz. (był nim od 1958, od 1969 klasy II, potem klasy I).

Poza pracą zawodową i zarobkową poświęcał wiele wysiłków i czasu na utrwalanie poczucia polskości wśród górali Spisza Polskiego i Orawy Polskiej, a także (na Podhalu również) przywiązania do własnego folkloru regionalnego i gwary. Organizował i prowadził lud. zespoły folkloryst. w Łapszach Wyżnich (przed wojną), Łapszach Niżnich (po wojnie), Jabłonce i Chochołowie; w tej ostatniej wsi z pomocą uczniów stworzył szkolne muzeum regionalne (którego zbiory po odejściu P. na emeryturę zmarnowano).

Był też zamiłowanym krajoznawcą i przez szereg lat kierownikiem szkolnego ośrodka krajozn.-tur. na powiat nowotarski.Był wieloletnim działaczem PTTK, zwł. jego Komisji Ochrony Zabytków i Komisji Ochrony Przyrody. Dla Muzeum Tatrz. w Zakopanem zbierał materiały etnogr. z Podtatrza i Tatr, a także prowadził in-wentaryzację zabytków budownictwa i gospodarki ludowej. Zgromadził z terenu, zwł. z Gorców, ze Spisza Pol. i Tatr obfite materiały do użytku naukowców i instytucji prowadzących badania nauk. na Podtatrzu i w Tatrach.

Od 1924 ogłaszał (często pod pseudonimami, np. Cuły) artykuły i notatki o Tatrach i Podtatrzu, gł. z dziedziny etnografii, m.in. w czasopismach "Orli Lot", "Gaz. Podhalańska", "Gaz. Podhala", "Teatr Ludowy", "Podhalanka", "Polska Sztuka Lud.", "Rocznik Podhalański."

Spisał swoje ciekawe wspomnienia, których pierwsza część została już opublikowana pt. Dzieciństwo Spiszaka (w: "Zagadnienia z kultury Podhala, Spisza i Orawy", Nowy Targ, Zakopane 1986). Również pośmiertnie ukazała się jego cenna praca Przezwiska i przydomki w Jurgowie na Spiszu (tamże; także o jurgowskich i tatrz. nazwach geogr.).

Ze spiskich widowisk folkloryst., napisanych przez P., wydano Wesele spiskie (Kr. 1987). Niektóre opowiadania spiskie P. (o tematyce spiskiej i tatrz.) znalazły się w książce Andrzeja Jazowskiego Opowieści ludu spiskiego (Wa. 1967).P. był członkiem hon. Związku Podhalan (1973).

Lit. - "Lud" 67, 1983 (Wanda Jostowa). - "Rocz. Podh." 4, 1987 (taż).

---