E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Podhale
 Regiony Podhala
   gm. Bukowina Tatrz.
   gm. Nowy Targ i Szaflary
   gm. Kościelisko
   gm. Poronin
   gm. Czarny Dunajec
   gm. Biały Dunajec
   gm. Zakopane
Warto odwiedzić
Wycieczki po Podhalu
 Folklor podhalański
   Gwara góralska
   Muzyka
   Taniec
   Zwyczaje
   Strój regionalny
    Śpiewnik góralski
   Budownictwo
   Sztuka
   Pasterstwo
   Oscypek
   Ciupaga
   Górale
   Kuchnia
   Legendy
   Owczarek podhalański
 Kultura i sztuka
   Muzyka
   Malarstwo
   Rzeźba
   Literatura
   Architektura
   Artyści
 Imprezy w regionie
 Aktywny wypoczynek
    Rowery
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Powiat Tatrzański
Aktualności
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

Strój regionalny
DODATKI DO STROJU GÓRALSKIEGO

    SPINKI DO KOSZUL

    Metalowe spinki góralskie, pomimo że dawno straciły swoją użytkową funkcję nadal pozostają jedną z oryginalniejszych ozdób stroju męskiego.

    Jeśli chodzi o typologię form to warto wiedzieć, że góralskie spinki do koszul męskich były wytwarzane w różnorakich kształtach. Najstarsze, zakwalifikowane przez Włodzimierza Antoniewicza do starożytnych gockich fibul tzw. rozety, były okrągłe, później spinki zaczęły przybierać formy wieloboczne, pierwotnie o kształcie smukłego rombu, ozdobionego motywem ażurowym, kolejno sercowate a później coraz bardziej rozbudowane.

    Spinki pierwotnie były niewielkich wymiarów (około kilku cm średnicy) i wykonywano je techniką odlewania z form, były to tzw. lanki, które z czasem zostały wyparte poprzez technikę odkuwania, późniejsze wycinano i ozdabiano ornamentem stempelkowym. Spinki, odkuwane niemal na całej powierzchni, ozdabiane były również „cyframi”, a poszczególne motywy tam się pojawiające, jak „księżyc”, „słonko” (...) i różnego typu krzyże i krzyżyki, litery INRI, IHS itp., pełniły funkcje magiczne - odpędzały złe moce i ściągały te dobre, zabezpieczając dom i dobytek przed nieszczęściami”. Warto również dodać, że po wykonanych na spince dekoracjach można było niegdyś odczytać rangę zbójnika lub zajmującego się pasterstwem górala, odgadnąć jakim zawodem parali się konkretni Podhalanie, a w skrajnych przypadkach wychwycić nawet ich cechy charakteru. Współcześnie w środek spinek wpina się niekiedy miniaturki oznaczeń państwowych, odznakę np. Związku Podhalan lub dekoruje się je czerwonym koralem.

    Spinki wykonywano przeważnie ze stopu mosiądzu i miedzi, a obecnie bywają wykonywane z alpagi, tombaku, mosiądzu, miedzi a nawet ze srebra i złota. Dodatkową ozdobę spinek stanowiły niekiedy, uchodzące z starożytne, metalowe łańcuszki z mosiężnymi kulkami lub kolorowymi, szklanymi koralikami albo wykończone metalowymi dzwonkami z umieszczonymi w ich środku skrawkami czerwonego sukna. Pośrodku zawieszony był przekolac do fajki.

    W czasach świetności podhalańskich fajek, ze swoich prac słynęli spinkarze z Dzianisza i Ratułowa, współcześnie największym ośrodkiem spinkarskim na Podhalu jest, słynąca z doskonałych wyrobów skórzanych oraz obróbki metalu, Bukowina Tatrzańska.

    FAJKI

    Największy rozkwit fajczarstwa na terenie Podhala miał miejsce w XIX wieku, kiedy to fajka stanowiła nieodłączny rekwizyt każdego prawie górala. Na rozpowszechnienie się zwyczaju palenia fajek miały wpływ ożywione kontakty ludności Podhala z Węgrami i Słowakami, od których polscy górale nabywali tytoń, czyli mówiąc po góralsku: duchan. Zmierzch palenia tytoniu za pomocą fajek regionalnego pochodzenia, a tym samym zmierzch masowej ich produkcji, przypadł na okres po II wojnie światowej, kiedy to upowszechniły się wśród górali papierosy.

    Pierwsze spotykane na Podhalu fajki pochodziły podobnie jak tytoń z południowej strony Tatr, szybko jednak wyrób fajek został opanowany przez miejscowych górali, którzy z czasem eksportowali swe wyroby zarówno na tereny wsi gorczańskich jak i na Spisz, Orawę, Liptów oraz Śląsk Centrum podhalańskiego fajczarstwa stanowiła wieś Ratułów, w której tradycje wyrobu fajek przetrwały w kilku rodzinach do okresu II połowy XX w.

    Ratułowskie fajki wyrabiano z gliny, drewna jodłowego lub jałowcowego i metalu, np. srebra, lub popularnych stopów metali: mosiądzu lub alpagi, czyli tzw. bakwunu. Wyrób fajek dokonywał się wg tradycyjnie przyjętego schematu, którego poszczególne punkty obejmowały uformowanie i wypalenie z gliny zasadniczej części fajki, obłożenie wypalonego elementu kawałkami metalu oraz osadzenie drewnianego cybuszka. Kolejno fajka była poddawana zdobieniu: rytowaniu i stemplowaniu części metalowych oraz wypalaniu drewnianego cybucha. Poza wymienionymi czynnościami zdobniczymi, stosowanymi do wszystkich rodzajów fajek, fajki „świąteczne” były dodatkowo dekorowane wyciętym z grubej blachy kogutkiem oraz metalowymi łańcuszkami.

    KORALE

    Najpiękniejszą i najbardziej pożądaną przez góralki biżuterią były od niepamiętnych czasów naturalne, czerwone korale, których posiadanie przekładało się na świadczącą o niezwykłej zaradności i pracowitości, pozytywną opinię społeczną, a ponadto wskazywały na stan zamożności rodziny, w której kobieta mogła poszczycić się tą niezwykle cenną ozdobą, były też w rezultacie traktowane jako „niezbędny element wyprawy ślubnej”.

    Sznury czyli wojki korali ujęte były na końcu w metalowe koluszko. Wiązało się je wstążką w takim kolorze, jaką zasznurowany był gorset. Niegdyś, dodatkowo pośrodku najdłuższego sznura umieszczano określony symbol religijny (krzyżyk lub medalik) albo podarowany przez matkę chrzestną srebrny pieniążek z wizerunkiem cesarzowej Marii Teresy.

    Korale sprzedawali na targu handlarze, którzy rozwozili je również po domach, podobnie jak tybety. Nabywano je również w Krakowie. Z czasem kobiety, które nie mogły sobie pozwolić na korale naturalne, zaczęły zastępować je koralami sztucznymi, które ponadto obowiązkowo sprawiano młodym dziewczętom.


żródło:
Tekst: Katarzyna Sieczka - „Podhalański strój ludowy i jego wytwórcy u progu XXI w.”
«« Powrót do listy
 Zapisz w schowku     Drukuj       Zgłoś błąd    21009





Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024