Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR).
Stowarzyszenie, które powstało w 1952 przez reorganizację i rozbudowę » Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia
Ratunkowego (TOPR), istniejącego od 1909, stanowiło więc jego
kontynuację. GOPR zajmuje się w górach Polski ratownictwem górskim, tj.
ratowaniem rannych, chorych, zaginionych i osób nie mogących wydostać się z
trudnego terenu oraz znoszeniem zabitych czy zmarłych w górach, a także akcją
zapobiegającą wypadkom (dyżury ratowników w górach, opieka nad szlakami tur. i
narc., odpowiednia propaganda itd.). Działalność GOPR obejmowała też ratownictwo
w jaskiniach tatrz.
Grupy regionalne GOPR (Grupa Tatrzańska do 1991, Podhalańska i in.) składają
się z odpowiednio wyszkolonych i wyekwipowanych ratowników (zawodowych i
ochotników), utrzymują w swych siedzibach, a sezonowo w różnych punktach gór,
dyżurnych ratowników, którzy sami (lub z przygodną pomocą) przeprowadzają
mniejsze akcje ratunkowe, a także działają zapobiegawczo (udzielając turystom i
narciarzom ostrzeżeń i porad); w razie potrzeby GOPR organizuje akcje
wieloosobowe.
Grupa Tatrzańska GOPR oprócz normalnego tatern. i narc.
sprzętu miała też specjalny: różnego rodzaju nosze, wózki, tobogany i "łódki" do
transportu rannych w różnym terenie i po śniegu, liny stalowe do długich zjazdów
i zakładania prowizorycznych kolejek linowych do transportu rannych w trudnym
terenie skalnym, sondy metalowe i specjalnie wytresowane psy do poszukiwania
zasypanych lawiną, radiotelefony, odrębny sprzęt do akcji ratunkowych w
jaskiniach itd. GOPR korzystało też z pomocy śmigłowców do szybkiego transportu
ratowników i następnie rannych do szpitala. Odpowiednikiem GOPR w Słowacji jest
» Horská služba. Zob. też ratownictwo
górskie.
Powstanie GOPR.
W związku z silnym powojennym rozwojem turystyki i
narciarstwa w Karpatach Pol. i Sudetach, co pociągało za sobą wzrastającą liczbę
wypadków, działacze TOPR (Tadeusz A. Pawłowski
, Eug. Strzeboński , Zygmunt Wójcik i in.) opracowali projekt
(zatwierdzony przez ZG PTTK we wrześniu 1952) rozszerzenia zorganizowanej
działalności ratunkowej na polskie tereny górskie poza Tatrami i powołania do
życia w tym celu Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (GOPR).Ratownicy
TOPR w 1952 przeprowadzili najpierw szkolenie ratowników w różnych ośrodkach
górskich, po czym w poszczególnych regionach powstały organizacje analogiczne do
TOPR: Beskidzkie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (BOPR, 23 XI 1952), Krynickie
Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (KOPR, 2 XII 1952) i Sudeckie Ochotnicze
Pogotowie Ratunkowe (SOPR, 14 XII 1952). Następnie delegaci tych organizacji
(TOPR, BOPR, KOPR i SOPR) powołali do życia (21 XII 1952) stowarzyszenie
nadrzędne dla tych organizacji: Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR), z
siedzibą w Zakopanem.Później (wg nowego regulaminu GOPR z 17 IV 1956) TOPR,
BOPR, KOPR i SOPR zostały przemianowane na grupy regionalne GOPR: Grupa
Tatrzańska GOPR (zamiast dotychczasowego TOPR) oraz Grupa Beskidzka, Krynicka i
Sudecka GOPR. W nast. latach powstały dalsze grupy GOPR: w 1954 Grupa Rabczańska
(przemianowana potem na Grupę Podhalańską) i w 1961 Grupa Bieszczadzka, a w 1976
Grupę Sudecką podzielono na dwie: Grupę Karkonoską i Grupę
Wałbrzysko-Kłodzką.Organizacja GOPR.W 1952-77 GOPR wchodził w skład PTTK, od 21
XII 1977 stanowił samodzielne stowarzyszenie, nadzorowane i finansowane przez
GKKFiT. W końcu 1985 GOPR zrzeszał ok. 1500 ratowników (czł. rzeczywistych i
kandydatów) oraz ok. 2000 czł. wspierających. Zawodowych (etatowych) ratowników
było ok. 100 (z tego 25 w Grupie Tatrz.), a reszta to ochotnicy, pełniący służbę
dorywczo. Siedziba GOPR i jego Grupy Tatrz. była w Zakopanem
, od
1984 we własnym budynku (poprzednio głównie w Dworcu Tatrz.).Ogólne kierownictwo
GOPR sprawuje jego rada naczelna (do 1974 zwana zarządem głównym), a
działalnością ratowniczą bezpośrednio kieruje naczelnik GOPR. Poszczególne grupy
GOPR mają swoje rady i kierowników.
Władze GOPR.
Kierownikami (naczelnikami) Grupy Tatrzańskiej GOPR (w
1952-56 zwanej jeszcze Tatrz. Ochotn. Pogotowiem Ratunkowym) byli kolejno: Zygmunt Wójcik (1952-60), Eugeniusz Strzeboński (1960-64), Z.
Wójcik (1964-66), Michał Gajewski
(1967-69), Ryszard Drągowski
(1969-72), Michał Jagiełło (1972-74),
Tadeusz Ewy (1974-76), p.o.
kierownika Stanisław Janik (1976-77),
Ryszard Szafirski (1977-78), Jerzy Klimiński (1978-81), Jan Komornicki (1981-82), Stanisław Łukaszczyk-Zbójnik (1982-87),
p.o. kierownika Jan Komornicki (1987), Piotr
Malinowski
(od 1 VI 1987
do 13 XI 1991).
Naczelnikami GOPR byli kolejno: Tadeusz A. Pawłowski (1952-61), a po
dłuższej przerwie Jan Komornicki
(1973-88) i Wojciech Krok
(od 1 VII 1988).
Prezesami zarządu gł. (rady naczelnej) GOPR byli
kolejno: Stefan Zwoliński (1952-56),
Jerzy Ustupski (1956-74), Jerzy Hajdukiewicz
(1974-76), Jan Chyliński
(1978-79), Tadeusz Rudolf (1979-82), Maria Riemen (1982-84), Józef Różański
(1984-86), Tadeusz Zachariasiewicz (1986-87).
Inne sprawy GOPR.
GOPR (zwł. jego Grupa Tatrz.) od początku swego istnienia utrzymywał kontakty
i współpracę ze słow. Górską Służbą (Horská služba, HS), a od 1957 również z
Międzynarodową Komisją Ratownictwa Górskiego (Internationale Kommission für
Alpines Rettungswesen, IKAR); od 1968 GOPR jest stałym członkiem IKARu. Od 1954
GOPR organizował zimą w Tatrach międzynar. zawody ratowników górskich lub
uczestniczył w podobnych zawodach za granicą.
Od 1980 przy Grupie Tatrz. GOPR istniał Klub Seniorów, zrzeszający dawnych
ratowników tatrz.; jego prezesem od 1980 był przez szereg lat Tadeusz A.
Pawłowski, potem Jan Krupski.
W 1990-91 członkowie Grupy Tatrz. GOPR prowadzili starania o jej
usamodzielnienie pod pierwotną nazwą: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie
Ratunkowe. Dnia 13 XI 1991 TOPR został sądownie zatwierdzony jako samodzielna
organizacja, a Grupa Tatrz. GOPR przestała istnieć. Bez owej grupy nadal
istnieje GOPR i zajmuje się ratownictwem górskim poza Tatrami.
