| tragarze (Nie okreslony) |
| |
tragarze. Zarówno dawniej, jak i obecnie dźwiganie ładunków na plecach to
ważny sposób transportu na terenie Tatr. Pasterze, gdzie tylko to było możliwe,
potrzebny na tatrz. halach sprzęt past. (m.in. puciery, gielety, obońki) i in.
rzeczy wywozili na wozach lub na grzbietach koni i tak samo zwozili z hal,
również mleko, śmietanę, żentycę, ser. Jednakże do niektórych, wysoko położonych
szałasów, pasterze musieli wszystko wynosić na...
|
|
| transport (Nie okreslony) |
| |
transport. W zróżnicowanym terenie Tatr również środki transportu są
rozmaite. Najprostszy sposób transportu ładunków, tj. dźwiganie na własnych
plecach, omówiony jest pod hasłem tragarze. Sposób ten praktykują też turyści i
taternicy. W ratownictwie, zwł. w trudniejszym terenie, ratownik nieraz musi na
własnych plecach dźwigać ratowanego, co obecnie ułatwia nowoczesny sprzęt (»
gramminger). Innymi usprawnieniami w transporcie ratowanego...
|
|
| traszka (Nie okreslony) |
| |
traszka (Triturus ). Płaz z rzędu ogoniastych (Urodela ), z
rodziny salamandrowatych (Salamandridae ). Dawniej nazywana też trytonem.
Długość ciała wraz z ogonem ok. 7-10 cm, barwa jaśniej lub ciemniej brunatna.
Samice są nieco większe od samców. W porze godów wiosennych samcom wyrasta na
grzbiecie rodzaj listwy skórnej w kształcie jakby grzebienia, a jednocześnie
grzbiet przybiera b. ciemny odcień. W Tatrach są dwa gatunki...
|
|
| Trausyl Tomasz (Nie okreslony) |
| |
Trausyl Tomasz (1809 - 9 VIII 1889 Kęty?). Botanik, który po studiach
wstąpił do zakonu Reformatów i od 1879 był gwardianem ich klasztoru w Kętach.
Jako zakonnik przyjął imię Ambroży i znany jest w literaturze jako Ojciec
Ambroży lub ks. Ambroży Reformat, także Pater Ambrosius i P. Ambros. Prowadząc
badania bot. przez 24 lata, odbywał wycieczki w Karpaty, m.in. w Tatry z ks.
Józefem Stolarczykiem; dokonał z nim I wejścia na Baranie Rogi w...
|
|
| trawers (Nie okreslony) |
| |
trawers. W taternictwie ma dwa znaczenia: 1) Przejście w poprzek po
zboczu, ścianie górskiej, płycie skalnej itd., mn.w. poziomo; również szlak lub
odcinek szlaku przebiegający poziomo lub prawie poziomo w poprzek zbocza czy
ściany. 2) Przejście przez przełęcz lub szczyt z jednej strony na drugą (z
jednej doliny do drugiej). Trawersy (w pierwszym znaczeniu) wykonuje się zwykle
w celu obejścia trudniejszych lub niedostępnych fragmentów ściany...
|
|
| trawersować (Nie okreslony) |
| |
trawersować. Robić czy przechodzić » trawers (w obu znaczeniach tego
terminu).
|
|
| trawertyn (Nie okreslony) |
| |
trawertyn lub rzadko używana nazwa źródleniec. Skała wapienna osadowa,
powstała w wyniku wytrącania síę węglanu wapnia z wody gorących źródeł,
przesyconej tym związkiem. Jest to skała b. zbliżona do martwicy wapiennej,
tylko bardziej zbita. T. tworzy nieraz grube pokłady, np. w Ganowcach na Spiszu
w pobliżu miasta Poprad, w Beszeniowej na Liptowie; w Polsce najbliżej Tatr są
trawertyny w Gliczarowie na Podhalu. Często w skale tej znajdują...
|
|
| trawki (Terminologia) |
| |
Niewielka część zbocza lub ściany górskiej porosła trawą i nieraz
b. stroma. Teren taki często nie jest płaski, lecz tworzy liczne stopnie
porośnięte trawą. Jest to termin taternicki. Wspinanie się takim terenem to
trawkowanie (w żargonie tatern.).
|
|
| trawy (Rośliny) |
| |
Stanowią przeważającą część składu łąk, pastwisk, polan i hal tatrz., a także
wysokogórskich muraw. Liście t. są wąskie i długie, unerwione równolegle,
łodyga, tzw. źdźbło, posiada kolanka, kwiaty są niepozorne, wiatropylne; w
okresie kwitnienia ich pyłek wywołuje u niektórych ludzi tzw. katar sienny.
Kwiatostany tworzą kłosy lub wiechy. W Tatrach występują b. liczne gatunki t.,
należą do nich np.: wiechliny (Poa),...
|
|
| trąbita (Nie okreslony) |
| |
trąbita (trombita ), także fujera lub fujara.
Instrument dęty w kształcie długiej do 2 m i więcej rury drewnianej
rozszerzonej na końcu. Trąbity używali bacowie na halach tatrz. do sygnalizacji
juhasom, do odstraszania niedźwiedzi, niekiedy zaś do grywania wieczorami przed
szałasem. Trąbitami posługiwali się też wolarze po pd. stronie Tatr, ale już
przed końcem XIX w. instrument ten wyszedł zupełnie z użycia na terenie...
|
|
| Tripplin Teodor (Nie okreslony) |
| |
Tripplin Teodor (13 I 1812 Kalisz - 25 I 1881 Warszawa). Lekarz (uniw. w
Królewcu i Montpellier, dr 1840), podróżnik, literat, uczestnik Powstania
Listopadowego. Był on autorem licznych książek wydanych w 1844-78, a opisujących
jego rzeczywiste i rzekome podróże; pisał też powieści. Tatr i Podtatrza dotyczą
przede wszystkim jego Wycieczki po stokach galicyjskich i węgierskich Tatrów
(Wa. 1856, t. 1-2; fragment ukazał się w 1855 w "Bibl....
|
|
| troglobionty (Nie okreslony) |
| |
troglobionty. Organizmy przystosowane do życia w jaskiniach i stale w
nich przebywające w zupełnej ciemności. Zob. też skoczogonki.
|
|
| Troiśniak (Nie okreslony) |
| |
Troiśniak (1611, 1612 i 1613 m). P. Zbiorowa nazwa trzech
maleńkich stawków w Zielonej Dolinie Gąsienicowej, leżących tuż przy sobie i
bezpośrednio na lewo (wsch.) od znakowanej ścieżki, która od Murowańca na
Gąsienicowej Hali prowadzi do Zielonego Stawu. Stawki te leżą nieco na pn.-zach.
od Litworowego Stawu.
|
|
| Trybska Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Trybska Przełęcz (1615 m). S. Jedna z płytko wciętych przełęczy w
długim pn.-zach. ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej, między Zadnią Kopą a Golicą,
bliżej wierzchołka tej ostatniej. Nazwa pochodzi od spiskiej wsi Trybsz, której
mieszkańcy mieli niegdyś pastwiska w okolicy.
|
|
| Trzciana (Nie okreslony) |
| |
Trzciana (607 m) lub Trzciana Orawska; Trstená; Bingenstadt; Trsztena,
Nádasd. S. Największe miasto na górnej Orawie, nad rz. Orawicą; mieszk.
5140 w 1980. Obecnie jest tu końcowa stacja linii kolejowej z Królewian,
dochodzącej dawniej aż do granicy pol. przy Suchej Górze. Z pol. strony do T.
dochodzą szosy z Chyżnego i Chochołowa.
T. była założona w 1371 przez niem. osadników ze Spisza lub ze Śląska z
nadania palatyna węg....
|
|
| Trzciana (Nie okreslony) |
| |
Trzciana (639 m) lub Trzciana Liptowska; Trstené, do 1927 Trstenô; ; Trstyenne, Nádasd. S. Wieś na Liptowie, nad lw.
brzegiem Jałowieckiego Potoku, między wsiami Smreczany i Bobrowiec; mieszk. 237
w 1980.
Powstała w I poł. XIII w., w dokumentach wspomniana dopiero w 1269 jako węg.
Nadasd (potem Trztene, Trsztena itp.). Jej obszar pierwotnie wchodził w skład
posiadłości » Węgierskiej Wsi, potem T. należała...
|
|
| trzcinniki (Rośliny) |
| |
trzcinniki (Calamagrostis), z rodziny Traw (Gramineae).
Wysokie do 1,5 m trawy; w Tatrach występują trzy gatunki trzcinników, niełatwe
do rozróżnienia dla laika. Wszystkie trzy mają długie, dość szerokie liście,
duże i gęste, ale raczej dość wąskie wiechy kwiatowe. Trzcinnik owłosiony
(Calamagrostis villosa) występuje gł. na granicie, t. pstry (C. varia) na wapieniu, oba są gatunkami górskimi. Trzeci, t. leśny...
|
|
| trzmiele (Zwierzęta) |
| |
Owady błonkoskrzydłe (błonkówki,
Hymenoptera) z grupy żądłówek (Aculeata). Ciało t. jest grube,
beczułkowate, w czarne i żółte pasy (rzadziej całe czarne lub całe żółte), o
gęstym barwnym owłosieniu, które zabezpiecza owady przed zimnem i nadmierną
insolacją, są też one b. wytrzymałe nawet na duże spadki temperatury i ruchliwe
nawet w dni chłodne. Gniazda budują w ziemi, wyjątkowo w zmurszałym drewnie
starych pniaków....
|
|
| trzon krystaliczny tatrzański (Nie okreslony) |
| |
trzon krystaliczny tatrzański. Jest to wydłużone, ze wsch. na zach.
ciągnące się pasmo skał krystalicznych (granit i jego odmiany: tonalit,
granodioryt i in., oraz łupki krystaliczne) autochtonicznego (miejscowego)
pochodzenia. Budują one gł. grzbiet Tatr i ich pd. zbocza, a ku pn. zanurzają
się pod młodsze skały osadowe. Tylko wsch. i zach. skrzydło (Tatry Bielskie i
grupa Siwego Wierchu) oraz częściowo grupa Czerwonych Wierchów, zbudowane ze...
|
|
| Trzy Kopy (Nie okreslony) |
| |
Trzy Kopy (ok. 2095 m); Tri kopy. S.Trzy urwiste, skaliste,
turniowate kopy w gł. grani Tatr Zach., między Smutną Przełęczą a Hrubą Kopą.
Kolejno od Smutnej Przełęczy są to; Skrajna Kopa (ok. 2095 m), zwana też
Przednią Kopą (Prvá kopa), następnie Drobna Kopa ok. 2090 m (Druhá kopa) i
Szeroka Kopa ok. 2090 m (Tretia kopa).
|
|
| Trzy Źródła (Nie okreslony) |
| |
Trzy Źródła (1140 m) lub Trzy Studnie; Tri studničky; Drei Quellen;
Három-forrás. S.Miejsce u podnóża pd.-zach. stoków Krywania, sporo
poniżej Krywańskiej Polany, nad pr. brzegiem Bielańskiej Wody, gdzie od 1907
stoi Leśniczówka przy Trzech Źródłach (Studniach); horáreň pri Troch
studničkách; Försterei Drei Quellen, Forsthaus Drei Quellen; Háromforrás
erdészlak, Háromforrás vadászlak.
Krzyżują się tu różne szlaki...
|
|
| Trzydniowiańska Dolina (Nie okreslony) |
| |
Trzydniowiańska Dolina (ok. 1100-1500 m). P. Jedna z odnóg
Chochołowskiej Doliny. Wcina się w pn. stoki Trzydniowiańskiego Wierchu, a
uchodzi ku dolnej (wsch.) części Chochołowskiej Polany. W poł. XIX w. (a może
wcześniej) prowadzono w tej dolinie roboty górnicze. Dolna część T.D. nazywa się
Ptasiniec (tę ostatnią nazwę błędnie rozciągano czasem na całą tę dolinę).
Obecna nazwa T.D. pochodzi od Trzydniówki. Jej dawna nazwa:...
|
|
| Trzydniowiański Wierch (Nie okreslony) |
| |
Trzydniowiański Wierch (1758, 1758 m). P. Wznosi się mn.w. w
środku grzbietu, który oddziela Starorobociańską Dolinę od Jarząbczej Doliny i
gł. gałęzi Chochołowskiej Doliny. Bywa celem wycieczek wprawnych
narciarzy-turystów. Na zach. zboczu T.W. występują na powierzchni białe żyły
kwarcowe (» Gęsi). Nazwa T.W. pochodzi od Trzydniówki.
|
|
| Trzydniówka, Hala (Nie okreslony) |
| |
Trzydniówka, Hala, lub po prostu Trzydniówka. P. Jedna z dawnych
hal past. w Chochołowskiej Dolinie. Znajdowała się między pn.-zach. ramieniem
(Ropa) a pn. ramieniem (Kulawiec i Kopieńce) Trzydniowiańskiego Wierchu; od pn.
ograniczał ją Chochołowski Potok. Pasterstwo na Hali Trzydniówce zostało
zakończone już w 1925, a jej tereny wypasowe częściowo zalesione.Nazwa
Trzydniówka (dla hali czy polany) pojawiła się na mapach dopiero w...
|
|
| Trzydniówka, Polana (Nie okreslony) |
| |
Trzydniówka, Polana (ok. 1080-1100 m), lub po prostu Trzydniówka.
P. Polana nad pr. (pd.) brzegiem Chochołowskiego Potoku przy gł. drodze w
Chochołowskiej Dolinie, koło mostu na pn.-wsch. od Chochołowskiej Polany. Z
Polany Trzydniówki zaczyna się szlak narc. wiodący przez Kulawiec na
Trzydniowiański Wierch.
|
|
| Trzynastu Progów, Żleb (Nie okreslony) |
| |
Trzynastu Progów, Żleb (ok. 1320-1500 m). P. Urwisty, skalisty
żleb spadający z kotła Zadnie Kamienne ku pd.-zach., między Wysoką Turnią a
Wysokim Grzbietem, do górnej części Wąwozu Kraków; stanowi jego górną, orogr.
pr. odnogę.
Żleb Trzynastu Progów opada 14 progami i wejście nim przedstawia wielkie
trudności (V). Pierwsze wejście: N. i A. Czartoryscy, Jerzy Mitkiewicz, Jadwiga
Pierzchalanka oraz A. i A. Potoccy, X 1944....
|
|
