Trzciana

Trzciana (607 m) lub Trzciana Orawska; Trstená; Bingenstadt; Trsztena, Nádasd. S. Największe miasto na górnej Orawie, nad rz. Orawicą; mieszk. 5140 w 1980. Obecnie jest tu końcowa stacja linii kolejowej z Królewian, dochodzącej dawniej aż do granicy pol. przy Suchej Górze. Z pol. strony do T. dochodzą szosy z Chyżnego i Chochołowa.

T. była założona w 1371 przez niem. osadników ze Spisza lub ze Śląska z nadania palatyna węg. (księcia) Władysława Opolskiego, jako Bingenstadt, a nadanie potwierdził w 1424 węg. król Zygmunt; już od 1420 podlegała Orawskiemu Zamkowi. T. leżała na ważnym wówczas szlaku hand. z Polski i dobrze się rozwijała, stając się szybko miejscowością zasadniczo słowacką.

W 1615 mieszkańcy T. mieli w Tatrach pastwiska czy hale "Buobrowecz a Lucznu", tj. Bobrowiec i Łączną, potem (aż do pocz. XX w.) mieli pastwiska w Cichej Dolinie Orawskiej i w jej otoczeniu. Od 1580 z przerwami istniały w T. szkoły podst. i średnie. Uczyli się w nich również i synowie Podhalan, np. Marcin Gawłowicz (1712-1787) z Czarnego Dunajca, później ksiądz franciszkanin, znany jako poeta słow. Hugolín Gavlovič; w kat. kościele przy rynku w T. ma on tablicę pamiątkową.

Najwcześniej udokumentowana nazwa miasta, Bingenstadt (1371), pochodzi zapewne od znanego od dawna na Słowacji niem. terminu górniczego Pinge, Binge, słow. pinga : dół, zagłębienie (po zawalonej, zasypanej lub opuszczonej kopalni). Niewiele później zarejestrowana nazwa Trstená (w różnych odmianach od 1379), wraz z podobnymi nazwami różnych miejscowości na Słowacji i także w Polsce (Trzciana itp.) wywodzi się niewątpliwie od słow. trst, trstina (trzcina), zapewne więc miejscowość, która powstała na porośniętych trzciną mokradłach lub w ich pobliżu. Węg. Nádasd jest kalką nazwy słow. (węg. nádas = trzcina, porosły trzciną).

Lit. - Juraj Langer i in.: Trstená 600-ročná. Trstená 1973.

---