Augustini ab Hortis Christian (6 XII 1598 Neisse =
Nysa na Śląsku, a nie Kiezmark - 21 VIII 1650 Wielka Łomnica na
Spiszu, poch. tam w ewang. kościele).
Lekarz i przyrodnik.
W 1620 otrzymał doktorat z medycyny w Bazylei, po czym praktykował na Śląsku
i tam się ożenił, a w 1622 w drodze do Siedmiogrodu zatrzymał się w Kiezmarku,
gdzie osiadł i w nast. roku został lekarzem miejskim. W 1623 owdowiał, a w 1626
ponownie się ożenił i przeniósł do Wielkiej Łomnicy. Potem był w Wiedniu
lekarzem osobistym ces. Ferdynanda II i w 1631 założył tam ogród bot., za co
otrzymał w 1631 od ces. Ferdynanda II szlachectwo węg. (miał już niemieckie) i
przydomek ab Hortis. Po śmierci cesarza w 1637 wrócił na Spisz do Wielkiej
Łomnicy, ale za ces. Ferdynanda III nadal miał tytuł królewskiego lekarza
(königl. Archiater).
Poza medycyną A. zajmował się też botaniką i mineralogią; miał duży zbiór
minerałów. Był rówieśnikiem Dawida Frölicha i podobnie jak tamten odwiedzał
Tatry, po raz pierwszy w 1640, ale szczegóły jego tatrz. wycieczek nie są znane.
Jako pierwszy naukowiec stwierdził występowanie w Tatrach kosodrzewiny i
limby. W 1640 jako pierwszy zaczął wyrabiać z kosodrzewiny olej kosodrzewinowy
czyli balsam węgierski, a w 1640-50 był też wynalazcą wyrabianego z limby
oleju limbowego czyli balsamu karpackiego. Przez długi czas oba te oleje były
stosowane w medycynie jako leki rzekomo skuteczne na wiele chorób. A. pozostawił
w rękopisach dwie prace napisane zapewne po niem., ale ich tytuły są cytowane po
łacinie. Jedna, De gemmis Hungariae, to rozprawa o węg. (i tatrz.?)
kamieniach szlachetnych i półszlachetnych, a druga dotyczy obu wspom. olejów:
De balsamo hungarico czy też raczej De Balsamo
Hungariae Carpathico. Po śmierci A. oba rękopisy były przez pewien czas w
posiadaniu jego potomków, potem jednak zaginęły (po 1700?). Wg jednej wersji
rękopisy miały być zabrane przez jakichś Polaków, wg innej wersji obie te prace
A. miały jednak być za jego życia wydrukowane po niem., ale autor nie zdążył ich
szerzej rozprowadzić, a potem z rąk potomków A., wraz z in. książkami A.,
zabrali je jacyś Polacy. Do dziś ani te rękopisy, ani ich drukowane egzemplarze
nie zostały odnalezione. Faktem jednak jest, że fragmenty pracy A. o olejach
cytowali dosłownie lub w streszczeniu różni autorzy: Daniel Fischer (1717),
Gabriel Rzączyński (1736), Andreas Jonas Czirbesz (1772), a także » Johann P.
Breyne (przed 1721).
Warto też wspomnieć, że prawnuk Christiana A., Samuel Augustini jun., w 1773
ogłosił pod własnym nazwiskiem dwie rozprawy o węg. kamieniach szlachetnych i
półszlachetnych (m.in. z Tatr, Spisza i Liptowa), ale nie wiadomo, czy pisząc te
rozprawy korzystał z pracy swego przodka na ten sam temat.
