Brzega Wojciech (12 IX 1872 Zakopane - 6 VII 1941
tamże).
Rzeźbiarz, snycerz, dekorator, pisarz i działacz społ. Był synem wcześnie
zmarłego zakop. ślusarza Ryszarda Duźniaka i góralki (Teresa Gąsienica-Brzega);
po dojściu do pełnoletności zmienił swe nazwisko Duźniak na Brzega (przydomek
matki). Zawsze podkreślał swe (po matce) góralskie pochodzenie.
Uczył się w Szkole Przem. Drzewn. w Zakopanem (1885-89), potem pracował w różnych
miastach u rzeźbiarzy, następnie studiował w krak. SSP (1895-98) oraz w
Monachium i Paryżu. Od 1901 mieszkał już stale w Zakopanem na Skibówkach.
Współpracował ze Stanisławem Witkiewiczem
, np. przy urządzaniu zakop. "Domu pod
Jedlami" (meble) i przy wykonywaniu ołtarza drewnianego w nowym kościele
zakopiańskim.
B. we własnym warsztacie od 1903 w oparciu o podh.
ornamentykę lud. wyrabiał meble, galanterię drewnianą (np. szachy dla Stefana Żeromskiego
) i tkaniny
(m.in. kilimy), także projektował wystroje wnętrz. Działalność B. przyczyniła
się wybitnie do rozwoju stylu zakop. (witkiewiczowskiego).
Jako rzeźbiarz B. często wystawiał swe liczne rzeźby, wykonane w drewnie,
terakocie i gipsie, np.: Głowa Sabały (1896), Juhas (1900),
Góral (1901), Gazda (1910), Dudziarz (1928), Góralka
(1932). Dziełem B. jest też drewniane popiersie przew. Macieja Sieczki w "Domu pod Jedlami" oraz
metalowa tablica pamiątkowa Klimka Bachledy
, umieszczona w 1911 w Jaworowej Dolinie
, a obecnie znajdująca się na Tatrz. Cment.
Symbolicznym pod Osterwą
. W 1922-37 B. był nauczycielem rzeźby w zakop. Szkole Przem.
Drzewn.
Z Tatrami jest także częściowo związana jego dość obfita twórczość pisarska,
np. jego interesujące i cenne Materyały do poznania górali tatrzańskich ("Lud" 1910-11
i osobne, zbior. wydanie); fragmenty były przedrukowane w "Wierchach
" (1929, 1930, 1932). Zbiór opowiadań z Podhala i Tatr wydał pt.
Posiady (Kr. 1913). Napisał kilka obrazków scenicznych dla teatru
amatorskiego Związku Podhalan, np. Nędza Litmanowski, groźny zbójnik
tatrzański z czasów Jana Kazimierza ("Zakopane " 1909). Dużo pisywał do różnych
czasopism, m.in. wspomnienie o przew. Szymonie Tatarze starszym ("Zakopane"
1913). W 1927 był jednym z red. czasopisma zakop. "Gazda
".
Pośmiertnie wydano wspomnienia i gawędy B.: Żywot górala poczciwego (Kr.
1969).
Przez wiele lat B. należał do najbardziej aktywnych
działaczy społ. w Zakopanem. W 1918 był we władzach Organizacji Nar. w
Zakopanem, a od 1919 radnym gminy zakopiańskiej. Był współzałożycielem Związku
Górali (1904), towarzystwa "Sztuka Podhalańska" (1909) i spółki "Kilim" (1910),
był czł. Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego ,
a w 1912-13 był w zarządzie Sekcji Ludoznawczej
TT
, itd. W 1934
otrzymał członkostwo hon. Związku Górali. W Zakopanem ulica Kościeliska nad
Potokiem została przemianowana 23 V 1985 na ulicę Wojciecha Brzegi.
