Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego

Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiegoim. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Zostało zawiązane w 1888 z inicjatywy » Adolfa Scholtzego w celu zgromadzenia odpowiednich zbiorów i stworzenia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, a następnie utrzymywania go i zarządzania nim. W ten sposób zamierzono uczcić dra Chałubińskiego. Założyciele T. M. T. byli prawie wszyscy z Warszawy, i z bliskiego kręgu przyjaciół, uczniów i znajomych Chałubińskiego.

W sprawie zorganizowania muzeum Scholtze i inni naradzali się z Chałubińskim (od 1886), ale jakiś czas trzymano przed nim w tajemnicy fakt, że towarzystwo i muzeum będą nosić jego imię. Chałubiński nie był jednym z założycieli muzeum; obiecał tylko podarować mu swe tatrz. zbiory nauk., co też uczynił.

Organizacyjne zebranie T.M.T. odbyło się w sierpniu 1888 w Zakopanem i uchwalono wtedy statut, który w tymże roku ukazał się drukiem. Założycielami byli: Ignacy Baranowski, dr Adam Bauerertz (lekarz warsz.), Władysław Florkiewicz, Robert Herse, dr Konstanty Karwowski (lekarz warsz.), Henryk Kucharzewski (aptekarz warsz.), Władysław Kudelski (adwokat w Lublinie, szwagier Baranowskiego), Michał Mutniański (aptekarz warsz.), Edward hr. Raczyński, Adolf Scholtze, dr Feliks Sommer (lekarz warsz.), Antoni Ślósarski. Nie wszyscy byli obecni na owym zebraniu.

W maju 1889 statut był już zatwierdzony (przez Namiestnictwo we Lwowie) i w Warszawie odbyło się zebranie, na którym do grona założycieli zaproszono z Zakopanego dra Andrzeja Chramca i Bronisława Dembowskiego oraz wybrano tymczasowy zarząd w składzie: Edward Raczyński (przewodniczący), Władysław Florkiewicz (zastępca), Adolf Scholtze (skarbnik), Andrzej Chramiec i Bronisław Dembowski.

Dnia 3 IX 1889 w Zakopanem odbyło się pierwsze walne zebranie, na którym wybrano zarząd w tym samym składzie jw. Zarząd ten (ponownie wybrany w 1890) urzędował do 1891.

Prezesami T.M.T. byli kolejno: Edward Raczyński 1889-91, Władysław Florkiewicz 1891-1902, Zygmunt Gnatowski 1902-06, Stanisław Jarnuszkiewicz 1906-07, prof. August Witkowski 1907-10, Konrad Nikorowicz 1910-12, Kazimierz Dłuski 1912-20, Juliusz Zborowski 1920-22.

W 1891-1922 byli też w zarządzie Bohdan Dyakowski, Władysław Zamoyski, Andrzej Chramiec, Kazimierz Brzozowski, Władysław Skoczylas, Bronisław Piłsudski, Alfred Lityński, Mariusz Zaruski, Medard Kozłowski i Wojciech Brzega, a w komisji rewiz. np. Stanisław Eljasz-Radzikowski. W 1922 nastąpiła reorganizacja T.M.T. Zamiast zarządu było teraz kuratorium i dyrekcja. Przewodniczącymi kuratorium byli: prof. Władysław Szafer 1922-24, prof. Michał Siedlecki 1924-25, ponownie Szafer 1925-26, prof. Stanisław Sokołowski 1926-29, prof. Adolf Chybiński 1929-39 i 1945-50. Przewodniczącymi dyrekcji byli: Franciszek Ksawery Prauss 1923, Stanisław Sokołowski 1923; potem zamiast dyrekcji był tylko dyrektor Muzeum Tatrzańskiego: Juliusz Zborowski.

Liczba członków T.M.T.: 48 (w 1888), 72 (1900), 132 (1904), 137 (1918), 131 (1926). W 1948 T.M.T. połączyło się (wraz z Muzeum) z Pol. Tow. Tatrz., pozostając jednak samodzielną jednostką. W 1950 T.M.T. przestało istnieć, gdy Muzeum Tatrz. zostało upaństwowione. Część roli odgrywanej przez T.M.T. przejęła rada naukowa Muzeum, która istniała do 1975. Za dyrekcji Zborowskiego (do 1965) przewodniczącą rady nauk. była dr Hanna Pieńkowska, a za dyrekcji Eugeniusza Zrosta (1970-75) była nią dr Anna Kowalska-Lewicka. Gdy w 1976 dyrektorem został Tadeusz Szczepanek, radę nauk. zlikwidowano. Powołano ją na nowo dopiero w 1992 (przewodniczący prof. Jacek Woźniakowski), a Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego zostało reaktywowane w 1993 (prezes dr Mieczysław Rokosz).

Zob. też Muzeum Tatrzańskie.

Lit. - Antoni Ślósarski: Muzeum Tatrzańskie imienia Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. Kr. 1891. - Jan Gwalbert Pawlikowski: Reorganizacja Muzeum Tatrzańskiego. "Wierchy" 1, 1923. - Juliusz Zborowski: Pisma podhalańskie. Kr. 1972, t. 1. - "Słown. Pol. Tow. Nauk.", t. II, cz. 1. Wr. 1990 (Irena Stupnicka i Wiesław A. Wójcik).

---