| Tomanowy Potok (Nie okreslony) |
| |
Tomanowy Potok lub Tomanowy Potok Liptowski;
Tomanov potok; Tomanowabach; Tomanowa-patak. S. Spod Tomanowej Przełęczy
płynie Tomanową Doliną Liptowską ku wsch. i na wys. 1181 m wpada do Cichej Wody
Liptowskiej jako jej pr. dopływ.
|
|
| Tomanowy Potok (Nie okreslony) |
| |
Tomanowy Potok lub Tomanowy Potok Polski. P.
Spod Tomanowej Przełęczy płynie Tomanową Doliną (odnogą Kościeliskiej
Doliny) ku pn.-zach. Przy Smytniej Polanie łączy się z Pyszniańskim Potokiem na
wys. 1075 m, dając w ten sposób początek Kościeliskiemu
Potokowi.
|
|
| Tomanowy Wierch Liptowski (Nie okreslony) |
| |
Tomanowy Wierch Liptowski (1840 m), dawniej Tomanowa Liptowska; Liptovská
Tomanová. S. Główne kopiaste wzniesienie w bocznym grzbiecie, biegnącym
od Tomanowego Wierchu Polskiego na wsch. z odchyleniem ku pn., nad Cichą Doliną
Liptowską.
|
|
| Tomanowy Wierch Polski (Nie okreslony) |
| |
Tomanowy Wierch Polski (1978, 1977, 1977 m), dawniej Tomanowa Polska;
Polska Tomanová. PS. Szczyt nad Kościeliską Doliną (nad jej odnogą zwaną
Tomanową Doliną) w gł. grani Tatr Zach., między Czerwonymi Wierchami (od których
oddziela go Tomanowa Przełęcz) a Smreczyńskim Wierchem.
|
|
| Tomaszkiewicz Wiesław (Nie okreslony) |
| |
Tomaszkiewicz Wiesław (1 VII 1924 Nowy Sącz). Mgr filologii orientalnej,
filmowiec (operator), fotograf, taternik. Już w czasie II wojny świat. związany
blisko z krak. grupą Pokutników (wspinaczki w skałkach podkrakowskich); uprawiał
taternictwo w pierwszych latach po wojnie, w 1948 także w zimie. Autor zdjęć
film. wielu programów telewiz. związanych z Tatrami, Zakopanem, Podhalem i
Beskidami, m.in. cyklu reportaży film. Encyklopedia...
|
|
| Tomkowa Jaskinia (Nie okreslony) |
| |
Tomkowa Jaskinia. S. Niewielki schron jaskiniowy w orogr. prawych
skałach szerokiego, trawiastego żlebu, spadającego z przełączki między głównym a
pd. wierzchołkiem Niżnich Rysów ku wschodowi, kilkadziesiąt m poniżej owej
przełączki. Wylot T.J. znajduje się tuż nad dnem żlebu i ma ok. 1 m wysokości.
Wewnątrz schron rozszerza się i staje się wyższy (do ok. 2,5 m). Długość schronu
ok. 7 m. Dno równe, suche, ziemiste.
|
|
| Tomkowe Igły (Nie okreslony) |
| |
Tomkowe Igły. P. Dwie wybitne turnie (Skrajna Tomkowa Igła i
Zadnia Tomkowa Igła) w zach. grzędzie Niżnich Rysów. Upamiętniony tymi nazwami
został jeden z najlepszych przewodników tatrz., Józef Gąsienica-Tomków (1887 -
ok. 1942), który m.in. dokonał w okolicy pierwszych wejść na Żabiego Mnicha,
Żabią Lalkę, pd. wierzchołek Niżnich Rysów i Przełęcz pod
Rysami.
|
|
| tonalit (Nie okreslony) |
| |
tonalit. Bardzo zbliżona do granitu skała głębinowa z grupy »
granitoidów. Od typowego granitu różni się w składzie brakiem skalenia
potasowego, zamiast którego występuje plagioklaz obfitujący w sód. T. stanowi
skałę, która m.in. buduje trzon krystaliczny Tatr. Zob. też tatryt i
granodioryt.
|
|
| Topczewska-Baranowska Danuta (Nie okreslony) |
| |
Topczewska-Baranowska Danuta (18 V 1938 Warszawa), żona taternika »
Macieja Baranowskiego. Krak. taterniczka i alpinistka, architekt (architektura
obiektów tur. i budownictwo wiejskie), tłumaczka literatury pięknej z
francuskiego.
Taternictwo uprawiała od 1956 i wkrótce zaliczano ją do czołowych
taterniczek, przechodzących samodzielnie najtrudniejsze wówczas drogi
taternickie.
Uczestniczyła w IV pol. wyprawie w Hindukusz w 1966;...
|
|
| Toporowa Cyrhla (Nie okreslony) |
| |
Toporowa Cyrhla (ok. 1000-1045 m), potocznie Cyrhla (błędnie Cyrla i
Cyhrla). P. Rozległa bezleśna rówień z osiedlem na wsch. od Jaszczurówki
(szosą 2,4 km), a na pn. od Wielkiego Kopieńca, przy Drodze Balzera. T.C. była
słynna z masowo kwitnących na niej na wiosnę krokusów, zostały one jednak b.
wyniszczone przez zrywanie, wykopywanie, zaorywanie i postępującą zabudowę.
Nazwa T.C. pochodzi od nazwiska góralskiego Topór. Odnosiła...
|
|
| Toporowy Staw, Niżni (Nie okreslony) |
| |
Toporowy Staw, Niżni (1089, 1089 m) lub po prostu Toporowy Staw.
P. Leży na wale morenowym po zach. stronie Doliny Suchej Wody
Gąsienicowej, nieco na pd. od Brzezin (przy Drodze Oswalda Balzera). Staw ten, o
brzegach częściowo bagnistych, jest w stanie powolnego zanikania. Pow. 0,617 ha,
185,5 x 51,3 m, głęb. 5,9 m. W stawie tym po raz pierwszy znaleziono w Tatrach
Pol. (w 1951) jeżogłówkę pokrewną (Sparganium affine ), roślinę...
|
|
| Toporowy Staw, Wyżni (Nie okreslony) |
| |
Toporowy Staw, Wyżni (ok. 1120 m). P. Leży nieco ku górze (na pd.)
od Niżniego Toporowego Stawu, pośród torfowiska. Staw ten zanika i wielkość jego
ulega silnym wahaniom. Pow. 0,03 ha, 30 x 15,5 m, głęb. 1,1 m. Również i w tym
stawie została niedawno znaleziona jeżogłówka pokrewna (Sparganium affine
). Oba te stawy odznaczają się ciekawą i rzadką roślinnością
torfowiskowo-bagienną. W okolicy znajduje się parę maleńkich...
|
|
| torby góralskie (Nie okreslony) |
| |
torby góralskie. U podh. górali najbardziej prymitywnym sprzętem do
noszenia ciężarów była duża biała lub szara płachta płócienna. Umieszczano w
niej to, co było do niesienia, brano na plecy, a końce płachty zawiązywano na
piersiach. Taki tobół w płachcie to w gwarze podh. brzemie, plur.
brzemiona, zdrobn. brzemiącko. Noszono tak dawniej i jeszcze
obecnie siano, gałęzie na opał, koszyki z jajkami, serami lub masłem,...
|
|
| torfowiska (Nie okreslony) |
| |
torfowiska. W gwarze podh. noszą nazwę borów, np. Nowotarskie
Bory, Czarnodunajeckie Bory, Jaszczurowskie Bory. Zasadnicze typy t. w Tatrach
są: t. wysokie czyli torfowcowe, t. niskie czyli mszyste lub mszystoturzycowe i
t. przejściowe.
T. wysokie są zarośnięte głównie przez mchy torfowce (Sphagnum ),
które najszybciej rosną na środku t. i tam powierzchnia po pewnym czasie zaczyna
się wznosić, uwypuklać, tworzy rodzaj...
|
|
| Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiegoim. dra Tytusa Chałubińskiego w
Zakopanem. Zostało zawiązane w 1888 z inicjatywy » Adolfa Scholtzego w celu
zgromadzenia odpowiednich zbiorów i stworzenia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem,
a następnie utrzymywania go i zarządzania nim. W ten sposób zamierzono uczcić
dra Chałubińskiego. Założyciele T. M. T. byli prawie wszyscy z Warszawy, i z
bliskiego kręgu przyjaciół, uczniów i znajomych Chałubińskiego....
|
|
| Towarzystwo Ochrony Tatr (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Ochrony Tatr (TOT). Powstało w Zakopanem z inicjatywy Jerzego
Zembrzuskiego w 1983: zebranie członków założycieli 4 II 1983 (osób 48 z 15
miejscowości, w tym 27 z Zakopanego), statut zatwierdzony 29 VIII 1983, I walne
zgromadzenie 3 XII 1983.
Celem TOT była ochrona Tatr w najszerszym tego słowa znaczeniu poprzez
uświadamianie społeczeństwa o takiej konieczności, informowanie o zagrożeniach
przyrody tatrz., organizowanie opinii...
|
|
| Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich, lub Tow. "Ochrona Tatr Polskich". W
związku z rabunkowym wyniszczeniem dużych terenów Tatr Pol. w dobrach zakop.
przez ich ówczesnego właściciela, bankiera pruskiego Magnusa Peltza, i w związku
z perspektywą wystawienia dóbr tych na licytację, stowarzyszenie pod powyższą
nazwą powstało z inicjatywy Towarzystwa Tatrz. w 1887 (zarejestrowane w 1888).
Celem T.O.T.P. było niedopuszczenie do przejścia tych...
|
|
| Towarzystwo Turystyczne Beskid (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Turystyczne "Beskid" w Nowym Sączu. Powstało w 1906: data
statutu 15 II 1906, zatwierdzenie przez władze admin. 12 III 1906, pierwsze
walne zgromadzenie 25 V 1906. Wśród założycieli byli taternicy i turyści znani
ze swych związków z Tatrami: Ignacy Król i Kazimierz Sosnowski, obaj wówczas
prof. gimnazjalni w Nowym Sączu. Pierwszym celem statutowym było: "zwiedzanie i
badanie Beskidu zachodniego, a szczególnie Sądeczyzny, Tatr i...
|
|
| Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Robotn. organizacja
kult.-oświat., działająca w Polsce w 1923-39 i 1944-49. Wielostronna działalność
TUR obejmowała też organizowanie wśród robotników sekcji krajoznawczych i tur.
oraz urządzanie wycieczek robotników, m.in. w Tatry i na Podtatrze, także po
stronie słowackiej. Centralna Letnia Szkoła TUR w 1938 działała w Zakopanem.
Działalność turystyczną prowadzoną przez TUR można uważać za...
|
|
| Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Przewodników Tatrzańs (Nie okreslony) |
| |
Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Przewodników Tatrzańskich. Dzięki
inicjatywie Walerego Eljasza, Jana Grzegorzewskiego i in., towarzystwo takie
powstało w 1894 w Zakopanem. Obejmowało pol. przewodników tatrz., których
składki wraz z in. wpływami tworzyły fundusz, z którego w razie potrzeby
udzielano przewodnikom zapomogi. Funduszem zarządzało Tow. Tatrz. W 1912
Towarzystwo Wzajemnej Pomocy przeorganizowano i przemianowano na Bratnią Pomoc...
|
|
| Townson Robert (Nie okreslony) |
| |
Townson Robert (I-III 1762, nie 1763, Spring Grove, Marshgate, Richmond,
Surrey, Anglia - 27 VI 1827 Varro Ville, poch. w Paramatta, New South Wales,
Australia). Ang. przyrodnik i podróżnik, czł. szkockiego Royal Society w
Edynburgu (1791). Był jednym z pierwszych badaczy nauk. Tatr i pierwszym, który
w tych górach robił barometr. pomiary wysokości. W Tatry przybył w 1793, od pd.
Zwiedził różne doliny tatrz., dokonał pierwszego znanego wejścia...
|
|
| tragarze (Nie okreslony) |
| |
tragarze. Zarówno dawniej, jak i obecnie dźwiganie ładunków na plecach to
ważny sposób transportu na terenie Tatr. Pasterze, gdzie tylko to było możliwe,
potrzebny na tatrz. halach sprzęt past. (m.in. puciery, gielety, obońki) i in.
rzeczy wywozili na wozach lub na grzbietach koni i tak samo zwozili z hal,
również mleko, śmietanę, żentycę, ser. Jednakże do niektórych, wysoko położonych
szałasów, pasterze musieli wszystko wynosić na...
|
|
| transport (Nie okreslony) |
| |
transport. W zróżnicowanym terenie Tatr również środki transportu są
rozmaite. Najprostszy sposób transportu ładunków, tj. dźwiganie na własnych
plecach, omówiony jest pod hasłem tragarze. Sposób ten praktykują też turyści i
taternicy. W ratownictwie, zwł. w trudniejszym terenie, ratownik nieraz musi na
własnych plecach dźwigać ratowanego, co obecnie ułatwia nowoczesny sprzęt (»
gramminger). Innymi usprawnieniami w transporcie ratowanego...
|
|
| traszka (Nie okreslony) |
| |
traszka (Triturus ). Płaz z rzędu ogoniastych (Urodela ), z
rodziny salamandrowatych (Salamandridae ). Dawniej nazywana też trytonem.
Długość ciała wraz z ogonem ok. 7-10 cm, barwa jaśniej lub ciemniej brunatna.
Samice są nieco większe od samców. W porze godów wiosennych samcom wyrasta na
grzbiecie rodzaj listwy skórnej w kształcie jakby grzebienia, a jednocześnie
grzbiet przybiera b. ciemny odcień. W Tatrach są dwa gatunki...
|
|
| Trausyl Tomasz (Nie okreslony) |
| |
Trausyl Tomasz (1809 - 9 VIII 1889 Kęty?). Botanik, który po studiach
wstąpił do zakonu Reformatów i od 1879 był gwardianem ich klasztoru w Kętach.
Jako zakonnik przyjął imię Ambroży i znany jest w literaturze jako Ojciec
Ambroży lub ks. Ambroży Reformat, także Pater Ambrosius i P. Ambros. Prowadząc
badania bot. przez 24 lata, odbywał wycieczki w Karpaty, m.in. w Tatry z ks.
Józefem Stolarczykiem; dokonał z nim I wejścia na Baranie Rogi w...
|
|
| trawers (Nie okreslony) |
| |
trawers. W taternictwie ma dwa znaczenia: 1) Przejście w poprzek po
zboczu, ścianie górskiej, płycie skalnej itd., mn.w. poziomo; również szlak lub
odcinek szlaku przebiegający poziomo lub prawie poziomo w poprzek zbocza czy
ściany. 2) Przejście przez przełęcz lub szczyt z jednej strony na drugą (z
jednej doliny do drugiej). Trawersy (w pierwszym znaczeniu) wykonuje się zwykle
w celu obejścia trudniejszych lub niedostępnych fragmentów ściany...
|
|
| trawersować (Nie okreslony) |
| |
trawersować. Robić czy przechodzić » trawers (w obu znaczeniach tego
terminu).
|
|
| trawertyn (Nie okreslony) |
| |
trawertyn lub rzadko używana nazwa źródleniec. Skała wapienna osadowa,
powstała w wyniku wytrącania síę węglanu wapnia z wody gorących źródeł,
przesyconej tym związkiem. Jest to skała b. zbliżona do martwicy wapiennej,
tylko bardziej zbita. T. tworzy nieraz grube pokłady, np. w Ganowcach na Spiszu
w pobliżu miasta Poprad, w Beszeniowej na Liptowie; w Polsce najbliżej Tatr są
trawertyny w Gliczarowie na Podhalu. Często w skale tej znajdują...
|
|
| trawki (Terminologia) |
| |
Niewielka część zbocza lub ściany górskiej porosła trawą i nieraz
b. stroma. Teren taki często nie jest płaski, lecz tworzy liczne stopnie
porośnięte trawą. Jest to termin taternicki. Wspinanie się takim terenem to
trawkowanie (w żargonie tatern.).
|
|
| trawy (Rośliny) |
| |
Stanowią przeważającą część składu łąk, pastwisk, polan i hal tatrz., a także
wysokogórskich muraw. Liście t. są wąskie i długie, unerwione równolegle,
łodyga, tzw. źdźbło, posiada kolanka, kwiaty są niepozorne, wiatropylne; w
okresie kwitnienia ich pyłek wywołuje u niektórych ludzi tzw. katar sienny.
Kwiatostany tworzą kłosy lub wiechy. W Tatrach występują b. liczne gatunki t.,
należą do nich np.: wiechliny (Poa),...
|
|
