gryzonie |
|
Rząd zwierząt, ssaków na ogół niewielkich,
odznaczających się szczególnym, tzw. niezupełnym uzębieniem. Składa się ono z
dwóch par siekaczy - w górnej i dolnej szczęce - b. silnych i twardych,
odrastających od nasady przez całe życie danego gryzonia, a ścierających się od
góry przy rozgryzaniu twardego pokarmu, np. orzechów. Kłów brak w ogóle, na ich
miejscu jest duża przerwa aż do zębów trzonowych, szerokich, o pofałdowanej...
|
|
grzęda |
|
Podłużna wypukłość zbocza lub ściany górskiej, dość szeroka i
nieraz b. stroma, biegnąca z góry na dół i zwykle wzdłuż zagłębień terenowych
(żlebów, rynien
itd.).
|
|
hala |
|
W Tatrach termin hala ma dwa różne znaczenia: pasterskie
(gospodarcze) i botaniczne (naukowe).
W Tatrach i w ogóle w Karpatach Zach. słowo to w
pasterstwie oznaczało pierwotnie tereny trawiaste w górach, położone zazwyczaj
powyżej górnej granicy lasu i zwartej kosodrzewiny, ale nieraz także wśród lasu (w
reglach) i między płatami kosodrzewiny, a
często tereny takie bywały poprzerywane piarżyskami i...
|
|
halnictwo |
|
Termin ten, od słowa hala lub Hale = Tatry, próbowano w 1876
wprowadzić w "Pam. TT" na oznaczenie
alpinizmu i taternictwa, ale to się nie
przyjęło.
|
|
halny |
|
halny, a w 2 poł. XIX w. także halski (np. rośliny i zwierzęta halskie).
Przymiotnik od słowa » hala (w znaczeniu
past. i bot.), a dawniej także od nazwy Hale (Tatry).
|
|
halny, wiatr |
|
halny, wiatr lub krótko: halny (nie należy mówić
"halniak", jest to żargonowe, niegóralskie wyrażenie). Silny, porywisty wiatr
południowy, typu fenowego, wiejący na Podhalu w różnych porach roku, najczęściej
wiosną i na jesieni. W zasadzie dość rzadko sięga poza linię Witów - Ciche -
Bukowina Tatrzańska, ale jego wpływ daje się czasem odczuć aż w Krakowie.
W.h. powstaje w szczególnych warunkach układu barycznego przy...
|
|
halski |
|
Starsza forma przymiotnika » halny.
|
|
honielnik |
|
W gwarze podh. jest to młody chłopiec, który pracuje
na hali u bacy jako pomocnik juhasów.
|
|
Huczawa |
|
Huczawa
Nazwa, która się powtarza w Tatrach zarówno na terenie
gwarowo polskim jak i słowackim na oznaczenie bystrych, szumiących potoków i
gwałtownie (głośno) wybuchających źródeł. Nazwa pochodzi od słowa huczeć
(słow. hučat ). Podobne nazwy dla potoków i rzek
(Huczki, Huczwa itd.) występują na znacznie szerszym terenie.W Tatrach nazwy
niem. i węg. takich obiektów (Rausch, Rauschbach, Rauschquelle itd.,...
|
|
juhas |
|
Pasterz owiec. Przy każdym szałasie jest zawsze jeden baca i jeden lub paru podległych mu juhasów.
Termin "juhaska" (dziewczyna pasąca owce czy krowy w
Tatrach) został wymyślony przez literatów czy in. osoby piszące o Tatrach, i
jest zupełnie błędny, gdyż dziewczęta nie pasały owiec w Tatrach, a te które
pasły krowy, nigdy nie były nazywane przez miejscową ludność "juhaskami", tylko
pasterkami.
|
|
kalafiory |
|
Narc. nazwa utworów śniegowych, powstałych w zmarzniętym, gipsowatym śniegu przez silne wywiewanie.
Utwory te istotnie przypominają nieco pokrojem swym kalafiory - stąd nazwa.
Kalafiory b. utrudniają jazdę na nartach. Tworzą się zazwyczaj w pobliżu grani i grzbietów górskich lub na
rozleglejszych płaszczyznach wystawionych na wiatry.
|
|
kanał krasowy |
|
Wszelkiego rodzaju podłużna, kanałowata szczelina podziemna o średnicy od kilku cm do
kilkudziesięciu m; umożliwia przepływ » wód
krasowych. Typowymi k. k. w jaskiniach tatrz. są » kominy krasowe, » korytarze jaskiniowe i » studnie krasowe.
|
|
karabinek |
|
Rodzaj metalowego eliptycznego pierścienia ze
sprężynowym zatrzaskiem, podobny do karabinka strażackiego, ale mniejszy.
Dawniej wyrabiano karabinki jedynie ze stali, obecnie także z lżejszych stopów.
Używane są przez taterników i alpinistów
przy wspinaczce do asekuracji, zjazdu na linie itp. Przy asekuracji k. z
przeprowadzoną przezeń liną zawiesza się na kółku lub oczku haka, unikając w ten
sposób niewygodnego przeciągania liny przez...
|
|
Karczmisko |
|
Karczmisko. Jest to druga nazwa Przełęczy między Kopami , nad Doliną Jaworzynką . Nazwa K. w pewnym okresie
(zwł. w latach międzywoj.) była często używana mylnie przez turystów, mapy i
przewodniki na oznaczenie pobliskiej Królowej
Równi . Przez Przełęcz między Kopami wożono niegdyś rudę żelazną spod Kopy Magury do Kuźnic i wg niektórych górali nazwa Karczmisko pochodzi stąd, że na tej
przełęczy za czasów "Hamulaców"...
|
|
Karpaty |
|
Karpaty (nazwa). W ostatnich kilku stuleciach aż
mn.w. do poł. XIX w. nazwy Karpaty, Krępak (także Krapak itp.) i Tatry były
stosowane każda z osobna lub równocześnie jako synomimy na oznaczenie albo
całych Karpat, albo wyłącznie Tatr. U niektórych pisarzy z owych czasów nazwa
Karpaty oznacza więc same Tatry. Zob. też: Krępak i Tatry (nazwa).
|
|
Karpaty Centralne |
|
Karpaty Centralne
Nazwa rozpowszechniona w dawniejszej literaturze na oznaczenie części
Karpat o rozmaitym zasięgu u różnych autorów. Najczęściej dotyczyła wspólnie Choczańskich Wierchów i całych Tatr , czasem łącznie z niektórymi sąsiednimi
pasmami górskimi, a kiedy indziej samych tylko Tatr lub nawet jedynie Tatr Wysokich .
|
|
karple |
|
Sprzęt tatern. i alpin., pierwotnie i obecnie także
myśliwski, używany do chodzenia po głębokim śniegu, gdy zabieranie nart nie jest praktyczne;
zapobiega zbytniemu zapadaniu się. Jest to para drewnianych (lub metalowych)
owalnych obręczy, wyplatanych stosunkowo rzadko krzyżującymi się sznurkami
(albo wąskim rzemieniem lub łykiem). Do butów są przymocowywane taśmami
(lub rzemieniami). Na Podhalu były znane góralom przed nartami. Taternicy...
|
|
Keczka |
|
Keczka
Jest to nazwa lesistych lub częściowo lesistych wzgórz (wierchów),
powtarzająca się w Tatrach , Choczańskich Wierchach , Magurze Orawskiej
i Tatrach Niżnich; słow. kečka =czupryna.Nazwa więc pochodzi
zapewne od podobieństwa noszących ją wzgórz do czupryny na głowie. Nie chodzi tu
o in. znaczenie tego słowa (najczęściej w plur.): słow. kečky (w gwarze
podh. kiecki)= warkoczyki...
|
|
kierdel |
|
kierdel. W gwarze podh.: stado (owiec lub kozic). Mówi się: w
kierdlu lub w kierdelu. Zdrobn.: kierdelik, kierdołek lub
kierdlicek.
|
|
kierpce |
|
kierpce, w gwarze podh. najczęściej kyrpce (sing. kierpiec,
kyrpiec ). Obuwie sporządzone (spód i wierzch) z jednego kawałka skóry
wołowej, w nowszych czasach często z dorobionym obcasem. U mężczyzn wiązane
długimi rzemieniami koło kostek, u kobiet sznurkami z czarnej wełny (nawłoki
) . Zdrobniale (gł. w piosenkach) kierpcoski (sing. kierpcosek
). W dawnych czasach było to ogólnie stosowane obuwie górali...
|
|