wiatry

Obszar Tatr jest nawiedzany przez częste i silne w., zazwyczaj najsilniejsze jesienią i na wiosnę, ale nie jest to regułą. W. te można podzielić na dwie grupy: w. lokalne i w. panujące.

Do w. lokalnych należą tzw. bryzy nocne i dzienne, tj. w nocy spływ wieczornego, oziębionego, cięższego powietrza ze stoków górskich ku dolinom, a w dzień podnoszenie się ku szczytom nagrzanych na dnie dolin ciepłych prądów powietrza. Bryzy te zaznaczają się szczególnie w lecie, w zimie znacznie słabiej (o ile nie występuje inwersja). Bryza nocna wpływa silnie na tzw. obniżenie dolinowe przy » górnej granicy lasu.

W. lokalnym jest też tzw. wiatr liptowski, ciepły, wiejący od pd. przy pięknej słonecznej pogodzie (ale nie halny), a powstający na skutek nagrzewania się pd. zboczy Tatr.

Do w. lokalnych, aczkolwiek o znacznie szerszym zasięgu niż w. powyżej omówione, dotyczące przeważnie tylko poszczególnych dolin, należy osobno opisany » halny w. (wiejący tylko po pn. stronie Tatr) oraz w. orawski, wiejący z zach. lub pn.-zach., mniej lub bardziej chłodny. Również lokalny jest słabo się zaznaczający w. spiski: wyżowy wsch. prąd powietrza. W. panujące są wiatrami przylatującymi z daleka, na obszarze Tatr głównie z zach. i z pn.-zach.

Najrzadsze dla Tatr i Podhala są wiatry pd.-wsch. Kierunek w. panujących odbija się b. silnie na drzewach lasów tatrz., wykształcając tzw. » sztandarowe (chorągiewkowe) formy drzew.

Średnie szybkości w. panujących na terenie Tatr Pol. wynoszą od ok. 1,5 m sek. w Zakopanem do ok. 6-7 m sek. na Kasprowym Wierchu. Szybkości te jednak sa b. zmienne i bywają b. duże. Np. szybkość najsilniejszego w. na wierzchołku Łomnicy wynosiła 191 km godz., a więc ok. 55 m sek. (był to wiatr z kierunku WNW). Najsilniejszy w. przy Łomnickim Stawie wiał z szybkością 248 km godz., czyli ok. 70 m sek. (kierunek SW). Takie silne w. są jednak zazwyczaj krótkotrwałymi porywami. O szybkości w. halnych, w ogóle najsilniejszych, zob. halny wiatr i wiatrołomy.

Wiatr tatrz. był często opiewany w poezji i prozie, zwł. wiatr halny. Najdawniej przedstawia poezja wiatr w Tatrach w Odzie na cześć Kopernika Ludwika Osińskiego z 1808: "Jako w zuchwałych Tatrach wicher nieużyty..." Kazimierz Tetmajer napisał dłuższy poemat Podczas wiatru z Tatr, a najbardziej chyba znany jest jego wiersz Pozdrowienie: "Wichrze, nad wzgórza, pola nieś..." Dłuższe i krótsze wzmianki dotyczące wiatru tatrz. znaleźć można w wielu dawniejszych i współcz. utworach. Zob. też halny wiatr.

---