| Adamica |
| |
Adamica, gwarowo Jadamica.
|
|
| anekumena |
| |
Tereny niezamieszkane, których niekorzystne warunki
naturalne nie dają człowiekowi możliwości ani osiedlenia się, ani użytkowania,
np. piętro turniowe w Tatrach. Zob. też ekumena i subekumena.
|
|
| asekuracja |
| |
asekuracja lub zabezpieczanie. W taternictwie i
alpinizmie jest to zabezpieczanie się wspinaczy na wypadek pośliznięcia czy
odpadnięcia w stromym terenie górskim. Asekurację wykonuje się zwykle za pomocą
liny, którą są związani taternicy czy alpiniści. Rozróżnia się a. sztywną i a.
lotną.
A. sztywna. W trudnych lub niebezpiecznych miejscach wspina się na przemian
tylko jeden ze wspinaczy, asekurowany przez towarzysza liną, która ma...
|
|
| autoasekuracja |
| |
W taternictwie i alpinizmie jest to zabezpieczanie
(asekuracja) wspinacza przez samego
siebie, i to różnego rodzaju: 1) dodatkowe zabezpieczenie (np. przywiązanie się
pętlą do haka lub bloku) na stanowiskach asekuracyjnych lub na biwakach w
urwistym terenie; 2) przy poruszaniu się po poręczówkach lub przy zjeździe na
linie jest to połączenie się wspinacza z liną poręczówki lub z liną zjazdową za
pomocą pętli z karabinkiem itp., 3) przy...
|
|
| awen |
| |
awen (z franc. aven).
Niegdyś dość rozpowszechniony, ale w pol. języku zbyteczny synonim właściwego
terminu speleol.: » studnia krasowa lub po
prostu studnia, której otwór znajduje się na powierzchni
terenu.
|
|
| baca |
| |
Kierownik owczej gospodarki past. w » szałasie w Tatrach i w okolicznych pasmach
górskich. B. kierował pracą podległych sobie » juhasów i » honielników. Pasienie zwykle zostawiał
juhasom, a sam wyrabiał ser. Na hali był zwykle jeden b., czasem dwóch lub więcej i wtedy każdy b. kierował oddzielnym
zespołem gosp. Słowo baca jest węg. pochodzenia.
|
|
| bacówka |
| |
Mieszkalny budynek past. (szałas, koleba) na hali, zajmowany przez bacę (z juhasami). W ostatnich latach zaczęto też
używać tej nazwy dla małych schronisk tur.
(poza Tatrami).
|
|
| Bagno |
| |
"Bagno" . Pierwotnie był to tytuł serii artykułów Stanisława Witkiewicza ("Prz. Zakop." 1902 i jako broszura: Lw. 1903), piętnujących
szkodliwą dla Zakopanego działalność jego ówczesnego wójta, dla Andrzeja Chramca
i władz gminnych, m.in. za bezprawne usunięcie ze stanowiska lekarza
klimatycznego » dra Tomasza Janiszewskiego, ale także i za różne inne sprawy. Na
zarzuty Chramiec nie odpowiedział, ale jego asystent i szwagier, dr Jan Gaik...
|
|
| balkon |
| |
Jest to » płaśń lub platforma w ścianie skalnej, podcięta b.
stromym urwiskiem skalnym.
|
|
| bania |
| |
W podh. gwarze: kopalnia kruszcu lub rudy . Pochodzi od węg. słowa
banyá (z niem. Bau). Z
okresu kiedy w Tatrach prowadzono roboty górn. pozostały nazwy geogr. jak: Baniste, Pod Banie, Podbańska. Resztki dawnych bani zachowały się
np. w zboczach Krywania i szczytu Ornak.
|
|
| bańdzioch |
| |
W gwarze podh. i w pol. gwarze spiskiej: brzuch, a w
Tatrach: kocioł górski. Także w nazwach
geogr., np. Bańdzioch (nazwa lud.) lub » Mięguszowiecki Bańdzioch. Speleolodzy użyli
tego słowa w ukutej przez siebie nazwie jaskini: » Kominiarski Bańdzioch.
|
|
| baszta |
| |
Turnia o kształcie przypominającym basztę zamku lub
twierdzy. Jest to tatrz. termin topogr., a występuje też w tatrz. nazwach
geogr., np. Orla Baszta, Grań Baszt, Zadnia Baszta
. Podobnie słow. bašta, niem.
Bastei i węg. bástya.
|
|
| Beskid |
| |
Beskid (ogólnie).
Nazwa lud. Beskid lub Bieskid występuje dość często w Karpatach Zach.
(najliczniej w ich pol. części), a rzadko w Karpatach Wsch., gdzie częsta jest
nazwa lud. Bieszczad (i jej odmiany), być może odpowiednik nazwy Beskid. Nazwa
lud. Beskid lub Bieskid oznacza zwykle grzbiet, wzniesienie lub górę, a także
las lub pole i łąki, ale zwykle na zboczu grzbietu lub góry. Czasem oznacza też
potok lub osiedle, ale w takich...
|
|
| beton |
| |
W tur. i narc. żargonie: b. twardy, mocno zbity śnieg o szorstkiej powierzchni. Mniej twardy i
mniej zbity od betonu śnieg to » gips.
|
|
| boraks |
| |
Narc. nazwa gatunku śniegu. Powstaje ze świeżego puchu, którego
wierzchnia warstwa pod wpływem promieni słonecznych stapia się w cieniutkie małe
płytki, oślepiająco lśniące w słońcu. Jest to doskonały śnieg dla narciarzy.
Powstaje tylko w zimie; na wiosnę, przy silniejszej operacji słonecznej, tworzy
się już firn.
|
|
| bryndza |
| |
Rodzaj ostrego sera owczego (o charakterze suchego twarogu),
wyrabianego w Tatrach, na Podtatrzu i gdzie indziej w Karpatach. Bryndzę robi
się z przeschniętego » bundzu, pokruszonego na drobne
kawałeczki, obecnie najczęściej przemielonego w maszynce do mięsa, po czym mniej
lub więcej zasolonego, w zależności od tego czy b. ma być łagodniejsza czy
ostrzejsza. Tak przygotowany ser trzyma się uciśnięty silnie w drewnianych
dzieżach. Ostrość b....
|
|
| budownictwo ludowe |
| |
W Tatrach było związane z gospodarką past. i
sianokośną, przy czym najbardziej charakterystyczne dla Tatr były » szałasy
służące pasterzom owiec, zwane też kolebami lub bardziej po góralsku
kolibami a także bacówkami. Oprócz szałasów w ścisłym tego
terminu znaczeniu stawiano w Tatrach i na Podtatrzu różnego rodzaju szopy dla
krów (stajnie) i ich pasterzy, dla wolarzy (wolarnie), czy na siano (tzw....
|
|
| bundz |
| |
Świeży ser owczy, nie solony i nie owędzany, wyrabiany
zwykle w dużych bryłach. Ma przyjemny orzeźwiający smak. B. spożywa się na
świeżo lub wyrabia z niego » bryndzę. W 1985
pojawił się w zakop. sklepach ser owczy solony i owędzany, w dużych bryłach, też
zwany bundzem, ale od prawdziwego różniący się smakiem i suchszy. W Zakopanem
pojawia się też b. wyrabiany z dodatkiem mleka krowiego.
|
|
| Burdel |
| |
Burdel . Nazwa ta występuje w różnych miejscach w
pol. części Karpat na oznaczenie polan
górskich i nawet osiedla (w Zakopanem na Olczy), a w samych Tatrach najbardziej znany
B. to polanka, której pełna nazwa brzmi » Skoruszowy Burdel (na Skoruszowym Dziale, między Doliną Zadnich
Koperszadów a Kołową Doliną). W pobliżu po
przeciwnej stronie Kołowego Potoku znajduje
się in. polanka również zwana Burdel lub » Kołowy Burdel.
W...
|
|
| Czerwone Brzeżki |
| |
Czerwone Brzeżki
Nazwa występująca w Tatrach Pol. na
oznaczenie kilku miejsc z czerwonawą glebą lub skałami. Najbardziej znane jest
zbocze tuż na pd. od Rusinowej Polany. W
1887-98 stała tam altana TT. Przechodzą tamtędy niektóre znakowane szlaki tur.
na Rusinową Polanę. Zob. też Białego,
Przełęcz.
|
|
