szałas

Prymitywny, zwykle drewniany (rzadziej kamienny) budynek w Tatrach (i w ogóle w Karpatach), w którym w lecie mieszkają juhasi i baca, czyli pasterze owiec (nie krów). Szałas oznacza też w ogóle sezonowe owcze gospodarstwo past. w górach, złożone niekiedy z dwóch budynków, stojących na różnych polanach. Sam budynek nazywa się też » kolebą (kolibą) lub bacówką. Stąd powiedzenie "w szałasie" znaczy w bacówce, a "na szałasie" oznacza albo na dachu bacówki, albo w górskim gospodarstwie owczym.

W Tatrach Słow. i w ogóle na Słowacji sezonowy (letni) budynek pasterzy owiec nazywa się rzadziej szałasem (salaš), a częściej koszarem (košiar); oba te terminy są tam używane też na oznaczenie sezonowego owczego gospodarstwa past., przy czym w tym ostatnim znaczeniu częściej jest stosowany termin szałas (salaš).

Duże zamieszanie w literaturze (nawet naukowej) powoduje wciąż błędne stosowanie terminu szałas na oznaczenie wszelkich budynków związanych z każdą sezonową gospodarką pasterską lub sianokośną w górach. Otóż budynki nie związane z sezonową gospodarką owczą w górach nie nazywają się prawidłowo ani szałasami, ani kolebami, bacówkami czy koszarami, lecz szopami. Szopy są różne: dla pasterzy krów, dla krów (stajnie), wspólne dla krów i pasterzy krów, dla wołów i wolarzy (wolarnie), do przechowywania siana (sienniki). Wszystkie te szopy (o różnorodnej architekturze) różnią się wybitnie od właściwych szałasów zarówno architekturą jak i wewn. urządzeniem i funkcją.Gwarowo na Podtatrzu Pol. i u pol. pasterzy w Tatrach słowo szałas wymawia się sałas, a pochodzi (podobnie jak i słow. salaš) z węg. szállás = nocleg, kwatera, siedlisko, siedziba.Zob. też: budownictwo ludowe.

---