Bruckmann Franz Ernst , także Brückmann (27 IX 1697
Marienthal k. Helmstädte - 21 III 1754 Wolfenbüttel k. Brunszwiku).
Niem. lekarz, przyrodnik i polihistor z Wolfenbüttel, czł. akademii nauk
przyr. (Academia Leopoldino-Carolina Naturae Curiosorum) w Halle. We wczesnych
dziejach poznawania i badania Tatr i Podtatrza oraz w rozpowszechnianiu wiadomości
o nich zajmuje B. ważną pozycję, chociaż (wbrew wzmiankom nawet w najnowszej
literaturze) nie był on nigdy w głębi Tatr, ale tylko na Podtatrzu.
W 1724 podróżował po słow. obszarze ówczesnych Węgier i
wtedy zwiedził m.in. Liptów oraz (częściowo
w towarzystwie Georga Buchholtza jun. ) Spisz . Na podstawie poczynionych wówczas
własnych obserwacji oraz zebranych materiałów i uzyskanych od in. badaczy
wiadomości ogłosił w 1724-41 liczne rozprawy i obserwacje, częściowo w
ówczesnych czasopismach nauk., ale także jako osobne druki. W tych pracach nauk.
zajmował się zwłaszcza słow. kopalniami (także kopalniami złota na Krywaniu ), ale pisał również o sprawach
lekarskich, społ., gosp., hist., przyr. (flora, geologia, klimatologia itd.), o
jaskiniach , o źródłach mineralnych, nawet
o wyrobie bryndzy
i, oczywiście, o Tatrach.
Większość tych prac wyszła w dwóch seriach: Relationes oraz Epistolae itinerariae.Seria Relationes ukazała się po
niem. w 1724-26 we wrocł. czasopiśmie nauk. » "Sammlung von Natur- und Medicin- wie auch hierzu
gehörigen Kunst- und Literatur-Geschichten
".
W tej serii opublikował m.in. pracę: Relatio XIII. Von dem Carpatischen Hohen
Gebürge in Hungarn (w 1725). Jest to opis Tatr oparty gł. na informacjach G.
Buchholtza jun. i na literaturze, gdyż z powodu ciągłych opadów śnieżnych w
Tatrach w owym czasie (maj 1724) Bruckmann mimo chęci nie mógł zapuścić się w
góry. W opisie tym oprócz rzetelnych wiadomości powtarza on też, nie zawsze
krytycznie, różne fantastyczne wieści, np. o wielkim karbunkule na szczycie nad Zielonym Stawem Kiezmarskim , o robakach
toczących śniegi tatrz., o widoczności Warszawy ze szczytów tatrz. Wymienia
również ponad 50 gatunków roślin z tych gór. W tejże serii rozpraw jest też opis
zwiedzania i badania jaskiń w Demianowskiej Dolinie na Liptowie
pt. Relatio XXVI. Von den Ungarischen
Drachen-Hölen im Liptauer-Comitat (1725). Kilka in. prac dotyczy różnych
spraw na Liptowie i Spiszu.W drugiej serii tych prac (Epistolae
itinerariae), opublikowanych w Wolfenbüttel po łac. w postaci osobnych
druków, B. porusza w znacznej części te same sprawy co w pierwszej serii,
jednakże często w formie obszerniejszej, np. Epistola itineraria LXXVII,
sistens antra draconum Liptoviensis (1739) oraz Epistola itineraria
LXXXIX, sistens montes Carpaticos in Hungaria (1740).W tej drugiej serii B. pisze
też sporo o kosodrzewinie i limbie
w Tatrach w rozprawie: Epistola
itineraria XXIII. De alga saccharifera, polypo marino petrifacto, kakerlacken,
frutice Koszodrewina et arbore Limbowe Drewo (1730), obszerniej jednak zajął
się kosodrzewiną i limbą oraz produkowanymi wtedy z nich lekami w dwóch
oddzielnych rozprawach (poza wspom. seriami), wydanych z rycinami w Brunszwiku w
1727: Specimen prius botanico-medicum exhibens fruticem Koszodrewina, eiusque
Balsamum Koszodrewinowy Oley dictum oraz Specimen posterius botanico-medicum
exhibens arborem Limbowe Drewo, eiusque oleum Limbowi oley dictum. (Zob. limbowy olej ).
O kopalniach słow. pisze też dużo w obu tomach swego dzieła
Magnalia Dei in locis subterraneis oder Unterirdische Schatzkammer aller
Königreiche und Länder (Braunschweig, I-II, 1727, 1730).
Ustępy dotyczące górnictwa
w Tatrach i na Podtatrzu zostały z tego dzieła przedrukowane pt.
Aus vergilbten Papieren ("Karp. Post "
1893, nr 15).
