Gromada Jan Władysław (1 IV 1905 Ostrowsko na
Podhalu).
Jeden z najwybitniejszych działaczy w środowisku podh. w USA, organizator i
członek regionalnych stowarzyszeń i artyst. zespołów podh. tamże, wydawca i red.
"Podhalanina w Ameryce " i "Tatrzańskiego Orła ".
Urodził się na Podhalu
jako syn góralskiego cieśli z Ligasówki we wsi Ząb i góralki (z domu
Luberda) z Ostrowska. Wychował się w obu tych wsiach, został krawcem ubiorów
lud., a z zamiłowań skrzypkiem w kapelach góralskich i świetnym tancerzem. W
1927 wyemigrował do USA i w 1928 osiadł w Passaic (stan New Jersey), gdzie
pracował w fabrykach. W 1929 poślubił (poznaną jeszcze na Podhalu) góralkę z
Gronkowa, Anielę Pudzisz (» Gromada Aniela
). Ich dzieci to » Tadeusz W. Gromada
(ur. 1929) i » Janina Gromada-Kedroń
(ur. 1931).
Rozmiłowany w muzyce, tańcu i folklorze podh., Jan G.
już w 1929 był jednym z założycieli koła nr 6 Związku Podhalan w Pn. Ameryce
w Passaic, oraz jego
sekretarzem (1929-33) i prezesem (1933-36), a potem współzałożycielem i prezesem
(od 1936) istniejącego do dziś Stowarzyszenia Tatrzańskich Górali (jest to koło
nr 11 Związku Podhalan w Pn. Ameryce), także w Passaic. Jedno i potem zwł.
drugie stowarzyszenie, krzewiąc kulturę podh., organizowało różnego rodzaju
spotkania i występy: widowiska i przedstawienia sztuk podh. z muzyką, śpiewem,
tańcami i gawędami góralskimi, w strojach podh., zarówno dla imigrantów pol. jak
i w ogóle dla publiczności amer., w Passaic i w in. miastach USA, również w
amer. radiu i telewizji. W zespołach tych występowała cała rodzina G., najpierw
Jan (organizator, aktor, skrzypek prymista i tancerz) i Aniela (aktorka,
tancerka i jako członek kapeli, basista), a potem od najmłodszych lat także ich
dzieci, Tadeusz i Janina, uczestnicząc w przedstawieniach i grając na skrzypcach
w kapeli góralskiej.
Jan G. w 1947 rozpoczął też działalność wydawniczą w
celu krzewienia kultury góralskiej, oczywiście z pomocą innych miłośników tej
kultury, m.in. swej żony i dzieci; wydał trzy tomy publikacji » "Podhalanin w Ameryce " (1947, 1952, 1958) oraz
kwartalnik » "Tatrzański Orzeł
" (od 1948, w 1992 rocznik 45). W
wydawnictwach tych Jan G. ogłosił m.in. swoje Wspomnienia z pobytu w Polsce
("Tatrz. Orzeł" 1964 i 1965) oraz obszerniejsze Wspomnienia (tamże
1968).
Jan G. był też wiceprezesem Związku Podhalan w Pn.
Ameryce (od 1957), a członkiem hon. mianowały go dwa stowarzyszenia w Polsce:
Towarzystwo Miłośników Ludowej Kultury i Sztuki Góralskiej (w 1958) i Związek Podhalan
(w 1973 ).
Zob. też Gromada (rodzina).
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81