Dworzec Tatrzański , Dwór Tatrzański i kasyno Tow.
Tatrz. w Zakopanem.
Już na samym początku swej działalności, w 1874, TT w prymitywnej wówczas wsi
Zakopane stworzyło pierwszy ośrodek
informacyjno-tur.-kult. zarówno dla letników zakop. jak i turystów tatrz. Było
to tzw. kasyno TT (zwane też biurem TT), urządzone w izbie wynajętej w domu Józefa Krzeptowskiego (brata Sabały ) przy ul. Kościeliskiej 8 (obecnie
jest tam kawiarnia "U Wnuka"). Kasyno TT, nie mające oczywiście nic wspólnego z
kasynami gier hazardowych, było wtedy jedynym kult. miejscem zbornym dla
przybywających do Zakopanego. W 1875 przeniesiono kasyno TT do domu Jana
Gąsienicy-Staszeczka na rogu Krupówek i ul. Nowotarskiej (gdzie potem był hotel
Romualda Kuliga "Pod Gewontem", którego budynek drewniany stoi do dziś, ul.
Krupówki 1).
W rozszerzającym szybko swą działalność kasynie TT mieściło się biuro
informacyjne do spraw zakop. i tatrz., czytelnia gazet, biblioteka,
wypożyczalnia sprzętu tur. (m.in. lektyka i siodło damskie), urządzano tu
imprezy kult., nawet koncerty po sprowadzeniu fortepianu w 1876.
W 1881 TT postawiło w Zakopanem własny duży piętrowy
drewniany Dwór Tatrzański, zwany też często nadal kasynem TT. Zbudował go Gustaw Finger
wg
planów Karola Zaremby; uroczyste otwarcie nastąpiło 30 VII 1882. Były tu pokoje
gościnne, restauracja, sala na imprezy kult. (odczyty, koncerty, przedstawienia
teatr., zabawy, nawet bale), czytelnia gazet, biblioteka, wypożyczalnia sprzętu
tur., biuro TT itd., odbywały się tu coroczne wiece członków TT. Był to jedyny
ośrodek tego rodzaju w Zakopanem. Dnia 21 I 1900 przy nieostrożnym napełnianiu
lampy naftowej powstał pożar, który doszczętnie zniszczył budynek wraz z
biblioteką.
TT na miejscu po spalonym Dworze Tatrzańskim postawiło w
1903 murowany Dworzec Tatrzański stojący do dziś. Zbudował go Tadeusz Prauss wg projektu Wandalina
Beringera. W 1903-18 oprócz pokoi dla turystów i sali na zebrania i imprezy
kult. było tu biuro TT i siedziba jego sekcji: Sekcja Tur. (od 1903), Zakop. Oddział Narciarzy (od 1907)
przekształcony wkrótce w Sekcję Narc .,
następnie Sekcja Przyr . (od 1910), Sekcja Ludoznawcza (od 1911), Sekcja Ochrony Tatr (od 1912) oraz najmniej
aktywna Sekcja Przyjaciół Zakopanego
(od 1914). Ponadto od 1909 miało tu swoją bazę Tatrz. Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
,
chociaż formalnie nie było związane z TT.
W latach międzywoj. wprawdzie ustała lub przeniosła się
gdzie indziej działalność niektórych sekcji TT (przekształconego teraz w PTT),
ale w D.T. nadal mieściło się b. aktywne biuro PTT, rozwijała swą działalność
Sekcja Narc., koncentrowały się tu sprawy przewodnictwa i ratownictwa tatrz.
(TOPR), ulokowała się b. ważna dla Zakopanego Biblioteka Publiczna, a
restauracja stała się ulubionym miejscem spotkań wielu tubylców i przyjezdnych
turystów, taterników, naukowców, literatów, artystów (» Institutum Bronscianum
). Po wojnie restaurację
tę zlikwidowano.
W czasie II wojny świat. w D.T. działało tylko Tatrz.
Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (jako Tatra Bergwacht). Po II wojnie świat. nadal
mieściło się tam reaktywowane pod pierwotną nazwą Tatrz. Ochotnicze Pogotowie
Ratunkowe, przekształcone potem w Grupę Tatrz. GOPR, aż do 1985, kiedy ta
ostatnia przeniosła się do własnego budynku GOPR. Od wojny do chwili obecnej w
D.T. znajdują się biura Oddz. Zakop. PTTK
(do 1950 PTT), a ponadto mają tu swą siedzibę różne komisje tegoż Oddziału,
zakop. Koło Przewodników Tatrz. PTTK
i
Klub Turysty PTTK; jest sala, w której odbywały się zebrania, odczyty i wystawy,
związane z działalnością PTTK, a także inne.
Kasyno TT (1874-81), Dwór Tatrzański TT (1882-1900) i Dworzec Tatrzański (od
1903) to kolejne siedziby jednej ciągłej instytucji, jaką był zakop. ośrodek
najpierw TT, potem PTT i wreszcie PTTK. Był to ośrodek o funkcjach społ., kult.,
oświat., usługowych i in., z biegiem lat częściowo zmiennych, ale zawsze ważnych
zarówno w rozwoju Zakopanego i turystyki tatrz. i podtatrz., jak i w
popularyzacji wiedzy o Tatrach i Podtatrzu.
Od ok. 1990 PTTK ograniczyło swą działalność w D.T. i wynajmuje część
pomieszczeń innym instytucjom.
