kamieniołomy

kamieniołomy. Kamień z samych Tatr ze względu na ich ochronę nie powinien być eksploatowany, zresztą nie posiada on dużej wartości użytkowej z uwagi na b. niejednolitą technicznie jakość materiału, często silnie zwietrzałego, jak również na małą ilość monolitów, co jest rezultatem silnych strzaskań tektonicznych; także ze względu na niewspółmiernie wielkie koszty eksploatacji (wskutek terenowych trudności dobywania i transportu).

Prowadzona mimo to eksploatacja kamienia tatrz. była gospodarką rabunkową, której najjaskrawszym przykładem był kamieniołom na Capkach w Zakopanem przy Drodze pod Reglami. Zaczątek tego kamieniołomu powstał jeszcze przed I wojną świat., w czasie której ustały prace eksploatacyjne, ale potem Fundacja Kórnicka je wznowiła, a następnie wydzierżawiła kamieniołom prywatnemu przedsiębiorstwu. Gdy eksploatacja stała się nieopłacalna, zarzucono ją, pozostawiając szpetne ślady rabunkowej gospodarki. Zdarłszy z powierzchni glebę wraz z lasem i jego podszyciem, wbrew umowie nie zalesiono terenu; pozostawiono też wielkie hałdy żwiru i gruzu. Eksploatację tego kamieniołomu wznowili Niemcy w czasie II wojny światowej. Wielkimi kosztami i niemałym trudem dyrekcja TPN stopniowo zalesiła i pokryła zielenią tę kamienistą pustynię.

W okresie międzywoj. i jakiś czas po wojnie czynny był kamieniołom nad Jaszczurówką za Chłabówką w pobliżu szosy do Morskiego Oka. Wyłamano tam sporo kamienia, co spowodowało zniszczenie skalistej "bramki" oraz zrujnowanie otaczającego terenu. W 1957 wznowiono w tym kamieniołomie na jakiś czas wybieranie kamienia na użytek Zakopanego.

Po II wojnie świat. wybierano też kamień u wylotu Chochołowskiej Doliny (z potoku powyżej i poniżej Siwej Polany) i z rzeki Czarny Dunajec. Dobywanie kamienia pogłębiarką i zniszczenie stabilności dna rzeki doprowadziło do uciekania wody nie tylko z rzeki, ale i ze studzien w sąsiadujących wsiach. Na 360 studni we wsi Czarny Dunajec do jesieni 1958 wyschło 280, a w pozostałych poziom wody sięgał tylko kilkunastu cm. Podobnie w in. wsiach nad rzeką Czarny Dunajec.

Okresowo wybierano też kamień na Gąsienicowej Hali do budowy schroniska w 1923-24, oraz do jego rozbudowy w 1950. W latach międzywoj. był czynny mały kamieniołom u wylotu Doliny Małej Łąki. Istnieją kamieniołomy na Podhalu w Szaflarach i w Rogoźniku, żwirownie w Czarnym Dunajcu i Podczerwonem oraz już nieczynny kamieniołom z pokładami andezytu w Kluszkowcach.Po niegdyś węgierskiej a potem słow. stronie Tatr od 1874 przez kilkanaście lat był czynny kamieniołom w » Kardolinie. W 1874-77 » Bogumił Hoff prowadził kamieniołomy "Spółki Kopalin Tatrzańskich" po pd. stronie Tatr, m.in. w Dolinie Zimnej Wody. Znacznie później powstał kamieniołom w Tatrz. Kotlinie, zamknięty dopiero ok. 1960, gdy zauważono, że wysadzanie skał spowodowało pęknięcia stropu w pobliskiej Bielskiej Jaskini. U podnóża pd. stoków Babek w Tatrach Zach. (na pn. od wsi Bobrowiec) jest czynny duży kamieniołom.

Z kamieniołomów na Orawie najważniejszy był we wsi Biały Potok (nad Zimną Wodą Orawską), gdzie wydobywano piaskowiec, transportowany niegdyś na tratwach aż do Budapesztu. Czynny obecnie jest kamieniołom powyżej Zuberca, przy drodze na Wyżnią Huciańską Przełęcz. Małe kamieniołomy, dłużej lub krócej eksploatowane, istniały w wielu miejscach u podnóża Tatr, np. u wylotów niektórych dolin tatrz. lub w ich dolnych częściach. Wydobywano też często kamienie i żwir z potoków tatrz. i z moren u podnóża Tatr (np. z dolnego końca Żółtej Ściany Wielickiej), m.in. przy budowie dróg.Niedaleko od stóp Tatr są też eksploatowane złoża trawertynu (w Beszeniowej na Liptowie i w Ganowcach na Spiszu).

---