Herb Zakopanego

Zakopane jest najwyżej położonym miastem w Polsce: jego część miejska rozciąga się od 750 do 1000 m npm. W granicach administracyjnych Zakopanego znajduje się jeszcze część Tatr (z najwyższym punktem jakim jest wierzchołek Świnicy - 2301 m), a także Gubałówka (1120 m). Najwyższym miejscem pracy w Polsce jest obserwatorium meteorologiczne na Kasprowym Wierchu - 1985 m npm. Centralny punkt Zakopanego - skrzyżowanie ul. Krupówki i Kościuszki leży na wysokości 838 m npm.

Miasto jest usytuowane w Rowie Podtatrzańskim, między Tatrami a wzgórzem Gubałówki, należącym już do Beskidów. Stanowi południową część Podhala - regionu podgórskiego, od północy sąsiadującego z Tatrami. Kotlina, w której położone jest Zakopane, to część Rowu Podtatrzańskiego, ograniczonego od południa Tatrami, do północy Pogórzem Gubałowskim. Miasto, usytuowane najwyżej w Polsce, leży na 49°18' szerokości geograficznej północnej i 19°57' długości geograficznej wschodniej.

Zakopane i Tatry z Gubałówki (fot. Andrzej Samardak)

Od 1 stycznia 1995 roku Zakopane stanowi samodzielną gminę miejską. Przedtem wchodziło w skład gminy tatrzańskiej, której było stolicą. Do 1975 r. leżało w województwie krakowskim, potem, do 31 grudnia 1998 - w nowosądeckim. Od 1 stycznia 1999 r. jest również siedzibą powiatu tatrzańskiego, w skład którego - poza Zakopanem - wchodzą gminy: Kościelisko, sąsiadująca gmina Poronin, w obrębie 10 kilometrów Bukowina Tatrzańska oraz Biały Dunajec. Graniczy od zachodu z Kościeliskiem, od północy z Nowem Bystrem i Zębem, od wschodu z Poroninem i Murzasichlem, od południa, przez Tatry ze słowackim Spiszem i Liptowem. Miejska część Zakopanego nie leży zatem w Tatrach, lecz na terenie Podhala. Ale w obrębie administracyjnych granic Zakopanego znajduje się także duża część Tatr: w rejonie Toporowej Cyrhli granica miasta wchodzi w obszar Tatrzańskiego Parku Narodowego i przez Dolinę Suchej Wody Gąsienicowej wbiega na szczyt Żółtej Turni, następnie grzbietem przez Granaty i Kozi Wierch dochodzi na szczyt Świnicy i dalej biegnie główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch na Czerwone Wierchy. Na szczycie Małołączniaka granica miasta odchodzi w kierunku północnym. Ostatnią od zachodu walną doliną - to znaczy taką, która zaczyna się na przedpolu Tatr i podchodzi pod samą główną grań - leżącą w granicach Zakopanego, jest Dolina Małej Łąki. Obszar tatrzański Zakopanego administrowany jest, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, przez dyrekcję Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Ostatnią od zachodu walną doliną leżącą w granicach Zakopanego, jest Dolina Małej Łąki (fot. Andrzej Samardak)

Główny potok Zakopanego to płynąca z zachodu na wschód Cicha Woda, która po połączeniu z potokiem Bystra (nie Bystry!) otrzymuje nazwę Zakopianka. Zakopianka zaś, po połączeniu w Poroninie z rzeczką Poroniec, przybiera nazwę Biały Dunajec. Od południa do Cichej Wody i Zakopianki wpadają potoki płynące z reglowych dolin, a wśród nich największe - Młyniska (z Doliny Strążyskiej), Biały Potok (z Doliny Białego), Bystra (z Doliny Bystrej) i Potok Olczyski (z doliny o tej samej nazwie). Od północy, ze skłonu Pogórza Gubałowskiego, spływają mniejsze i okresowo wysychające potoczki - m.in. Sobiczkowy, Szymoszkowy i Walowy Potok.

Ulica Kasprusie (fot. Andrzej Samardak)

Sieć uliczna Zakopanego jest dość gęsta: na powierzchni ok. 8,5 km² znajdują się ponad 100 ulic, ale większość z nich to krótkie odcinki, o długości nie przekraczającej 500 metrów. Najważniejsze arterie to ul. Krupówki i jej przedłużenia - ul. Zamoyskiego i al. Przewodników Tatrzańskich, ul. Kasprusie przedłużona ulicą Strążyską oraz ul. Chramcówki, Jagiellońska, Chałubińskiego i Grunwaldzka. Wszystkie te ulice wiodą z północnego wschodu na południowy zachód - sieć uliczna Zakopanego tworzyła się z dawnych dróg pasterskich, potem turystycznych, prowadzących w Tatry. Najważniejsze ulice biegnące ze wschodu na zachód to Nowotarska i będąca jej przedłużeniem Kościeliska oraz Kościuszki. Zakopane ma zaledwie jeden plac i to niewielki (plac Niepodległości), mały park miejski, noszący nazwę "Park Dzieci i Młodzieży imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego" i jedyną w swoim rodzaju łąkę śródmiejską, stanowiącą znakomity teren do spacerów ze wspaniałym widokiem na Tatry - Równię Krupową.