"Gospoda Włóczęgów" . Spółdzielnia
mieszkaniowo-turystyczna, która powstała w Warszawie w 1923, a w 1924-36
prowadziła w Zakopanem schronisko turystyczno-wypoczynkowe. Skupiała działaczy
Komunist. Partii Polski, lewicy Polskiej Partii Socjalist., Związków Zawodowych
i Spółdzielczych oraz postępową inteligencję naukową.
Założycielami spółdzielni byli m.in.: » Kazimierz Jasiński (prezes), Bolesław Bierut,
Jan Jerzy Heryng, Maria Lewińska, Stanisław Szwalbe i Stanisław Tołwiński. Wśród
członków byli ponadto: Ludwik Merkel, Antonina Merklowa (pseud. literacki
Sokolicz), » Mieczysław Szczuka, » Karol Stryjeński, » Józef Oppenheim, » Jan Chmielewski
i in.
Spółdzielnia zamierzała wybudować w Zakopanem dom wg
projektu K. Stryjeńskiego, jednakże
trudności finansowe przeszkodziły realizacji. Wynajęto więc 15 IX 1923 w
Zakopanem na pd. stokach Antałówki, a następnie w 1925 zakupiono drewniany domek
i zwano go "Gospodą Włóczęgów" lub "Domkiem na Antałówce". Przyjeżdżali tam
działacze komunist. i socjalist. (często po pobycie w więzieniu), aby wypocząć
lub leczyć się. Przybywały również ich rodziny oraz sympatycy. Wśród
przyjeżdżających byli też poeta Władysław
Broniewski oraz taternicy Józef
Orenburg, Henryk Jędrzejowski
i wspom. już M. Szczuka.
Spółdzielnia organizowała zbior. wycieczki robotn. w okolice podwarszawskie i
dalsze, a przebywający w "Gospodzie Włóczęgów" w Zakopanem często uprawiali
turystykę lub taternictwo. "G.W." miała własnych przewodników spośród członków
spółdzielni i działaczy oświatowych. W schronisku tym, gdzie była świetlica i
biblioteka, odbywały się zebrania dyskusyjne i odczyty na tematy społ. i
krajoznawcze. Prelegenci spółdzielni prowadzili wykłady krajozn. również w
organizacjach robotn. w Warszawie. "G.W." organizowała turystykę i krajoznawstwo
w oparciu o masowe organizacje robotnicze.
Władze adm. orientowały się w polit. obliczu "G.W." i szykanowały ją przez
inwigilację przyjeżdżających, ciągłe rewizje policyjne, utrudnienia podatkowe
itd. W 1936 schronisko zlikwidowano zarówno z powodu owych szykan jak i ogólnych
trudności finansowych spółdzielni, która wkrótce przestała istnieć.
W zakop. "G.W." znajdowała się księga pamiątkowa, zawierająca m.in. ciekawe
opisy wycieczek tur. i tatern., np. pióra M. Szczuki. Księga ta zaginęła (?),
jednakże niektóre opisy Szczuki zachowały się dzięki wcześniejszemu wydrukowaniu
ich w "Dźwigni", a inne w odpisach w zbiorach W.H. Paryskiego, który część
opublikował potem w "Taterniku" i "Krzesanicy".
W 1936 "G.W." została zakupiona przez majora Mikołaja Wisznickiego, który
nazwał ten dom "Lancą"; stoi on przy drodze zwanej obecnie ulicą Broniewskiego.
PTTK zamierzało urządzić tam muzeum. W 1967 na domu tym umieszczono tablicę
pamiątkową z nazwą "Gospoda Włóczęgów".
