Panujący nad Zakopanem i charakterystyczny dla jego krajobrazu szczyt Tatr Zach., jeden z najbardziej popularnych w ich polskiej części. Giewont ciągnie się długą granią od Kalatówek na wschodzie po Dolinę Małej Łąki na zachodzie. Od pn. podchodzą do jego podnóża Dolina Białego i Strążyska Dolina, a od pd. ciągnie się wzdłuż niego Kondratowa Dolina. Od Kondrackiej Kopy w gł. grzbiecie tatrzańskim Giewont jest oddzielony Kondracką Przełęczą, od Krokwi odgranicza go Przełęcz Białego, od Suchego Wierchu - Wyżnia Sucha Przełęcz, a od Grzybowca - Przełęcz Bacuch
W długiej grani Giewontu rozróżniamy trzy najważniejsze wzniesienia: od zachodu Mały Giewont (1728 m), potem gł. wierzchołek Giewontu zwany Wielkim Giewontem (1895 m) oraz wsch. wierzchołek zwany Długim Giewontem (1867 m). Wielki Giewont jest oddzielony od Długiego Giewontu głębokim wcięciem zwanym Szczerbą (1823 m). Ku pn. Giewont opada b. stromą, wapienną ścianą, ok. 600 m wysoką.
W kształcie G. fantazja ludzka upatrzyła postać Śpiącego Rycerza; głowę ma
tworzyć Wielki Giewont, a tułów - Długi Giewont. Jedno podanie głosi, że w
jaskini w skałach G. śpią rycerze króla Bolesława Śmiałego, a wg innego podania
w G. jest jaskinia, w której mnich strzeże wielkich skarbów.
Na samym wierzchołku Wielkiego Giewontu stoi wyniosły,
z dala widoczny krzyż o szpetnej żelaznej konstrukcji kratowej, postawiony przez zakop. parafian i
ich proboszcza ks. Kazimierza Kaszelewskiego w 1901 na wzór mody panującej wówczas
we Włoszech. Wysokość krzyża 17,5 m, z czego 15 m wystaje
nad skałę.
Mimo że wejście na G. zwykłymi drogami, osiągającymi wierzchołek okólnymi
szlakami od pd., jest dość łatwe, góra ta pochłonęła wiele ofiar wśród
nierozważnych wycieczkowiczów, którzy próbowali wchodzić na G. wprost od pn.,
lub też schodzić ze szczytu od razu w kierunku Zakopanego. Drogi wiodące na G.
jego pn. urwiskami są odpowiednie jedynie dla wprawnych taterników z właściwym
ekwipunkiem. W pn. krzesanicach G. istnieje parę jaskiń o niewielkich
rozmiarach. Najciekawsza wśród nich to Juhaska Jaskinia.Pochodzenie nazwy
Giewont (dawniej pisano też czasem Gewont) nie jest znane, wyrażano tylko różne
przypuszczenia. Była ona dawniej używana jako nazwa góry, jako nazwa leżącej u
jej stóp hali (» Giewont, Hala) oraz jako nazwisko czy przydomek (zob. osobne
hasło), a dziś nadal jako nazwa góry i jako przydomek (Gąsienica-Giewont). Nie
wiadomo, które znaczenie było wcześniejsze, ale wszystkie trzy z pewnością są
powiązane swym pochodzeniem. W Tatrach Pol. nazwy hal często pochodzą od nazwy
dawnego właściciela (osoby lub wsi), a dopiero od nazwy hali powstały nazwy
dalszych obiektów, np. Miętus, Miętusia Hala, Miętusi Przysłop; często jednak
bywało także na odwrót, np. najpierw była nazwa Stoły a dopiero od nich Hala
Stoły. W przypadku nazwy Giewont nie wiadomo, co najpierw oznaczała, ale mogła
to być góra, gdyż widziana od pn. jest ona niezwykle wybitna, a góralom zakop.
zastępowała zegar (w południe słońce świeci nad Szczerbą w Giewoncie) i pomagała
przepowiadać pogodę. Już w XVII w. w przywilejach królewskich czytamy: "salasse
dictis sub monte Gewont" oraz "hale Giewont Strążyskami zwane", a w wierszu z
XVII w. jest mowa o "szczycie Gewandu śnieżnego".
Prof. Jan Rozwadowski w swej pracy O nazwach geograficznych Podhala
("Pam. TT" 1914) przyjmuje niem. pochodzenie nazwy góry Giewont (od niem.
górników); w narzeczach pd.-niem. bowiem słowo Gewände oznacza skały lub ściany górskie, a Wand u niem.
górników to skała większa lub mniejsza (i stąd w podh. gwarze wanta,
wantule). Inni wywodzą nazwę Giewontu od niem. jähe Wand (stroma
ściana). Walery Eljasz twierdził w 1874, że w podh. gwarze giewont to "słup, belka lub coś podobnego stojącego pionowo", a
także, że wg Jana Radwańskiego u górali wyrazy giew, gwy, giewy i giewa znaczą prostopadły, spadzisty; dalsze
badania dialektyczne jednakże tego nie potwierdziły. Za niem. pochodzeniem nazwy
Giewont zdawałoby się przemawiać i to, że w dawnym niem. nazewnictwie na Spiszu
istniała nazwa Gewand (wzgórze tuż na zach. od wsi Młynica) oraz Lange Gewand
(pola i zarośla k. Kiezmarku), ale ta ostatnia nazwa poprzednio brzmiała
Langewald ("długi las"). Nadal więc nie wiemy, skąd pochodzi na Podhalu i w
Tatrach Pol. nazwa Giewont, ani nawet co oznaczała wcześniej: człowieka czy
górę.
Królujący nad Zakopanem Giewont stał się tak popularny, że zarówno w mowie
potocznej jak i w druku zamiast wyrażenia "w Zakopanem" używa się nieraz "pod
Giewontem". Wizerunek Giewontu był na jednej ze starych pieczęci wsi Zakopane, a
w nowszych czasach nazwa Giewont została nadana czasopismom, hotelowi,
papierosom, statkowi itd.
Pierwsze wejście:
Kto był pierwszy na Giewoncie - nie wiadomo; pierwsze znane wejście: Franz Herbich w 1832. Ok. 1850 wchodzono już dość często na Wielki i Długi Giewont, ale przez wiele lat zwiedzanie G. zwykle ograniczano do wejścia na Szczerbę (od pd.). Obecnie gł. wierzchołek G. jest udostępniony znakowaną ścieżką i odwiedzają go tłumy wycieczkowiczów.
Widok:
test
