Obecnie nazwa ta ogranicza się do
północnej części Doliny Gąsienicowej, a więc do małego fragmentu dawnej Hali
Gąsienicowej w pasterskim znaczeniu (w XVII wypasali tutaj Gąsienice z
Zakopanego). Zabudowany szałasami taras terenowy to Stawiańskie Rówienki. Oprócz
dawnych zabudowań pasterskich i słynnej „Betlejemki” znajduje się tutaj także
Stacja Obserwacyjna Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
(powstała w 1948 roku). Poniżej, na dnie Doliny Gąsienicowej, stoi wielkie,
murowane schronisko PTTK „Murowaniec”, wzniesione w latach 1921-25 przez Oddział
Warszawski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, według projektu Zbigniewa
Kalinowskiego i Karola Sicińskiego. Powiększany i przebudowany budynek spalił
się częściowo w 1963 roku i został odbudowany w nieco innym kształcie. Obecnie
schronisko dysponuje 108 pokojami i jest jednym z większych tego typu obiektów w
Tatrach. U wejścia do „Murowanca” wisi tablica poświęcona poecie, dramaturgowi i
taternikowi Adamowi Asnykowi (1838-97), którą uroczyście odsłonięto w 1930
roku.
Dawniej u górali częściej Hala Stawy lub po prostu
Stawy, a także Ku Stawom (Hala ku Stawom) i Przy Stawach (Hala przy Stawach).
P. Nazwa G.H. występuje w dwóch znaczeniach (obecnie
częstsze jest drugie):
1) W swym pierwotnym past. znaczeniu Gąsienicowa Hala (Hala Stawy) obejmowała
prawie całą » Gąsienicową Dolinę (obie jej gałęzie) i nawet sięgała niżej, w
górną część zalesioną Doliny Suchej Wody. Natomiast wielki taras zwany
Rówienkami, na pn.-zach. stokach dolnej części Gąsienicowej Doliny, był
podzielony między dwie hale: większa pn. część Rówienek, Królowe Rówienki,
należała do Królowej Hali, a tylko mniejsza pd. część, Stawiańskie Rówienki,
wchodziła w skład Gąsienicowej Hali.
2) Obecnie w potocznym użyciu tej nazwy Gąsienicowa Hala jest ograniczona do
pn. części Gąsienicowej Doliny, obejmującej Rówienki (zarówno Królowe Rówienki
jak i Stawiańskie Rówienki) oraz miejsce, gdzie stoi schronisko Murowaniec i
jego otoczenie.
Na G.H., przy górnej granicy lasu na dnie doliny, stoi wielkie murowane
schronisko PTTK: » Murowaniec (wybudowane w 1921-25 przez PTT). Wyżej, na
pn.-zach. brzegu Stawiańskich Rówienek stoi niewielki drewniany budynek: »
Betlejemka, tj. stare schronisko Bustryckich, w którym od 1973 mieści się szkoła
taternictwa (Centralny Ośrodek Szkoleniowy PZA). Tuż na pd. od Betlejemki stało
Wyżnie Schronisko (postawione w latach międzywoj. przez Bustryckich, w latach
1950. prowadzone przez PTTK), rozebrane w 1968. Również nie istniejące już
schronisko TT (znane potem jako Stare Schronisko PTT) stało niegdyś między
Murowańcem a Wyżnim Schroniskiem, na pd. skraju Stawiańskich Rówienek; było
użytkowane od 1894 do ok. 1945. Tuż koło Starego Schroniska PTT, po jego zach.
stronie stał mały jednoizbowy budynek (przerobiony z szopy), zwany Kurzą Stopką;
ok. 1935-39 również był użytkowany przez PTT jako schronisko, w 1939 jako baza
Szkoły Taternictwa Koła Zakopiańskiego KWPTT.
W pd.-zach. części Stawiańskich Rówienek znajduje się drewniany budynek
placówki nauk. (ze stacją meteor.): » Stacja Obserwacyjna Instytutu Geografii i
Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Powyżej tej placówki stoi mały drewniany
budynek "Gawra", który jest bazą dla strażnika TPN.Z dawnych szałasów i licznych
szop, które niegdyś stały na Stawiańskich Rówienkach i Królowych Rówienkach,
niewiele się ostało; znajdująca się na Królowych Rówienkach "Księżówka" powstała
z przebudowy dawnej szopy krowiarskiej. W bardziej odległych czasach budynki
past. na G.H. stały też w in. miejscach: Stare Szałasiska (w Gąsienicowym
Lesie), Wyżnie Szałasiska, Kolebiska.Tradycja lud. głosiła, że dawna Gąsienicowa
Hala (w jej znaczeniu past.) należała pierwotnie do Jarząbków z Bańskiej, ale
nie ma na to potwierdzenia w zachowanych dokumentach. W XVII w. hala ta należała
do Gąsieniców z Zakopanego, którzy w 1700 wymienili ją z Szaflarskimi z Czarnego
Dunajca za Halę Jaworzyna-Kryta w Chochołowskiej Dolinie, ale sądowy wyrok z
1796 nakazał powrót do pierwotnego stanu posiadania. W wyniku postępującego
rozdrobnienia udziałów we współwłasności, oprócz górali z Zakopanego wypasali
swe owce czy bydło na Gąsienicowej Hali w XX w. również i górale ze wsi Zubsuche
(od 1872), Olcza, Biały Dunajec, Gliczarów, Nowe Bystre i Szaflary. Przy wykupie
tej hali przez państwo, zakończonym w 1963, współwłaścicieli było 381.Nazwa G.H.
pochodzi od nazwiska Gąsienica jej dawnych współwłaścicieli, a inne jej nazwy
(Stawy itp.) od Gąsienicowych Stawów. Pasterze z tej hali byli określani w mowie
górali jako stawianie lub stawiany, a
przymiotnik od nazwy tej hali to stawiański. G.H.
i jej otoczenie znalazły się na obrazach i rysunkach licznych artystów, a w 1947
także na kartkach poczt. przy znaku poczt. z podobizną Fryderyka Chopina.
