| Zaborowska Irena (Nie okreslony) |
| |
Zaborowska Irena, z domu Pietruszewska (4 VII 1902 Łódź - 10 III 1965
Warszawa). Malarka (studia w warsz. SSP 1923-26 i we Lwowie u prof. Antoniego
Michalaka 1936-39). Malowała kompozycje figuralne, pejzaże, portrety, martwą
naturę, ponadto zajmowała się architekturą wnętrz i tkaniną artystyczną. W
1948-52 pracowała jako nauczyciel tkactwa artyst. w Zakop. Warsztatach
Wzorcowych, a od 1951-1963 w Zasadniczej Szkole Zawodowej im. H. Modrzejewskiej...
|
|
| zabytki (Nie okreslony) |
| |
zabytki. Najstarsze zabytki w Tatrach (pomijając tu przyrodnicze) dotyczą
dawnego górnictwa i hutnictwa. Najwięcej ich zachowało się w Kościeliskiej
Dolinie (stare sztolnie, resztki urządzeń górn. i hutn., kamień młyński, w
którym jest osadzony Krzyż Pola), w Kuźnicach (resztki urządzeń hutn., budynki)
i na Krywaniu (stare sztolnie, resztki kamiennych domków górników). Już poza
Tatrami stoją ruiny huty w Podbieli na Orawie (z 1837), gdzie...
|
|
| Zachariasiewicz Jan (Nie okreslony) |
| |
Zachariasiewicz Jan, także Zacharyasiewicz (1 IX 1823 Radymno, pow.
jarosławski - 7 V 1906 Krzywcza, pow. przemyski). Dziennikarz, powieściopisarz i
poeta, pochodzenia ukr., ale działający w środowisku pol. i piszący po pol.,
rzecznik zażegnania konfliktów narodowościowych i klasowych w Galicji.W jego
bogatej twórczości lit. są nowele o tematyce tatrz.: Kozica ("Pam. TT"
1881, przedruk w jego zbiorze nowel W dole i na wyżynach, Wa....
|
|
| Zachemski Antoni (Nie okreslony) |
| |
Zachemski Antoni (7 II 1903 Odrowąż - 20 III 1941 Oświęcim). Góral podh.,
nauczyciel (studia pedag. na UJ 1922-26), pisarz, publicysta, działacz
regionalnego ruchu podhalańskiego.
Jego różnorodna twórczość pisarska była publikowana od 1922, gł. w "Gaz.
Podh.", od 1936 w "Ziemi Podh.", często pod pseud. i krypt., także anonimowo. Są
to m.in. opowiadania i wiersze o tematyce podh. i częściowo tatrz., pisane
przeważnie gwarą....
|
|
| Zachemski Jakub (Nie okreslony) |
| |
Zachemski Jakub (19 VII 1870 Odrowąż - 23 XI 1958 Wadowice), stryj »
Antoniego Zachemskiego. Podh. góral, pedagog (studia na UJ), nauczyciel i dyr.
szkół średnich w Krakowie i Nowym Targu, jeden z czołowych działaczy
regionalnego ruchu podh., jeden z gł. założycieli Związku Podhalan i jego
długoletni prezes, publicysta. Obywatel hon. Nowego Targu (1925).
Swą działalność publicyst. rozpoczął w 1921 i kontynuował gł. w "Gaz. Podh.",...
|
|
| Zachoval Václav (Nie okreslony) |
| |
Zachoval Václav (26 IV 1912 Slatiny k. Jičína, Czechy - 20 IV 1952 w
Tatrach, poch. w Slatinach). Czes. taternik, instruktor taternictwa, konstruktor
maszynowy. Tatry poznał w 1946 na wycieczce tur. i w tymże roku zaczął uprawiać
wspinaczkę skałkową i taternictwo. W 1948-52 należał do najbardziej aktywnych
taterników czechosł. i przeszedł szereg nowych dróg w lecie i zimą, m.in. I
wejście zach. ścianą Łomnicy przez Hokejkę (w 1950,...
|
|
| zachód (Nie okreslony) |
| |
zachód. Pozioma lub pochyła, podłużna, stosunkowo wąska część zbocza lub
ściany górskiej, która tworzy jakby chodnik biegnący w poprzek góry; rodzaj
półki, ale mniej regularny od typowej półki i zwykle dłuższy. Zdrobn.: zachodzik
(tj. krótki, wąski zachód, a często mn.w. to samo, co
półeczka).
|
|
| zacięcie (Nie okreslony) |
| |
zacięcie. Formacja skalna utworzona przez dwie skalne ścianki lub płyty
(pionowe albo pochyłe) schodzące się z sobą pod kątem ostrym, prostym lub
rozwartym i których linia zetknięcia biegnie z góry na dół lub ukośnie. Z. jest
podobne do książki częściowo otwartej.
|
|
| zacisk (Terminologia) |
| |
Silne zwężenie korytarza jask.,
przez które człowiek może się przecisnąć tylko z wielkim
trudem.
|
|
| Zaczyński Aleksander (Nie okreslony) |
| |
Zaczyński Aleksander (24 XI 1907 Michałów, gmina Styków, pow. Iłża, woj.
kieleckie). Urzędnik banku w Wierzbniku (obecnie Starachowice) i wydziału pow.
iłżeckiego tamże do 1946, kiedy ze względu na zdrowie osiadł w Zakopanem. Tam w
1946-70 był kierownikiem kina i równocześnie księgowym.
Działacz społ., m.in. w zakop. LOP i przez wiele lat w Stowarzyszeniu
Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza. Blisko związany z "Harendą", gdzie...
|
|
| zadni (Nie okreslony) |
| |
zadni. W gwarze podh.: położony z tyłu, tylny, ostatni. Jeżeli chodzi o
stawy tatrz., określa się tak staw leżący najdalej od wylotu doliny, w jej
głębi. Jeżeli chodzi o szczyty i turnie w bocznych graniach tatrz., to "zadnim"
nazywa się wzniesienie znajdujące się bliżej gł. grani (nawet w niej samej), w
przeciwieństwie do » "skrajnego", bardziej wysuniętego ku dołowi
doliny.
|
|
| Zadni Staw Gąsienicowy (Nie okreslony) |
| |
Zadni Staw Gąsienicowy (1852, 1852 m) lub po prostu Zadni Staw. P.
najwyżej położony z Gąsienicowych Stawów, w zach. gałęzi Gąsienicowej Doliny, u
stóp Kościelca. Pow. 0,53 ha, 108 x 66 m, głęb. 8 m. Do późnego lata bywa
pokryty lodem i śniegiem.
|
|
| Zadni Staw Polski (Nie okreslony) |
| |
Zadni Staw Polski (1890, 1890 m) lub Zadni Staw pod Kołem, albo po prostu
Zadni Staw lub Staw pod Kołem. P. Najwyżej położony z Pięciu Stawów
Polskich i zarazem w ogóle w Tatrach Pol. z wyjątkiem maleńkiego Zadniego
Mnichowego Stawku w Dolinie za Mnichem. Z.S.P. leży u stóp Świnicy i
Walentkowego Wierchu. Pow. 6,46 ha, 382 x 235 m, głęb. 31,6 m. Nazwa Staw pod
Kołem pochodzi od zbocza znajdującego się powyżej niego od pn., popod...
|
|
| Zadni Wierch (Nie okreslony) |
| |
Zadni Wierch (1067, 1062 m). P. Niewybitne wzniesienie w
grzbiecie, nieco na pd. od pd.-wsch. rogu Polany Zgorzelisko. Przez płaski
wierzchołek Z.W. biegnie droga dojazdowa od Drogi Balzera do dużego ośrodka
wypoczynkowego na Polanie Zgorzelisko.
|
|
| Zadnia Kopa (Nie okreslony) |
| |
Zadnia Kopa (2170, 2163, 2162 m), błędnie Suchy Zadek; Nižná Bystrá,
błędnie Suchý zadok; Suchy Zadok; Suhi Zadok. S. Jedno z wybitniejszych
wzniesień w długim pd.-zach. grzbiecie Bystrej (2248 m), między Małą Bystrą a
Skrajną Kopą. Pod Z.K. od wsch. znajduje się kotlina zwana Suchym Zadkiem i
leżące w tej kotlinie Anusine Oczko. Nazwa owej kotliny na niektórych mapach
była dawniej przesunięta na Z.K.
|
|
| Zadnia Kopa (Nie okreslony) |
| |
Zadnia Kopa (1673, 1672 m), dawniej Mały Upłaz; Zadná kopa; Hintere
Kuppe; Hátsókúp, Hátsó Kúp. S. Jeden z najwybitniejszych szczytów w
długim pn.-zach. ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej, między Horwackim Wierchem a
Golicą. Dobrze jest widoczna z szosy do Morskiego Oka, z Doliny
Białki.
|
|
| Zadnim Mnichem, Przełączka pod (Nie okreslony) |
| |
Zadnim Mnichem, Przełączka pod (ok. 2135 m); Štrbina za Druhým Mníchom;
Štrbina pod Druhým Mníchom; Hintere Mönchsscharte; Hátsó-Barát-csorba.
PS. Wąska, b. głęboko wcięta przełączka między Zadnim Mnichem a Cubryną.
Dla taterników stanowi dogodne połączenie Doliny za Mnichem z górnym piętrem
Piarżystej Doliny.
|
|
| zagon (Nie okreslony) |
| |
zagon. W gwarze pasterzy podh. w Tatrach oznacza rodzaj zachodu (w
tatern. znaczeniu tego terminu), ale często nietypowego i o różnej postaci; bywa
to także żleb, depresja, szeroka półka trawiasta. W ogóle bywa to fragment
terenu umożliwiający zaganianie tamtędy owiec na dalej położone pastwisko, ale
także kawałek zbocza nadajacy się do wypasu. Termin zagon występuje dość
często w lud. nazwach geogr. w Tatrach Pol., np. » Zagon (nad...
|
|
| Zagon (Nie okreslony) |
| |
Zagon (ok. 1400-ok. 1680 m). P. Rodzaj szerokiego, w górze
stromego, przeważnie trawiastego zachodu (w tatern. znaczeniu tego terminu),
który spod pn.-zach. ściany Wielkiej Turni wybiega na Zagonną Przełęcz (ok. 1680
m) w pn.-zach. grani Małołączniaka. Jest to nietypowy zachód, w górze o
charakterze żlebu, a w dole tworzący szeroką depresję, opadającą w kierunku
Wyżniego na dnie Doliny Małej Łąki.
|
|
| Zagonna Przełęcz (Nie okreslony) |
| |
Zagonna Przełęcz (ok. 1680 m ?). P. Przełęcz w pn.-zach. grani
Małołączniaka, bezpośrednio na pd.-wsch. od wierzchołka Zagonnej Turni, a ponad
górnym końcem żlebu Zagon, zbiegającego ku Dolinie Małej Łąki. Nazwa przełęczy
pochodzi od owego żlebu.
|
|
| Zagonna Turnia (Nie okreslony) |
| |
Zagonna Turnia (ok. 1710 m). P.Dość wybitna turnia w pn.-zach.
grani Małołączniaka, wznosząca się stromo nad Siwarową Przełęczą (ku pd.-wsch.
od niej). Oddzielona jest Zagonną Przełęczą od znacznie wyższej i masywniejszej
Kobylarzowej Turni.
Nazwa Z.T. pochodzi od pobliskiego żlebu Zagon.
|
|
| Zagonny Wierch (Nie okreslony) |
| |
Zagonny Wierch (2039, 2039 m), dawniej Wierch nad Żlebem Zagonnym.
P. Jeden z mniej wybitnych szczytów w grzbiecie Wołoszyna, między Turnią
nad Dziadem a Skrajnym Wołoszynem, bliżej tego ostatniego.Od Zagonnego Wierchu,
a właściwie od Zagonnego Zwornika (tj. niepozornego zwornika w grani tuż na
pn.-wsch. od wierzchołka Zagonnego Wierchu), odchodzi ku pd.-wsch. dość długa,
wybitna boczna grań, zakończona Turnią nad Szczotami; turnia ta...
|
|
| Zagonny Żleb (Nie okreslony) |
| |
Zagonny Żleb. P. Wybitny żleb, który odchodzi z Doliny Roztoki
nieco powyżej Wodogrzmotów na wysokości ok. 1135 m i wznosi się stromo ku
pn.-zach. (w żlebie progi z wodospadami). W górze odnogi Z.Ż. wcinają się w
stoki Turni nad Dziadem i Zagonnego Wierchu.
|
|
| Zahradziska (Nie okreslony) |
| |
Zahradziska (ok. 955-995 m). P. Polana w dolnej części Miętusiej
Doliny, tuż powyżej jej ujścia do Kościeliskiej Doliny. W dawnych czasach stał
tu szałas, a polana ta wchodziła wówczas w skład Miętusiej Hali. Przez Z.
przechodzi Ścieżka nad Reglami, od której odgałęzia się tutaj znakowany szlak
wiodący przez Polanę Upłaz na Czerwone Wierchy.
|
|
| zając szarak (Zwierzęta) |
| |
zając szarak (Lepus europaeus), z rodziny zającowatych
(Leporidae). Ogólnie znane zwierzę ssące roślinożerne,
odznaczające się długimi i silnymi nogami tylnymi, dzięki którym może wykonywać
wielkie skoki. W Tatrach i na Podtatrzu zające nie są nazbyt liczne: w Tatrach
Pol. ok. 250 sztuk. Żyją w zasadzie u podnóża gór i w piętrze reglowym, ale zapuszczają się czasem w piętro
kosówki, a nawet i hal. W zimie schodzą niżej...
|
|
| Zajączkowski Maciej (Nie okreslony) |
| |
Zajączkowski Maciej (19 IV 1909 Kraków - 9 X 1983 Edynburg). Taternik,
alpinista, leśnik (dr inż.), adiunkt SGGW w Warszawie (do 1939). Prawnuk
»Hieronima Ciechanowskiego.
Turystykę uprawiał w Tatrach od dzieciństwa, taternictwo od 1928, dokonując
również i szeregu pierwszych wejść: w lecie np. zach. grzędą Niżnich Rysów
(odcinkami w 1935-38, z różnymi towarzyszami), a w zimie m.in. z Dzikiej Doliny
przez Durną Przełęcz na Mały...
|
|
| Zakład Hydrologii i Meteorologii Tatr IMGW w Zakop (Nie okreslony) |
| |
Zakład Hydrologii i Meteorologii Tatr IMGW w Zakopanem. Powołany do życia
1 VII 1964. Pełną działalność obserwacyjną i badawczą rozpoczął w 1967 po
otrzymaniu własnego budynku na Krupowej Równi w Zakopanem.
Zakład prowadził obserwacje i badania nauk. nad hydrologią i meteorologią
Tatr Pol. i Podtatrza Pol., m.in. pomiary i obserwacje klimatol. i synoptyczne,
studia nad metodami pomiarowymi w górach, osłonę hydrolog. i meteor. dla...
|
|
| Zakopane (Nie okreslony) |
| |
Zakopane (od ok. 740 m na Ustupie do ok. 1000 m w Kuźnicach; w centrum
przy gł. poczcie 838 m). P. Miasto (dawniej wieś), najstarszy, największy
i najważniejszy po pol. stronie u podnóża Tatr ośrodek uzdrowiskowy, tur. i
sportów zimowych. Stałych mieszk. 29 666 w 1987, przyjezdnych rocznie ok. 2-3
milionów.
Położenie. Z. leży przy pd. granicy Polski na Skalnym Podhalu, w pd.-zach.
części woj. nowosądeckiego (dawniej w pd....
|
|
| Zakopane (Nie okreslony) |
| |
"Zakopane". Dwutygodnik zakop., ukazujący się w 1938 i 1939: rocz. I (XI)
i II (XII). Poświęcony był sprawom Zakopanego, Tatr i Podhala. Wydawca: Zofia
Trybułowa. Red.:Artur Seelieb. Poza redaktorem pisywali tu np. Wojciech Brzega,
Adolf Chybiński, Adam Gadomski, Kornel Makuszyński, Eugeniusz Romer, Mariusz
Zaruski, Juliusz Zborowski, drukowano listy Władysława Orkana, pisano dużo na
tematy słow. (m.in. Józef Diehl).
|
|
| Zakopane (Nie okreslony) |
| |
"Zakopane". Czasopismo zakop., ukazujące się w 1908-14 (roczniki I-VII),
poświęcone sprawom Zakopanego i Tatr. Wydawca: kolejno Władysław Świeprawski,
Florian Grużewski i Mariusz Zaruski (właściwie Zakop. Spółka Wydawnicza).
Redaktorem w 1908-13 był Józef Żychoń, a w 1914 kolejno M. Zaruski i Józef
Diehl. Jest to jedno z najważniejszych drukowanych źródeł do spraw zakop. i
tatrz.Na tematy zakop. pisywał tu najwięcej J. Żychoń, a o...
|
|
