|
|
 |
| |
Przeglądasz dział: Geologia
ilość pozycji w dziale: 39 |
Zmień dział na:
|
|
|
| amfibolit |
| |
Skała metamorficzna (przeobrażona), należąca do łupków krystalicznych. Składa się gł. z
amfibolu i plagioklazu, jest barwy ciemnej z odcieniem zielonawym. Występuje
zwł. w Tatrach Zach., na Ornaku, na Starorobociańskim Wierchu, w Starorobociańskiej Dolinie, na Suchej
Przełęczy Stawiańskiej. Podstawowe i do dziś cenne studium o amfibolitach tatrz.
ogłosił w 1924 Stanisław
Jaskólski.
|
|
| amonity |
| |
Wymarłe głowonogi, które żyły w tatrz. morzach okresu
jurajskiego i kredowego. Posiadały skorupę zwiniętą spiralnie (podobnie jak u
ślimaka zatoczka) i opatrzoną wewnątrz licznymi przegrodami, mieszczącymi się w
niezamieszkanej części skorupy. Było b. wiele rodzajów i gatunków a., różniących
się wielkością i urzeźbieniem skorupy: od paru cm do 2 m średnicy. A. stanowią
ważne skamieliny przewodnie, określające
wiek warstwy, w...
|
|
| antymonit |
| |
Siarczek antymonu, należący do grupy » błyszczów. Niekiedy towarzyszą mu drobniutkie
wpryśnięcia złota lub srebra, występujące np. w górnych partiach Krywania, także w okolicach Mnicha. Te ilości kruszcu są minimalne,
nieopłacalne do eksploatacji. Również w Tomanowej Dolinie, w żyłach kwarcu występuje a., też z minimalnymi
wpryśnięciami złota.
|
|
| aplit |
| |
Jasnej barwy, b. kwaśna, drobnoziarnista skała
żyłowa, pochodzenia hydrotermalnego,
wchodząca w skład granitu tzw. strefy
brzeżnej pegmatytowo-aplitowej. Granit taki występuje np. na Żółtej Turni, na zboczach Małej Koszystej, w
okolicy Skrajnej Turni, na stokach Krywania, a także na obszarze Tatr Zach.
|
|
| baryt |
| |
Minerał siarczan baru, występujący m.in. w piaskowcach i skałach węglanowych, a niekiedy
i w skałach krystalicznych jako żyły
barytowo-kwarcowe, np. w Ornaku, w Lejowej Dolinie, Dolinie nad Capkami.
|
|
| belemnity |
| |
Wymarłe głowonogi, zamieszkujące ongiś tatrz. morza
głównie okresu jurajskiego i kredowego. Posiadały szkielet wewn., rodzaj muszli
o kształcie wrzecionowatym, długości od kilkunastu do kilkudziesięciu cm
(wyjątkowo paru m). Część muszli była podzielona przegrodami, podobnie jak u amonitów. B. stanowią ważne skamieliny przewodnie. Interesujące okazy
można obejrzeć w skałach na Smytniej
Polanie i nad Strążyską Doliną w
skałach...
|
|
| dolina boczna |
| |
Dolina uchodząca do drugiej doliny, większej. Np. Miętusia Dolina jest doliną boczną w stosunku
do Kościeliskiej Doliny.
|
|
| dolina główna |
| |
Dolina, do której uchodzą inne, mniejsze, boczne. Np. Chochołowska Dolina jest doliną główną w
stosunku do Jarząbczej Doliny (ta ostatnia
jest doliną boczną). Dolina główna może być
równocześnie doliną walną (np. Chochołowska
Dolina), ale niekoniecznie. Np. Strążyska
Dolina jest doliną główną w stosunku do Małej Dolinki,
ale nie jest doliną walną.
|
|
| dolina walna |
| |
Dolina, która od podnóża gór podchodzi pod sam gł.
grzbiet pasma górskiego, tj. pod jego gł. grań (np. Kościeliska Dolina). Zwykle jest ona
równocześnie doliną główną (tak jak Kościeliska
Dolina). Nazwy dolina walna używają niektórzy nieprawidłowo na oznaczenie doliny
głównej, chociaż nie podchodzi ona pod gł. grań pasma
górskiego.
|
|
| dolina wisząca |
| |
Odnoga doliny
głównej (a więc dolina boczna),
opadająca ku dolinie głównej stromym progiem skalnym. Powstała ona na skutek
działalności lodowców w epoce plejstocenu,
gdy boczny, mniejszy lodowiec żłobił słabiej i płyciej dno bocznej doliny niż
lodowiec główny o znacznie większej miąższości - dno głównej doliny. Po
ustąpieniu lodowców pozostały boczne doliny niby balkony zawieszone wysoko ponad
główną doliną. Stąd nazwa "wisząca"...
|
|
| erozja |
| |
Żłobienie i niszczenie powierzchni ziemi przez wodę,
lodowce lub wiatr. E. lodowcowa w Tatrach utworzyła doliny U-kształtne, czyli o profilu w kształcie
U, wyżłobiła baseny jezior tatrz. (tzw.
cyrki czyli kary), wygładziła progi skalne zamykające ujścia jezior (tzw. rygle), wyryła głębokie kulistawe zagłębienia
w skałach (tzw. kociołki), np. przy Pięciu Stawach Spiskich i wypłynęła na wiele
in. form powierzchni (» dolina wisząca,...
|
|
| fałdowanie Tatr |
| |
Przyczyny fałdowania mas skalnych nie są jeszcze
zupełnie jasno rozstrzygnięte. Wg dawniejszej teorii f. miało być spowodowane
powolnym naciskiem na plastyczniejsze partie przez sztywne przesuwające się masy
skorupy ziemskiej. Obecnie uważa się, że na skutek działania prądów, wywołanych
krążeniem magmy w głębi ziemi, powstają naciski boczne poziome w głębokim
podłożu, które mogą wywołać fałdowanie.
Takie f. odbywa się...
|
|
| gleby |
| |
Powstały w Tatrach na dwóch odmiennych typach skał:
na wapieniu (właściwiej: na skałach
osadowych zawierających węglany wapnia) i na granicie (właściwiej: na skałach krystalicznych oraz osadowych i metamorficznych nie zawierających węglanu
wapnia, np. kwarcyt i piaskowiec). Pierwsze są g. alkalicznymi
(zasadowymi), ciepłymi, drugie - kwaśnymi, zimnymi. Pod względem biologicznym
dzielą się g. tatrz.. na leśne, łąkowe i skałę z piargami....
|
|
| gleby poligonalne |
| |
gleby poligonalne (teksturalne lub komórkowe). Tworzą
wieloboki pięcio- lub sześcioboczne, ograniczone szczelinami; powstają w
materiale jednolitym, drobnoziarnistym (muł, glinka, iły) nasyconym wodą, jako skutek zamarzania i
tajania, przy udziale wiatru będącego
czynnikiem przyspieszającym parowanie. Gleby te tworzą się w strefach polarnych
i tam wieloboki mają powierzchnię wypukłą - ale powstają także w strefie
umiarkowanej i ciepłej, i...
|
|
| gleby strukturalne |
| |
Tworzą się tylko w klimatach zimnych: w okolicach
podbiegunowych i wysoko w górach, na terenach płaskich, wskutek kolejnego
zamarzania i odmarzania gleby o niejednakowym i różnej wielkości materiale,
złożonym np. ze żwiru, kamyków większych i mniejszych, iłu, glinki, piasku itp. i nasyconym wodą.
Przez przemieszczanie się na skutek działania mrozu tego materiału gleby takie
przyjmują różne formy, np. gleby wieńcowe, oktagonalne, owalne,...
|
|
| Gubałowskie Pasmo |
| |
Gubałowskie Pasmo
Pasmo wzgórz ograniczające Kościeliski
Rów i Zakopiański Rów
(części Podtatrzańskiego Rowu ) od pn.
Ciągnie się znad rz. Czarny Dunajec
(od Kojsówki w pd. części Witowa ) ku wsch.
do miejsca w Poroninie , gdzie z połączenia
Zakopianki z Porońcem powstaje rzeka Biały Dunajec. Długość G.P. ok. 12 km. Główne
wzniesienia (od zach.): Płazowski Wierch, Mietłówka (1109 m),...
|
|
| Gubałowskie Pogórze |
| |
Gubałowskie Pogórze
Rozległe pogórze, które od grzbietu Gubałowskiego Pasma obniża się łagodnie
ku pn. między rzekami Czarny Dunajec
i Biały Dunajec , w kierunku Nowotarskiej Kotliny .
|
|
| Gubałowsko-Spiskie Pasmo |
| |
Gubałowsko-Spiskie Pasmo lub Spisko-Gubałowskie
Pasmo.
Wspólna nazwa dla trzech pasm górskich traktowanych jako jedna całość: Gubałowskie Pasmo , Gliczarowskie Pasmo i Magura Spiska (zach. część). Stanowi pn.
ograniczenie dużej części Podtatrzańskiego Rowu
.
|
|
| Gubałowsko-Spiskie Pogórze |
| |
Gubałowsko-Spiskie Pogórze lub Spisko-Gubałowskie
Pogórze.
Rozległe pogórze, które od grzbietu Gubałowsko-Spiskiego Pasma ciągnie się
ku pn., w kierunku Nowotarskiej
Kotliny i rzeki Dunajec . Składa
się z trzech części: Gubałowskie Pogórze ,
Gliczarowskie Pogórze i Zamagurskie Pogórze .
|
|
| iły |
| |
Skała osadowa,
b. drobnoziarnista, powstała z materiałów ilastych, pyłu kwarcowo-skaleniowego,
domieszki kalcytu, drobno roztartej miki
itp. (produktów wietrzenia skał, przenoszonych rzekami do morza i tam
osadzanych). Iły w Tatrach powstawały w różnych epokach, np. w triasie czerwone
iły kajprowe u wylotu Doliny Małej Łąki, w
okolicy Hucisk w Chochołowskiej Dolinie; także w plejstocenie
jako utwory fluwialne i fluwioglacjalne. Istnieją różne...
|
|
|
|
[1] [2]
»»
Ostatnia
|
|
