dominium . W Polsce przedrozbiorowej dominium było wielką posiadłością
ziemską lub leśną, należącą do króla lub możnego rodu szlacheckiego. Pod zaborem
austr., w Galicji dominia istniały od 1772 do 1867 (tj. do chwili stworzenia
powiatów i urzędów powiatowych) i były zorganizowane na wzór dominiów
istniejących już w in. krajach austriackich. Te dominia były prawno-prywatnymi
jednostkami adm., pomocniczymi w administracji państw., sprawującymi władzę
adm.-polit. i sądowo-policyjną. Władza dominiów, zrazu szersza, była stopniowo
ograniczana, zwł. po uwłaszczeniu chłopów w 1848, a przez cały czas istnienia
dominiów chłopi mieli prawo odwoływać się od wyroków dominialnych do urzędów
cyrkularnych.
Dominium zwykle obejmowało kilka wsi (nieraz różnych właścicieli), a niekiedy
tylko jedną wieś lub nawet jeden folwark. Gł. urzędnikami dominialnymi byli
justycjariusz (sprawy sądowe) i mandatariusz (sprawy skarbowe, gosp. i
policyjne), czasem jednak mandatariusz pełnił równocześnie funkcje
justycjariusza. Mandatariusz i justycjariusz nieraz sprawowali swe funkcje dla
kilku lub nawet kilkunastu dominiów równocześnie. W 1856 dominia zostały rozbite
na gminy wiejskie i obszary dworskie.
Na Podhalu najbliżej Tatr znajdowały się m.in. dominium Zakopane i dominium
Kościelisko-Ludźmierz.
KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
