Zwoliński Tadeusz

Zwoliński Tadeusz (16 X 1893 Kraków - 27 XI 1955 Zakopane, poch. na starym cment.), syn Leonarda Z., zakop. księgarza. Wybitny działacz tur., jeden z czołowych speleologów tatrz., kartograf, autor licznych map i przewodników tatrz., fotograf tatrz., malarz amator, zamieszkały w Zakopanem, gdzie w 1923-50 wraz z bratem Stefanem był współwłaścicielem księgarni odziedziczonej po ojcu.

Początkowo uprawiał turystykę i taternictwo, od 1923 tylko turystykę, także narciarską. Od 1912 publikował opracowane przez siebie mapy tatrz.: Tatry Polskie 1:37 500, wyd. 1-7, 1912-32), Tatry Wysokie i Bielskie (1:40 000, 1931), Tatry (1:50 000, 1936, wyd. 2 w 1948). Wszystkie one były w swoim czasie najlepszymi mapami tur, Tatr, a ostatnie dwie są takimi nadal, mimo braku ich aktualizacji.

Ponadto opublikował szereg in. map tatrz. w mniejszych podziałkach oraz najlepszą po dziś dzień mapę panoramiczną Tatry od północy (1936), w dwóch wersjach: wielkiej i małej. W latach międzywoj. sporządził dla Muzeum Tatrz. dużą mapę plastyczną Tatr. W 1919 jako kartograf i znawca Tatr był członkiem komisji do wytyczenia granicy państw. w Tatrach.

Od 1922 Z. wydawał pod różnymi tytułami przewodnik po Tatrach, w kolejnych wydaniach uzupełniany i aktualizowany (wyd. 1-9, 1922-53; wyd.1-4 wsp. z bratem Stefanem). Były to: Zakopane... Krótki przewodnik po Zakopanem i okolicy (Za. 1922), Przewodnik po Zakopanem i Tatrach (1925), Przewodnik po Tatrach i Zakopanem (Za. 1927, 1930, 1937, 1946, 1948), Tatry Polskie (Wa. 1951, 1953). Od wyd. 4 był to najlepszy przewodnik tur. po Tatrach. Po śmierci autora ukazały się dalsze wydania tego przewodnika (uzupełniane przez Józefa Nykę i in.): Przewodnik po Tatrach (Wa. 1958), Tatry (Wa.1961 i 1966), razem 12 wydań.

Z. wydał też szereg przewodników bardziej popularnych oraz przewodniki narc.: Zakopane i Tatry Polskie w zimie (Za. 1934), Tatry i Zakopane w zimie (Wa., Za. 1946), Zima w Tatrach (Wa. 1951 i wyd. 2 w 1953), a ponadto przewodnik po Podhalu: Zakopane i Podhale (Wa. 1951, wyd. 2 w 1953). Pisywał też na tematy tur. do czasopism. Jaskinie tatrz. zwiedzał od 1911, a od 1921 wraz z bratem Stefanem i in. towarzyszami prowadził systematyczne badania jaskiń tatrz. Rozwój speleologii tatrz. w okresie międzywoj. i w pierwszych latach po II wojnie świat., to przede wszystkim zasługa braci Zwolińskich. Odkryli szereg nowych jaskiń, a posunęli naprzód badania również i w dawniej znanych.

Tadeusz Z. ogłosił z tej dziedziny szereg artykułów, m.in.: Nieznane groty doliny Kościeliskiej ("Wierchy" 1, 1923), Z podziemi tatrzańskich (tamże 2, 1924), Wśród turni tatrzańskiego Krakowa ("Głos Zakop." 2, 1924, nr 25-27). Z. był też autorem pierwszych szczegółowych planów wielu jaskiń tatrz. Plany te stanowiły wielki postęp w kartowaniu jaskiń w Tatrach.

W okresie międzywoj. wraz z bratem Stefanem należał do najlepszych fotografów tatrz. Ich zdjęcia ukazywały się w licznych publikacjach, a poza tym były b. popularne w formie pocztówek i małych albumików. Początkowo większość swych zdjęć publikowali wsp. pod nazwiskami obu. Tadeusz Z. był też jednym z czołowych działaczy PTT w okresie międzywoj. i po II wojnie świat., przez wiele lat w zarządzie Oddziału Zakop. PTT, a w 1946-48 był członkiem ZG PTT. Ponadto pracował w różnych sekcjach i komisjach PTT (m.in. w Komisji Przewodnickiej i w zarządzie TOPR), a następnie w PTTK.

W latach międzywoj. miał nadzór nad znakowaniem szlaków tur. w Tatrach Polskich.

Utrzymywał kontakty i współpracę ze słow. i czes. działaczami tur. po drugiej stronie Tatr (np. Anton Kocian, Alojz Lutonský, Oldřich Nuska, Miloslav Slavík, Ján Račko), a także z działaczami spiskoniem. (m.in. Alfred Grosz i Julius Andreas Hefty). W tłumaczeniu słow. ogłosił wspomnienie z wycieczki zim. na Szeroką Jaworzyńską: Široká v Javorine 2221 m ("Krásy Slov." 8, 1929, nr 2) Z. jest też autorem czterech rozkładanych panoram tatrz. i mapy Orava 1:200 000, dołączonych do słow. przewodnika Antona Kociana Orava, turistický sprievodca (Dolný Kubín 1933).

Lit. - "Wierchy" 24, 1955, s. 254. - "Grotołaz" 1956, nr 2. - Jerzy Młodziejowski: O Tadeuszu Zwolińskim wspomnienia. "Wierchy" 35, 1966. - Tenże: O Tatrach rozmowy. Wa. 1974. -Ewa Szynkiewicz: Kartografia tatrzańska Tadeusza Zwolińskiego. "Komis. Nauk Humanist., Oddz. PAN we Wrocławiu" 1979. - "SCZ" 1986.

---