Zdyb Stanisław

Zdyb Stanisław (20 IX 1884 wieś Zadole, gmina Opole Lubelskie, pow. Puławy - 8 XII 1954 Zakopane). Taternik, jeden z pierwszych pol. narciarzy tatrz. i ratowników górskich, fotograf tatrz., stolarz i rzeźbiarz ornamentalny, nauczyciel Szkoły Przem. Drzewn. w Zakopanem.

Do Zakopanego przybył w 1898 i uczył się 1898-1902 w Szkole Przem. Drzewn. na wydziale rzeźby ornamentalnej. Następnie do 1911 był zatrudniony w zakop. pracowni rzeźbiarskiej (pamiątkarskiej) »Andrzeja Górasia. W 1912-14 pod firmą "Stanisław Zdyb i Spółka" prowadził w Zakopanem pracownię rzeźbiarsko-stolarską, która wyrabiała narty (do 400 par rocznie), saneczki, ciupagi i czekany; była to pierwsza w Polsce wytwórnia nart i tam znajdowała się także wypożyczalnia nart, saneczek i bobslejów.

Z. był jednym z pionierów narciarstwa w Zakopanem. Na nartach jeździł od 1906 i wtedy odbył swą pierwszą wycieczkę narc. w Tatry (ze Stanisławem Barabaszem). Od 1909 był członkiem Zakop. Oddziału Narciarzy (potem Sekcji Narciarskiej) TT. Jako narciarz-turysta dokonał I wejścia narc. lub w ogóle I wejścia zim. na szereg szczytów i przełęczy Tatr Zach. i Wys., np. trudne wejście narc. na Kościelec w 1911 z Mariuszem Zaruskim. Brał udział w pierwszych zawodach narc. urządzanych w Tatrach Polskich. Później był sędzią narciarskim.

Jako taternik rozwijał żywą działalność do I wojny światowej. W 1910 uczestniczył w I wejściu pd. ścianą Zamarłej Turni (z Henrykiem Bednarskim, Józefem Lesieckim i Leonem Lorią). Dokonał szeregu pierwszych wejść zim., gł. w towarzystwie Mariusza Zaruskiego i wyżej wymienionych, np. w 1910 na Gąsienicową Turnię, Zawratową Turnię, Małą Buczynową Turnię, Ptaka i Mnicha, a w 1911 na Mały Kozi Wierch, Zamarłą Turnię, Zadni Kościelec (graniami), Wielką Buczynową Turnię i Rohacze. Był członkiem Tatrz. Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego od chwili jego powstania w 1909 i przez wiele lat jednym z jego najczynniejszych członków. Uczestniczył w wielu ciężkich wyprawach ratunk., jak np. w 1910 na pn. ścianę Małego Jaworowego Szczytu po Stanisława Szulakiewicza.

Przed I wojną świat. dużo fotografował w Tatrach, w lecie i w zimie. Jego zdjęcia tatrz. należą do najlepszych z owych czasów, a obecnie mają wartość dokumentarną do dziejów narciarstwa pol., taternictwa zim. i ratownictwa. Zdjęcia jego publikowano nieraz anonimowo lub nawet pokazywano na wystawach fot. (jak w 1949) jako cudze dzieła.

Z. należał do "Strzelca" w Zakopanem i po wybuchu I wojny świat. już 5 VIII 1914 wyruszył z Zakopanego do Legionów Polskich. Walczył w pierwszej brygadzie w pierwszym pułku ułanów. W 1918-23 służył w Wojsku Polskim, a następnie wrócił do Zakopanego. W 1923-25 pracował jako kier. techniczny w zakop. wytwórni nart braci Schiele, a w 1925-48 jako instruktor rzeźby w Państw. Szkole Przem. Drzewnego. W latach międzywoj. brał jeszcze udział w wyprawach ratunk. TOPR i opiekował się jego sprzętem. Drukiem ogłosił tylko wspomnienie Moja pierwsza wyprawa narciarska w Tatry ("Pamiętnik jubileuszu trzydziestolecia Sekcji Narciarskiej PTT", Za. 1937).

Lit. - Mariusz Zaruski: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Wa. 1922. - Tenże: Na bezdrożach tatrzańskich. Wa. 1923 i wydania nast. - "NCZ" 1988.

---