E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

zbiory

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

zbiory (kolekcje). Z. dotyczące Tatr i Podtatrza znajdują się głównie w » muzeach, ponadto w » archiwach, » bibliotekach i instytucjach naukowych. Z. tatrz. były i są gromadzone również przez poszczególne osoby lub rodziny.

Są to z. wielotematyczne (zwł. w muzeach regionalnych), albo jednotematyczne, np. przyr., archeol., hist., etnogr., artyst., biogr., kartogr., ikonograficzne. Są też kolekcje książek (obecnie najliczniejsze, » biblioteki), » zielników, » ekslibrisów, » pocztówek, »odznak, znaczków poczt. (» filatelistyka) itd.

O losach najdawniejszych z. prywatnych (głównie zielniki oraz kolekcje skał i minerałów) niewiele wiadomo poza tym, że istniały i zaginęły (zob. np. »Christian Augustini ab Hortis, Jakob Buchholtz, Thomas Mauksch).

Zachowały się zielniki brata » Cypriana z XVIII w. (obecnie w Bratysławie) i Görana Wahlenberga z pocz. XIX w. (w Szwecji). Inne XIX-wieczne zielniki prywatnych zbieraczy dostały się do muzeów i ocalały. Duża kolekcja okazów zool., którą zgromadził Johann Georg Rainer, w 1833-68 dzierżawca Smokowca, została przez niego podarowana Muzeum Narodowemu w Budapeszcie.

Ok. 1855 okazy ptaków i ssaków tatrz. zaczął gromadzić Edward Homolacs w Kuźnicach. W 1861 zbiór ten oglądał ornitolog Ernst Schauer, w 1866 zoolog Maksymilian Nowicki, ponadto w 1867 wspomina o nim Antoni Kocyan, który od 1863 (lub najwcześniej od 1861) do zbioru tego dostarczał okazów. W 1869 Homolacsowie opuścili Kuźnice i dalsze losy tej kolekcji nie są znane.

Okazy tatrz. z cennej kolekcji bot. i geol. Tytusa Chałubińskiego dostały się do Muzeum Tatrz. w Zakopanem, jak również jego nieliczne ale cenne książki.

Cenne z. dotyczące Tatr, Podhala, Orawy i Spisza z XVII-XIX w. (książki, archiwalia, ryciny, mapy, okazy etnogr.) zgromadził Baltazar Szopiński z Nowego Targu, lecz po jego śmierci (1912) z. te, przeznaczone do Nowego Targu, ale przechowywane jeszcze w Kałuszu, uległy w czasie I wojny świat. zupełnemu zniszczeniu.

August Teodorowicz, dyr. zakładu zdrojowego w Szczawnicy, a potem w uzdrowisku Lubień Wielki pod Lwowem, miał b. bogaty zbiór druków (książek, broszur, odezw, wycinków) dotyczących Tatr, Pienin i Podhala oraz wykazy literatury z tego terenu; po zajęciu Lubnia Wielkiego przez Ukraińców w 1919 cała ta kolekcja została zniszczona.

Pochodząca sprzed I wojny świat. duża kolekcja książek, map, rycin i obrazów Józefa Friedleina w Krakowie zawierała wiele pozycji dotyczących Tatr, Podtatrza i Pienin; po jego śmierci (1917) kolekcja ta była stopniowo wyprzedawana i niektóre jej tatrz. rzeczy trafiły do Muzeum Tatrz. w Zakopanem i do zbiorów W.H. Paryskiego.

Większe z. dotyczące podh. sztuki lud. (także związane z pasterstwem tatrz.) posiadało kilka osób osiadłych w Zakopanem przed i po I wojnie światowej. Niektóre takie kolekcje jako dary lub zakupy dostały się do Muzeum Tatrz. w Zakopanem (np. Adama Krasińskiego, Marii i Bronisława Dembowskich, Józefa Lesieckiego, Mariana A. Liberaka, Stefana i Tadeusza Szymańskich), inne powędrowały poza Zakopane (np. Bronisławy Giżyckiej).

Zygmunt Gnatowski (zm. 1906) oprócz okazów podh. sztuki lud. zgromadził b. cenny zbiór druków zakop. i tatrz.; spadkobiercą było również Muzeum Tatrz.

Zakop. kolekcja malarstwa zgromadzona przez Tadeusza Litawińskiego zawierała też krajobrazy z Tatr i Podtatrza, ale zakop. Muzeum Tatrz. nie skorzystało z możliwości uzyskania tej kolekcji i po śmierci właściciela (1986) zdobył ją Kat. Uniw. Lubelski.Znaczne zbiory tatrz. (książki, archiwalia, mapy, ryciny, stare fotografie, trochę okazów etnogr.) posiadali Walery i Stanisław Eljasz-Radzikowscy w Krakowie, jednak pod koniec życia tego ostatniego i po jego śmierci w 1935 znaczna część tych z. uległa rozproszeniu lub zniszczeniu. Z zachowanych rzeczy trochę dostało się do Muzeum Tatrz. w Zakopanem i do zbiorów W.H. Paryskiego.

Duża kolekcja o szerszym zakresie krakowskiego drukarza Jana Augustyna (druki, ikonografia, rękopisy itd.) obejmowała też Tatry i Podhale; po śmierci tego kolekcjonera (1934) jego z. trafiły do Archiwum Akt Dawnych miasta Krakowa.

Po pd. stronie Tatr bogate i cenne z. Michała Guhra, związane ze Spiszem i Tatrami, zawierały bibliotekę, rękopisy, obrazy, grafikę, fotografie, sprzęt narc., tur. i tatern., zbiór skał tatrz. itd. Zaraz po śmierci Guhra (1933) jego rodzina przekazała to wszystko Muzeum Karpackiemu w Popradzie do » Izby Pamięci dra Michała Guhra (Dr. Guhr-Gedenkzimmer), która przetrwała do pierwszych lat po II wojnie świat., po czym jej zbiory zostały rozproszone, przeważnie wcielone do Muzeum Tatrz. w Popradzie.

Z. regionalne różnego rodzaju in. zbieraczy spiskich, dotyczące Spisza i Tatr, dostały się za ich życia lub po ich śmierci do różnych muzeów na Spiszu, w Budapeszcie i Bratysławie, np. kolekcje Ernesta Bethlenfalvyego, Michała Greisigera, Wiktora Greschika, Alfreda Grosza. Liczne inne większe i mniejsze z. tatrz. o różnym charakterze istnieją nadal lub po śmierci ich właścicieli albo dostały się do muzeów czy bibliotek, albo uległy rozproszeniu.

Lit. - Juliusz Zborowski: Zniszczenie zbiorów podhalańskich. "Ziemia" 6, 1920, nr 3 (także o zbiorach na Spiszu).





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024