E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

Zakopiańskie Dobra

 
  Kategoria: 
Nie okreslony 

  opis  
  forum (0)  

Zakopiańskie Dobra, Dobra Zakopane lub Państwo Zakopane, także dobra Kościelisko-Zakopane. P. Była to ta część austr. dóbr kameralnych, którą w 1824 zakupił Emanuel Homolacs jako sekcję białczańską i zakopiańską; te dwie sekcje były oddzielone od siebie sekcją szaflarską, którą już wcześniej, w 1818, nabył Tomasz Uznański. Na zach. od sekcji zakopiańskiej leżała sekcja witowska, którą w 1819 kupił Jan Pajączkowski i w 1821 sprzedał chłopom z siedmiu gmin (gromad) na zach. Podhalu.

Wszystkie te sekcje obejmowały zasadniczo obszary leśne, gł. w Tatrach Pol., ale także poza ich pn. granicą, tj. na Podhalu. Natomiast w Tatrach Pol. w skład owych czterech sekcji nie wchodziły hale tatrz. i polany, które stanowiły współwłasność góralską, czyli tereny powyżej górnej granicy lasu i pewne enklawy śródleśne. Granice tych czterech sekcji były więc b. zawiłe.

Po sprzedaży owych sekcji (1818, 1819-21 i 1824) nazywano je: sekcję szaflarską - Lasami Uznańskiego (potem Lasami Uznańskich) lub Szaflarskimi Dobrami, a także Państwem Szaflary; sekcję witowską - Lasami (lub Dobrami) Siedmiu Gmin lub Gromad, także Lasami Witowskimi, a obecnie Wspólnotą Leśną Uprawnionych Ośmiu Wsi; sekcję białczańską i zakopiańską wspólnie zwano Lasami (lub Dobrami) Homolacsów, potem Zamoyskiego, a także dobrami Kościelisko-Zakopane lub po prostu Zakopiańskimi Dobrami, a także Państwem Zakopane.

Z.D. składały się więc z dwóch części. Wsch. część (dawna sekcja białczańska) obejmowała tereny zasadniczo leśne, sięgające od Morskiego Oka ku pn. aż po szosę Poronin-Bukowina. Wsch. granica tych terenów pokrywała się z granicą państwową austr.-węg., później pol.-czechosł. (dolna część Żabiej Grani i rz. Białka aż do Polany Kiczory), następnie przechodziła na rz. Poroniec i nią w dół do wspom. szosy, k. Stasikówki i Muru. Zach. granica od osiedla Mur biegła zasadniczo na pd. omijając po ich wsch. stronie wieś Małe Ciche i polanę Zgorzelisko, po czym schodziła nad Filipczański Potok i nim wracała w Tatry aż do Wiktorówek, potem krętą linią dalej na pd. na stoki Wołoszyna i nimi (górną granicą lasu) do Doliny Roztoki, skąd przez Opalone do Doliny Rybiego Potoku. W tak zawile ograniczonej wsch. części Z.D. znajdowały się enklawy własności (współwłasności) góralskiej, m.in. Palenica Białczańska, Łysa Polana, Rusinowa Polana, Polana Poroniec; natomiast do tej wsch. części Z.D. należały jeszcze odizolowane wyspowate partie lasu między Głodówką a wsią Brzegi.

Zach. część Z.D. (dawna sekcja zakopiańska) miała mniej powikłane granice. Jej wsch. granica to w przybliżeniu potok Bystra od Drogi Balzera w Zakopanem w górę przez Kuźnice aż pod Kalatówki. Pd. granica biegła górną granicą lasu na pn. stokach Giewontu i Czerwonych Wierchów aż do Kościeliskiej Doliny, następnie dalej górną granicą lasu w tej dolinie aż na grań Ornaku. Zach. granica tej części Z.D. biegła granią na pn. przez Kominiarski Wierch i Kościeliskie Kopki do szosy na zach. od Kir. Pn. granica ciągnęła się zasadniczo Drogą pod Reglami, ale z wypustkami ku pn., m.in. w Kirach, koło Gronika i pod Krokwią. W zach. części Z.D. wyłączone z nich były obszary wszystkich hal i niektórych polan śródleśnych (własność górali), natomiast Z.D. miały enklawy poza swoimi zwartymi granicami: Rogoźniczańska Polana (k. Kir) i parcele w samym Zakopanem.

Z.D. należały kolejno do Homolacsów 1824-70, Ludwika Eichborna 1870-81, Magnusa Peltza 1881-88, Jakuba Goldfingera 1888-89 (kupno unieważnione) i wreszcie do Władysława Zamoyskiego 1889-1924. Ten ostatni powiększył obszar Z.D. przez kupno Pysznej Hali, Tomanowej Hali i udziałów na in. halach tatrz. Krótko przed śmiercią Zamoyski wsp. ze swą siostrą Marią stworzył Fundację "Zakłady Kórnickie"; obejmowała ona dwa kompleksy dóbr ziemskich: Z.D. (6538 ha, w tym lasu 5333 ha) i w Wielkopolsce Kórnickie Dobra (13 123 ha). Zarząd Fundacji w 1933 z powodu trudności finans. sprzedał państwu pol. całe Z.D. z wyjątkiem Szkoły Pracy Domowej Kobiet w Kuźnicach. Od tej chwili Z.D. przestały istnieć jako osobna jednostka, gdyż włączono je w większy kompleks dóbr państwowych; od 1955 dawny obszar Z.D. stanowi część Tatrz. Parku Narodowego.

Zob. też: Homolacs (rodzina), Kórnickie Zakłady, własnościowe sprawy, Zamoyski Władysław.

Lit. - Władysław Bieńkowski: Gospodarka leśna w Tatrach. 1925. - Marian A. Liberak: Stosunki własności w Tatrach polskich. "Wierchy" 4, 1926. - Zofia Nowak: Władysław Zamoyski a spór o Morskie Oko w latach 1890-1909. "Pam. Biblioteki Kórnickiej" 21, 1986.





KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024