ubiór ludowy

ubiór ludowy. W Tatrach Pol. aż do I wojny świat. zasadniczo wszyscy pracujący oprócz leśniczych (pomijając też dawnych górników i zbieraczy ziół) byli góralami: pasterze, myśliwi, woźnice, drwale, gajowi, przewodnicy i ich pomocnicy (tragarze), węglarze (wypalający węgiel drzewny), cieśle (np. przy budowie schronisk) itd., nawet muzykanci (zabierani na niektóre wycieczki przez Tytusa Chałubińskiego i jego naśladowców). Wszyscy oni ubierali się wtedy po góralsku, jak na Podhalu. Odstępstwa były nieliczne i dopiero na pocz. XX w.: buty zamiast kierpców, u gajowych niegóralskie kapelusze. U juhasów (nie u baców) była moda na góralskie kapelusze o wąskim rondzie. Przewodnicy (wówczas tylko górale) nosili ubiory lud. również w zimie na wycieczki narc., zastępując kapelusze czapkami.

W latach międzywoj. tylko nieliczni przewodnicy pol. zaczęli się ubierać podobnie jak turyści, reszta nadal stosowała tradycyjny ubiór podh., podobnie jak pasterze, woźnice (łącznie z dorożkarzami).

Po II wojnie świat. nastąpiły szybko zmiany zarówno na Podhalu, jak także u górali pracujących w Tatrach. U juhasów coraz częściej pojawiały się wiatrówki i pumpy lub długie spodnie typu miejskiego (także zegarki na ręku i tranzystory). Nawet obecnie przy tzw. wypasie kulturowym juhasi nie zawsze ubierają się po góralsku. Wśród przewodników upowszechnił się zwykły ubiór tur. (u górali i niegórali), z wyjątkiem zaledwie kilku najstarszych przewodników-górali, obecnie już nieżyjących. Teraz u kilku zakop. przewodników-górali pojawia się czasem ubiór lud., ale tylko przy specjalnych uroczystych okazjach.

W węg. (potem słow.) części Tatr pasterze pol. i słow. nosili ubiory lud. (spiskie, lipt. i orawskie) aż do II wojny świat., po czym szybko one zniknęły. W Tatrach Lipt., gdzie najdłużej zachowało się pasterstwo, bacowie i juhasi zaczęli nosić miejskie ubiory robociarskie i podobne obuwie. Zdarzało się nawet, że tradycyjny sprzęt past. trzymali nadal w dawnym szałasie i tam wyrabiali ser, a sami sypiali w stojącej obok przyczepie-baraku (jak robotnicy drogowi).

W sprzęcie past. też zachodziły zmiany: piękne drewniane czerpaki sprzedawano do muzeów, a używano blaszanych kubków.

U przewodników tatrz. po pd. stronie Tatr było zróżnicowanie w ubiorze. Do I wojny świat. spiskoniem. przewodnicy ubierali się podobnie jak turyści z odpowiedniej epoki, a przewodnicy słow. ze Spisza i Liptowa nosili swe zwykłe ubiory lud. i kierpce; zdarzało się, że podobnie jak pasterze słow. nawet wysoko w Tatry szli boso. W latach międzywoj. już wszyscy przewodnicy słow. nosili zwykły ubiór turystyczny.

---