E-mail Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Tatry
Aktualności
 ABC turysty
   Przygotowanie
   Ekwipunek
   Informacje TOPR i TPN
   Oznaczenia szlaków
   Przewodnicy
   Przejścia graniczne
    Bezpieczeństwo
      Gdy spotkasz misia...
      Lawiny
      Ku przestrodze...
      Bezpieczeństwo, porady
   Zwierzę na szlaku
   Schroniska
 O Tatrach
   TPN i TANAP
   Klimat
   Geologia
    Zwierzęta
      Gatunki
   Rośliny
    Tatry w liczbach
    Historia
 Encyklopedia Tatr
   Alfabetycznie
   Tematycznie
   Multimedia
 Wycieczki
   Zaplanuj wycieczkę
   Miejsce startu
   Miejsce docelowe
   Skala trudności
   Wszystkie
 Jaskinie tatrzańskie
    SKTJ PTTK
      Aktualności
      Działalność
      Kurs
      Wspomnienia
      Polecane strony
      Galeria
      Kontakt
   Powstanie jaskiń
   Krążenie wody w skałach
   Nacieki
   Morfologiczne typy
   Klimat jaskiń
   Powstanie jaskiń tatrz.
Zagadki tatrzańskie
 Aktywny wypoczynek
   Taternictwo
   Speleologia
   Paralotnie
   Ski-alpinizm
   Narciarstwo
   Na rowerze
   Turystyka jaskiniowa
   Trasy biegowe
   Turystyka piesza
   Sporty wodne
Galeria
Warunki w Tatrach
Forum dyskusyjne
Zakopane, Tatry, Podhale
E-mail
Hasło
» Załóż konto
» Zapomniałem hasła
Zakopane


zapamiętaj numer alarmowy w górach!!!
0 601 100 300
 nawigacja:  Z-ne.pl » Portal Zakopiański

w nazwach
w nazwach i opisach
wszędzie
alfabetycznie:    A  B  C  Ć  D  E  F  G  H  I  J  K  L  Ł  M  N  O  P  R  S  Ś  T  U  W  Z  Ź  Ż  

 

taternictwo kobiece

 
  Kategoria: 
Terminologia 

  opis  
  forum (0)  

Okres do ok. 1900.

Dzieje taternictwa i turystyki tatrz. są przez długi czas ściśle z sobą związane, ale nawet w ich wspólnej historii, poza pionierską wyprawą Beaty Łaskiej do Kiezmarskiej Doliny w 1565, o udziale kobiet w wycieczkach tatrz. nic nie wiadomo aż do 1807; odtąd zaczynają się pojawiać wiadomości o uczestnictwie kobiet w wycieczkach do dolin tatrz., a od 1841 również na wysokie, ale łatwo dostępne szczyty jak Krywań.

Na trudniej dostępne szczyty tatrz. jak Łomnica (do 1860 bez ścieżek i bez sztucznych ułatwień) zaczęły chodzić kobiety od poł. XIX w., zawsze w towarzystwie męskim. Pierwszymi kobietami na Łomnicy były kolejno: żona aptekarza z Lewoczy w latach 1840-49, pani Melczer w 1852, Herminia Gillming z Budapesztu w 1854, dwie Polki w 1856. Pierwsza kobieta na Świnicy to w 1868 Eljaszówna, jedna z sióstr Walerego Eljasza. Na Gierlach weszły 28 VII 1877 dwie wiedenki: Józefina Fillunger i Paulina Knerr. W 1879 cztery Polki dotarły z Ciężkiej Doliny przez Wagę na Rysy i zeszły do Morskiego Oka (opisał i zilustrował to Walery Eljasz w 1880).

W II poł. XIX w. kobiety brały coraz liczniejszy udział w wycieczkach tur. w Tatry i nawet w wejściach o charakterze tatern., o większej jednak samodzielności i inicjatywie ze strony kobiet w owych latach można mówić tylko w nielicznych przypadkach. Maria Steczkowska w 1854-64 uczestniczyła wprawdzie tylko w łatwiejszych wycieczkach tur., ale poznała Tatry lepiej niż jakakolwiek in. kobieta w tym okresie, a w 1864 prowadziła swych towarzyszy samodzielnie (bez przewodnika) przez Czerwone Wierchy.

Natomiast Natalia Janothówna może być uważana za pierwszą taterniczkę, a nie tylko dorywczą towarzyszkę taterników, gdyż ok. 1880-83 chodziła po Tatrach dużo (z przew. Maciejem Sieczką) i zwiedziła liczne szczyty wchodzące wówczas w program jedynie dobrych taterników, np. Gierlach (w 1883) i Łomnica. Ok. 1885-90 sporo chodziły po Tatrach siostry Jadwiga i Helena Gnoińskie; były np. na Gierlachu. W 1888 dwie siostry Zobel, Węgierki, weszły na Kiezmarski Szczyt.

W wycieczkach zim. brały sporadyczny udział kobiety już od 1892 (Morskie Oko od Roztoki), a w 1894 Stanisława Pisarzewska uczestniczyła dość przypadkowo ale dzielnie w I przejściu zim. przez Zawrat do Morskiego Oka.

Okres 1900-1918.

Na przełomie XIX i XX w. pojawiły się dalsze taterniczki o samodzielnej inicjatywie, chociaż chodzące z zawodowymi przewodnikami: Teréz Egenhoffer, Węgierka, która w 1896-1910 uprawiała taternictwo w lecie i zimie (np. IV wejście zim. na Lodowy Szczyt w 1903); alpinistka szkocka Beatrice Tomasson chodziła po Tatrach z tatrz. przewodnikami w 1899, dokonując paru nowych przejść, np. pn. ścianą Staroleśnego Szczytu. Mniej samodzielna była Antonina Englischowa (Austriaczka) z Krakowa, która jednak w 1897-1903 wraz ze swym synem Karolem i przewodnikami dokonała licznych wejść tatern. zaliczanych do czołowych osiągnięć ówczesnego taternictwa, m.in. I wejście na Ostry Szczyt w 1902.

Nie była też samodzielną taterniczką Marthe Lavallé, Francuzka, która w 1899 i 1900 chodziła po Tatrach ze swym późniejszym mężem K. Jordánem, dokonując m.in. w 1899 pierwszego wejścia na Żłobisty Szczyt.

Na pocz. XX w. (do I wojny świat.) liczba taterniczek zaczyna wybitnie wzrastać. W pierwszym spisie członków STTT, najstarszej pol. organizacji tatern., znajduje się w 1903 tylko jedna kobieta (Anna Szyszyłowiczowa), wkrótce jednak przybywa ich sporo.

Najaktywniejszymi pol. taterniczkami w tym okresie były: Wanda Herse (pierwsza kobieta na Mnichu), Helena Dłuska, Wanda Jerominówna, Irena Pawlewska (-Szydłowska), Jadwiga Roguska (-Cybulska), Kazimiera Żuławska, Stefania Wieniewska-Klemensiewiczowa i Julia Zembatowa. Wszystkie biorą udział w licznych wycieczkach tatern. i prawie wszystkie także w pierwszych wejściach, niemal wyłącznie jednak w towarzystwie męskim. Samodzielną działalność taternicką wykazują jedynie Dłuska i Pawlewska, które chodząc często z sobą w dwójkę dokonują m.in. po raz pierwszy w Tatrach wyłącznie kobiecego pierwszego wejścia: Szczyrbski Szczyt od pn. w 1908.

Wśród taterniczek in. narodowości w okresie tym wybija się zwł. Katherine Bröske, Niemka ze Śląska. Chodząc po Tatrach w 1902-07, uczestniczyła ona w 1905 w przełomowych w taternictwie nowych wejściach S. Häberleina: w I wejściu na Żabiego Konia i pd. ścianą Ostrego Szczytu. Inne taterniczki niem. a także węgierskie (np. Jolán Adriányi) wykazały w tym czasie działalność tatern. znacznie bardziej dorywczą i na niższym poziomie.

W omówionym okresie nastąpiły pierwsze powiązania t.k. z Alpami i in. górami. Antonina Englischowa poznała najpierw Alpy (1863-78), ale wtedy chyba tylko turystycznie; zaczęła się wspinać dopiero w Tatrach (od 1896), potem w Alpach (w 1899 z synem). Beatrice Tomasson uprawiała alpinizm w Alpach przed swym przyjazdem w Tatry w 1899, natomiast Katherine Bröske najpierw stała się taterniczką (1902-05), a dopiero później alpinistką (1905-12). Teréz Eggenhofer uprawiała zapewne najpierw taternictwo (gł. w 1896-1910), ale już przed 1900 była na Kaukazie. Kazimiera Żuławska była wpierw alpinistką (w Alpach w 1907) i dopiero później poznała Tatry. Przeciwnie Stefania Wieniewska-Klemensiewiczowa: najpierw Tatry (od 1904), potem Alpy (w 1912-18 wycieczki alpin. i narc. z mężem). Ela Michalewska (-Ziętkiewiczowa) uprawiała narciarstwo wysokogórskie w Alpach już przed I wojną świat., dokonując m.in. wejścia zim. na Grossvenediger (3674 m) w 1914.

Okres 1918-1939.

W pierwszych latach po I wojnie świat. wybitniejszych taterniczek jest mało. Przez krótki czas kontynuują swą działalność tatern. niektóre z przedwojennych taterniczek, zwł. Jerominówna i Zembatowa, a ponadto pojawiają się nowe, z Polek np. Ela Michalewska-Ziętkiewiczowa (od 1919), potem Wanda Czarnocka-Karpińska (od 1924), z Niemek spiskich np. Margit Reichart. Wszystkie uczestniczą w nowych wejściach, do dróg b. trudnych włącznie. Tylko jedna z nich (Michalewska) bierze udział w wejściu nadzw. trudnym (pd. ścianą Zamarłej Turni), w sposób jednak rażąco niesamodzielny.

Dopiero od ok. 1927 zaznacza się znowu w taternictwie liczniejszy udział kobiet; jednak tylko niektóre chodzą na drogi wówczas najtrudniejsze, a zaledwie kilka z nich jako równorzędne towarzyszki mężczyzn uczestniczy w rozwiązywaniu problemów tatern. w lecie i zimie. Najpierw były to dwie Polki: Zofia Krókowska i Jadwiga Honowska. Krókowska, chodząca po Tatrach od 1924, już w początkach swego taternictwa objawiała samodzielność i inicjatywę, i nieraz była prowadzącą w zespole, nawet w towarzystwie męskim. Uczestniczyła m.in. w I wejściu na Młynarza od pn.-wsch. w 1928, a wśród jej licznych przejść zim. jest I wejście od pn. na Mały Kiezmarski Szczyt w 1928. Honowska uprawiała taternictwo od 1924, uczestniczyła w wielu pierwszych przejściach, np. na Wyżnią Kozią Przełęcz wprost pd.-zach. żlebem w 1928; była też pierwszą kobietą, która przeszła samodzielnie pd. ścianę Zamarłej Turni (w zespole prowadzonym przez mężczyznę).

W związku z toczącymi się w 1927-28 burzliwymi dyskusjami na temat t.k., Honowska zaczęła chodzić też na średniotrudne wspinaczki w zespole wyłącznie kobiecym. Dnia 19 VIII 1928 wraz z Krókowską zginęła w wypadku na pd. ścianie Ostrego Szczytu.

Stosunkowo bogata w wyniki ale krótkotrwała była działalność tatern. dwóch zakopianek, sióstr Marzeny i Lidy Skotnicówien. W 1928-29 w towarzystwie męskim przeszły one samodzielnie liczne drogi tatern. do nadzw. trudnych włącznie, w tym szereg pierwszych wejść (np. pn. ścianą Żabiego Konia). Poza tym obie siostry dokonały też sporo wspinaczek do b. trudnych włącznie w zespołach kobiecych (obie razem lub z in. taterniczkami), a starsza Marzena, w towarzystwie Zofii Galicówny (-Kamińskiej) rozwiązała też parę problemów tatern., np. I wejście pn.-zach. ścianą Kozich Czub. Dnia 6 X 1929 siostry Skotnicówny zginęły przy próbie kobiecego przejścia pd. ściany Zamarłej Turni. W dalszych latach okresu międzywoj. tylko jedna taterniczka przewyższyła osiągnięcia swych poprzedniczek: Zofia Radwańska-Paryska (wtedy Radwańska-Kuleszyna). Taternictwo uprawiała od 1923, od 1928 często jako prowadząca w zespołach kobiecych lub mieszanych, na drogach coraz trudniejszych, do nadzw. trudnych włącznie (pd. i pd.-wsch. ściana Zamarłej Turni, wsch. i zach. ściana Kościelca). Uczestniczyła również w wielu pierwszych wejściach w lecie (m.in. Granaty Żlebem Drégea w 1938) i w zimie (np. Wielka Buczynowa Turnia pn. ścianą w 1938), dokonuje też samotnie I wejścia nową drogą (trudną) na Hrubą Turnię (w 1938). Ponadto jako pierwsza kobieta była instruktorem taternictwa, a po wojnie także członkiem TOPR i przewodnikiem tatrz. klasy I.

W okresie międzywoj. było jeszcze sporo innych pol. taterniczek, chodzących nawet na drogi nadzw. trudne, np. Helena Dębińska, Róża Drojecka, Zofia Roszkówna, Hanna Napieralska-Chwaścińska, Zofia Wysocka-Bernadzikiewiczowa, Wanda Henisz-Kamińska, Orla Gorska, Jadwiga Pierzchalanka, żadna z nich jednak nie prowadziła na drogach b. trudnych.

Z taterniczek in. narodowości w okresie tym tylko cztery wykazały wybitniejszą działalność taternicką.

Czes. taterniczka Vlasta Štáflová w zespołach mieszanych prowadziła nieraz na drogach b. trudnych i nawet nadzw. trudnych; najlepszym jej osiągnięciem było I wejście pr. częścią pd.-zach. ściany Wołowej Turni w 1935. Niemka spiska, Klara Hensch, w 1924-33 w zespołach mieszanych uczestniczyła w licznych wspinaczkach i nowych wejściach do nadzw. trudnych włącznie (np. V wejście zach. ścianą Łomnicy w 1932) i także chodziła dużo w zimie, ale na drogach najtrudniejszych nie prowadziła.

Najwybitniejsza taterniczka słow., Melinda Bačániová, uprawiała taternictwo od 1926, a w 1929-37 w towarzystwie taterników pol. i słow. uczestniczyła w wielu wspinaczkach do nadzw. trudnych włącznie, także na nowych drogach, ale i ona nie prowadziła na drogach trudnych.

Ang. alpinistka, Ruth Hale, dużo wspinała się w Tatrach w 1935-37, przechodząc szereg nowych dróg. W latach międzywoj. rozwijał się dalej pol. alpinizm kobiecy, ale w sposób nadal dość sporadyczny. Pojawiają się w Alpach na drogach alpin. najpierw Wanda Czarnocka-Karpińska (w 1926), potem m.in. najbardziej aktywna Zofia Radwańska-Kuleszyna (-Paryska), pierwsza kobieta jako oficjalny członek wyprawy alpin. Klubu Wysokogórskiego, ponadto Zofia Wysocka-Bernadzikiewiczowa, która wspina się z mężem także w górach Korsyki. Orla Gorska w 1937 przechodziła z mężem nowe drogi w jugosł. Durmitorze. Trzeba też wspomnieć o wyprawie Jadwigi Mrozowskiej-Toeplitz w 1929 w Pamir; przebyto tam szereg wysokich przełęczy (do 4595 m), ale nie była to wyprawa alpinistyczna.

Okres 1939-1945.

W czasie II wojny świat. uprawianie taternictwa przez Polaków było utrudnione i ograniczone, ale niektóre taterniczki od czasu do czasu wspinały się w Tatrach. Przedwojenna taterniczka Zofia Galicówna w lipcu 1940, już jako Kamińska, wraz z mężem dokonała wejścia na Mytikas (2917 m), gł. wierzchołek greckiego Olimpu; było to zapewne I wejście polskie.

Okres od 1945.

Po II wojnie świat. nadal wspinały się niektóre taterniczki przedwojenne (Róża Drojecka, Orla Gorska, Wanda Henisz-Kamińska, Zofia Radwańska-Paryska, Halina Ptakowska-Wyżanowicz i in.) uczestnicząc nawet w przechodzeniu nowych dróg. Równocześnie wzrastał udział nast. pokoleń kobiet w taternictwie. Najbardziej aktywne zrazu to Krystyna Hellerówna i Helena Hajdukiewiczowa, które w lecie i zimie przeszły wiele dróg (także nowych) o dużych trudnościach, ta pierwsza także w zespołach kobiecych, np. na wsch. ścianie Gierlachu w 1954 z Bogną Wiśniewską (-Skoczylasową). Tak więc pol. taterniczki dorównały swym najlepszym poprzedniczkom sprzed wojny, a wkrótce potem je prześcignęły.

Od 1956 już liczne pol. taterniczki w zespołach kobiecych przechodzą trudne i długie drogi tatern. zarówno w lecie jak i zimą, np. Ewa Zienkiewicz (-Kulińska), Zofia Siwak (-Klauznicerowa), Krystyna Grochocka, Barbara Jaroszewska (-Kościuszkowa), Teresa Puchaczewska, Zofia Strumiłło, Jolanta Śledziewska (-Jarecka), Janina Zygadlewicz, Małgorzata Surdel (-Nykowa), Wanda Błeszyńska-Łącka, Danuta Topczewska-Baranowska, Aleksandra Pawełczyk (-Kunicka), Halina Krüger (-Syrokomska). Były to już drogi wysokiej klasy, ale jeszcze drogi wówczas nie najtrudniejsze.

Wreszcie w 1962 Aleksandra Pawełczykówna w zespole mieszanym, ale prowadząc na zmianę przechodzi drogi skrajnie trudne: drogi Długosza na pn.-wsch. ścianach Mnicha i Kazalnicy, a zespoły kobiece przechodzą w tymże roku wspomnianą drogę na Mnichu (Halina Krüger i Janina Zygadlewicz) i zach. ścianę Łomnicy przez Hokejkę (Krystyna Lipczyńska i A. Pawełczykówna). W 1963 zespół kobiecy, Jolanta Jarecka i K. Lipczyńska, przechodzi jedną z najtrudniejszych wówczas dróg w Tatrach: lewym filarem Kazalnicy. Pol. taterniczki uczestniczą też nieraz w wejściach zim. o najwyższych trudnościach.

W Czechosłowacji po II wojnie świat. zaznacza się wyraźniejszy rozwój t.k. od ok. 1955. Wprawdzie już wcześniej taterniczki czechosł. uczestniczyły w trudnych wejściach tatrz., ale tylko w zespołach prowadzonych przez mężczyzn, natomiast od ok. 1955 rośnie liczba dobrych taterniczek i trudnych wejść dokonywanych przez zespoły kobiece w lecie i zimie.

Do czołowych taterniczek czechosł. od początku tego okresu należą m.in. Blažena Karasová (-Cvrková) i Olga Veličková, potem także Olga Lásková-Zibrínová, Miroslava Macků-Groisová, D. Hajdučková-Turková, E. Posejpalová i in. Największym czechosł. osiągnięciem kobiecym w lecie było wejście na Galerię Gankową Kominem Łapińskiego i Paszuchy: Čudová i Sylva Hnátková-Kysilková w 1962. W zimie taterniczki czechosł. w owych latach dokonały samodzielnych wejść do dróg nadzw. trudnych, a ponadto (w lecie i zimie) w zespołach kobiecych przeszły w wyprawach wielodniowych duże odcinki Grani Tatr, w lecie nawet całą Grań Tatr Wysokich.

Już od 1957 zaczęły się coraz częstsze wyjazdy taterniczek pol. i czechosł. w Alpy i Kaukaz, a potem w in. góry aż po Himalaje. Osiągnięcia kobiece w Tatrach schodzą w cień, chociaż są wybitne i liczne. Za najlepsze osiągnięcie taterniczek pol. w Tatrach uważa się wejście tzw. direttissimą na pn.-wsch. ścianie Małego Młynarza (Anna Czerwińska i Krystyna Palmowska w 1974), ale chyba niewiele temu ustępują liczne tatrz. wejścia letnie i zimowe tych samych taterniczek i in., jak Wanda Rutkiewicz, Danuta Wach, Irena Gellner, Ewa Panejko, Urszula Żuławska, Anna Okopińska.

Z bogatej historii polskiego alpinizmu kobiecego poza Tatrami można tu podać jedynie kolejne rekordy osiągniętej przez Polki wysokości:

Julia Młokosiewiczówna w 1889 osiągnęła wys. ok. 5100 m przy próbie wejścia na Ararat (5156 m); Helena Hajdukiewiczowa 5 VIII 1958 w Kaukazie 5633 m (Elbrus); Danuta Topczewska-Baranowska 28 VIII 1966 w Hindukuszu ok. 6450 m przy próbie wejścia na Aspe Safed (6600 m); Zofia Szajuk (-Pietraszkowa) 27 VII 1970 w Pamirze 7134 m (Szczyt Lenina); Anna Okopińska 17 VIII 1972 w Pamirze 7483 m (Szczyt Komunizmu); Wanda Rutkiewicz 23 VIII 1972 w Hindukusz 7492 m (Noszak); Wanda Rutkiewicz 11 VIII 1975 w Karakorum 7952 m (Gasherbrum III); Halina Krüger-Syrokomska i Anna Okopińska 12 VIII 1975 w Karakorum 8035 m (Gasherbrum II, pierwsze wejście zespołu kobiecego na szczyt ośmiotysięczny); Wanda Rutkiewicz 16 X 1978 w Himalajach 8848 m (Mount Everest).



Literatura:
Lit. - Halina Ptakowska-Wyżanowicz: Od krynoliny do liny. Wa. 1960. - Kazimierz Saysse-Tobiczyk: Polki na szczytach świata. W książce zbior. W górach wysokich. Wa. 1985.



KSIĘGARNIA GÓRSKA
ul. Zaruskiego 5
34-500 ZAKOPANE
tel. (018) 20 124 81
Pełny tekst w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej. Kliknij tutaj

   Udostępnij




Jeżeli znalazłeś/aś błąd, nieaktualną informację lub posiadasz materiały (teksty, zdjęcia, nagrania...), które mogą rozszerzyć zawartość tej strony i możesz je udostępnić - KLIKNIJ TU »»

ZAKOPIAŃSKI PORTAL INTERNETOWY Copyright © MATinternet s.c. - ZAKOPANE 1999-2024