Tatarzy

Tatarzy. W czasie trzech najazdów tatarskich na Polskę w XIII w. (1241, 1259-60 i 1287-88) jedynie podczas trzeciego dotarli Tatarzy na Podhale. Były to oddziały armii Nogaja, które od pn. (spod Krakowa) przybyły na pn. Podhale, spaliły Nowy Targ, skąd udały się na wschód. Wiadomość, jakoby Tatarzy byli na Podhalu także w 1241 niszcząc wtedy klasztor Cystersów w Ludźmierzu i paląc po raz pierwszy Nowy Targ, jest zapewne błędna.

Podania mówią, że nazwa Kościeliskiej Doliny w Tatrach pochodzi od kości Tatarów, którzy tu zginęli w potyczce. Z podań ta wiadomość o bitwie z Tatarami w Kościeliskiej Dolinie przedostała się nawet do niektórych prac hist. jako rzekomy fakt hist., w rzeczywistości jednak napady tatarskie nie dotarły do samych Tatr, oddzielonych od bardziej wówczas zamieszkałych okolic gęstymi lasami bez dróg.Na Podhalu istnieje wiele rodzin góralskich o nazwisku Tatar; niektórzy ich członkowie mają typ tatarski i podanie mówi, że pochodzą od jeńców tatarskich, osadzonych na Podhalu, ale nie ma na to dowodów. Zresztą nazwisko Tatar jest notowane na Podhalu dopiero od 1634.Inne podanie, jeszcze bardziej fantastyczne, mówi o bitwie z Tatarami we wsi Kościelisko (choć wtedy wieś ta w ogóle jeszcze nie istniała), mianowicie Żegota Pauli w swym opisie pt. Wyimki z podróży po Galicyi w r. 1831 ("Rozmaitości" 1835) wspominając o ocaleniu św. Kunegundy (Kingi) w zameczku na Trzech Koronach w Pieninach w czasie drugiego napadu Tatarów na Polskę za Leszka Czarnego, przytacza wersję Jana Długosza w żywocie owej świętej (jakoby ocalenie spowodowała gęsta mgła zakrywająca zameczek), ale Pauli dodaje od siebie:"Tatarzy nawet wprzód nim tu doszli, porażeni zostali w wiosce Kościelisko od Gerwazego i Protazego hetmanów, jak to widać z obrazu jednego w klasztorze starosądeckim, gdzie wymalowana jest ta bitwa z Tatarami, a pod nią następujący dwuwiersz polski: Na prośbę Kunegundy dał Bóg na pogany, Gerwazego z Protazym Polszcze za hetmany."

Jeszcze in. podania o Tatarach są też powiązane z królową Kingą.Po pd. stronie Tatr również krążyły różne podania o napadach Tatarów, ale nie ma udokumentowanych wiadomości o pobycie Tatarów pod samymi Tatrami, ani też w samych Tatrach.

Znacznie później przekręcano czasem nazwę Tatry (jedynie z powodu podobieństwa brzmienia) na Góry Tatarskie, Tartarisches Gebürge itp. usiłując w sposób naiwny powiązać takie zniekształcone nazwy z Tatarami. Pierwsza prawdziwa wiadomość o prawdziwym Tatarze w Tatrach pochodzi z okresu II wojny świat.: był nim jeden z partyzantów w Tatrach Słowackich.

Lit. - Stefan Krakowski: Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku. Wa. 1956. - Ivan Bohuš: Tatári a Tatry. "Krásy Slov." 44, 1967, nr 8.

---