straż ochrony przyrody

straż ochrony przyrody. Pod różnymi nazwami i w różnej formie istniała w Tatrach już od dawna. Po raz pierwszy została utworzona w 1866, dzięki staraniom Maksymiliana Nowickiego i Eugeniusza Janoty; otrzymała ona nazwę Straż Myśliwska, a pierwszymi jej członkami byli przew. Jędrzej Wala starszy i Maciej Sieczka, specjalnie zaprzysiężeni; spełniali oni obowiązki strażników od ochrony kozic i świstaków. W tej akcji pomagali również: leśniczy z Kościeliskiej Doliny, Antoni Kocyan oraz burmistrz Nowego Targu, Lorenz.

Także na Liptowie władze leśne i kościelne odniosły się przychylnie do tej sprawy i zabrały się do zorganizowania podobnej straży u siebie.

Odrębna straż myśl. działała w Tatrach najpierw w dobrach zakop. Homolacsów, później w dobrach Adama Uznańskiego.

Tow. Tatrzańskie już w swym pierwszym statucie z 1873 postanowiło zorganizować Straż Tatrzańską do ochrony kozicy i świstaka oraz opieki nad urządzeniami tur. TT (drogowskazy, ścieżki, schroniska itd.). Rzeczywiście TT taką płatną straż utrzymywało od 1874 do 1917. Strażnikami tatrz. nadal byli Maciej Sieczka i Jędrzej Wala starszy, a od 1886 Bartek Obrochta. Statut TT z 1880 formalnie zmienił nazwę Straż Tatrzańska na Straż Górska, ale w praktyce obie nazwy były odtąd używane. W statucie TT z 1911 nie ma już mowy o tej straży, ale funkcjonowała ona aż do 1917. Wielokrotnie stwierdzono, że wskutek działalności owej straży poprawił się stan kozic i świstaków w Tatrach Polskich.

W 1912 powstała Sekcja Ochrony Tatr, która zgodnie ze swym statutem zorganizowała Ochotniczą Straż Górską, a ta rozpoczęła dorywczą działalność w 1913.W okresie do I wojny świat. również i zarządy dóbr w Tatrach Pol. miały swe straże leśne czy łowieckie. W swych dobrach jaworzyńskich książę Hohenlohe poprzez swych strażników (jegrów ) gorliwie zwalczał kłusowników góralskich, aby samemu dojść szybciej do liczby tysiąca ustrzelonych kozic.

W okresie międzywoj. i w pierwszych latach po II wojnie świat. wznawiano w różnych postaciach ochotniczą straż górską; zwł. członkowie LOP pełnili często funkcje strażników ochrony przyrody, ale indywidualnie i dorywczo.

Już po powstaniu parków górskich: Tatrzańskiego, Pienińskiego i Babiogórskiego, rozporządzeniem ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zostało postanowione w 1957 tworzenie w Polsce Straży Ochrony Przyrody (SOP), instytucji społecznej działającej na obszarze całego kraju. SOP może być tworzona przez rady wojewódzkie (rady miast wydzielonych) na terenach danego województwa, na wniosek LOP, PTTK, Klubu Wysokogórskiego, Pol. Związku Wędkarskiego, Pol. Związku Łowieckiego, a także z własnej inicjatywy.

SOP w Tatrach składa się z grup rejonowych, działających w ścisłym porozumieniu z Dyrekcją TPN, a podlegających Wojewódzkiemu Inspektoratowi SOP. Inspektoraty Wojewódzkie podlegają Kierownictwu SOP, które jest organem naczelnym straży i współpracuje ściśle z Nacz. Konserwatorem Przyrody. Członkowie SOP mają dyżury w terenie, w których czasie powinni sprawować kontrolę nad tym, by nie niszczono przyrody w TPN, udzielać w tej mierze wskazówek, informacji i przestróg, a w razie potrzeby legitymować przekraczających przepisy oraz składać wnioski o ukaranie winnych do policji lub kolegium karno-administracyjnego. Niektórzy członkowie SOP, upoważnieni imiennie przez wydział rolnictwa i leśnictwa PMRN w Zakopanem (miasto wydzielone), mogą również ściągać od razu mandaty karne.Do SOP na terenie TPN teoretycznie należy ponad 100 osób, praktycznie kontrolę sprawuje mniejsza liczba. Wśród członków tatrzańskiej SOP są również przewodnicy tatrz.Od 1987 SOP podlegała Ministerstwu Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych.

W całej Polsce liczba członków SOP wynosiła ok. 40 000 w 1987; rekrutują się oni z różnych organizacji, m.in. z LOP i PTTK.W Tatrach Słow. funkcje strażników przyrody spełniają członkowie Górskiej Służby (Horská služba) TANAPu.

Lit. - Czesław Łaszek: 30 lat Straży Ochrony Przyrody. "Przyroda Pol." 1987, nr 1.

---